RTI KAN HMAN DAN HI A DIK LO A NI
Sorkar hi mipui ta a ni a, sorkarna siamtu pawh mipui kan ni. Chuvangin, sorkar hnathawh dan leh chet vel dan zawng zawngte hi khua leh tui (Citizen) kan nih angin kan hriat ve hi a thiang a. Ram emaw, mimal himna emaw atana pawi thei chi a nih lem loh chuan Sorkar hian engmah a zep tur a ni lo. Chuvangin, sorkar hian khua leh tuite hriat duh, information an mamawhte hi danin a khap thil ni lem lo chu a pechhuak zel tur a ni.
Hetih lai hian sorkar lamin thup tum neiin, pekchhuah duh loh chin an nei ta thin a. Chu tak chu Right to Information Act (RTI), 2005 hian a rawn thiat ta a, information pekchhuah chu dan ang taka sorkar tih tur, khua leh tuite dikna chanvo (right) a lo ni ta a ni.
A nihna takah chuan khua leh tuiten sorkar hnathawh dan chungchanga hriat duh kan neih chuan sorkar office-ah kan dil ang a, thil pawi tur chi a nih lem loh chuan RTI kher ngai lovin min pe mai tur a ni. RTI hmanga dil kher hi RTI siam chhan a ni lo. Sorkarin khua leh tuite hnena information pekchhuah duh loh a neih palh a, pekchhuah tir ngei ngeina tur dan a ni zawk. Hei tak hi kan hmang sual leh ta hlauh a, RTI hmanga dil chauha Information pekchhuah tur emaw kan ti ta tlat a, a fel lo hle a ni. Sorkar hnathawh leh chet vel dan tam tak hi dilchhuah kher ngai lovin Website-ah a duh apiang tana en theih turin dah tiarh tuarh zawk tur a ni. Chu chu LANGTLANG SORKAR kan tih tak tak zawk chu a ni.
RTI KHAWIHTUTE AN CHIANG LO
Finance Department-ah RTI dilna plain paper-a ziakin ka thehlut a, receipt pawh dan angin ka la thlap. A tukah a min rawn phone a, "Plain paper-ah ziak mah la, a form-ah dan anga i fill up tho a ngai. Rawn ti tha leh mai ta che," an rawn ti ta mai a. Ka hriat dan nen a inan loh avangin kan sawi dun deuh fe a. "Plain paper a ziah mai kha a tawk reng a ni, department dangah pawh chuti vek chuan kan submit," ka ti ve tlat si a. "Ka lo en dawn nia," tiin kan inthlah ta a. A rang a rangin RTI Act 2005 keu nghalin, Mizoram Information Commission-in RTI Guide Book an tihchhuahte ka haichhuak nghal a. Guide Book Point No. 3-ah chuan heti hian chiang takin a lo ziak kiau reng a :
"RTI Act, 2005 hnuaiah Information dilna form siam hran a ni lova, Lehkha phek (plain paper) in dilna hi theh luh theih a ni. Mahse, diltu address leh biak pawh theihna Telephone/Mobile Number chiang tak a ziak lan tur a ni," tiin (Guide Book on RTI Act, 2005).
Department engemawzata SPIO-te leh Dealing Clerk-te zingah RTI Application Fee receipt pekchhuah nghal nachang hre lo tam tak an awm bawk. RTI zawhna reng reng hi ni 30 chhunga chhan hman ngei tur a nih avangin chhan a nih loh palh pawha tanchhan atan RTI diltu reng rengin application fee Rs. 10/- kan pekna receipt hi lak nghal ngei ngei tur a ni. Hei hi printing cost nena hriat pawlh an awm tlat thin.
HUN TAWP NGHAH KHER A NGAI LO
Department thenkhat chuan RTI chhanna hi peih fel hma pawh ni se, ni 30 ral dawn ruaia pekchhuah kher an tum thin a, hei hi thil fel lo tak a ni. Chhanna hi nghak khawtlai lovin, a rang thei ang bera pekchhuah tum tur a ni zawk. Ni 30 chhunga chhan hman loh phei chuan a free a pekchhuah a ngai tawh a, man a nei thiang tawh lo.
Mipui mamawh information hi ka theih tak emaw ti a a theih chen chen hup beh tum tlat tur a ni lo, SORKAR hi hlawh neia rawih sorkar hnathawkte ta a ni lo a, mipui ta zawk a ni tih te, sorkar hnathawk chu mipui tana thawk zawk an ni tihte hi tute pawhin i hre reng ang u.
- C. Lalhriatpuia