Written by
- Lawmkima Hmar

LEAN ON ME

‘Lean On Me’ tih hla hi Mizo hla ang maia kan hriat bel niin Mizo Ṭawnga letlingtute chuan ‘Ṭanpuitu’ tiin dah. A english hla thupui hi kan hriat tlanglawn zawk a ni awm e.

A phuahtu Bill Withers hi March 30, 2020 khan kum 81 mi niin a boral a, a thih thu a than rualin a hla sak leh phuah zinga lar ber ‘Lean On Me’ hi a rawn invawrh nawn leh.

He hla hi keini chauhin kan hre lar a ni lo! A lar avanga hretu tam takte zingah kan tel ve mai a ni. Withers hian April 1972 khan a album pahnihna ‘Still Bill’ ah telhin Billboard Hot 100 leh soul singles-ah Number 1 a kai ve ve.
Billboard-in kum 1972 a hla ṭha zual a thlanchhuahah 7-na a hauh pha a, Rolling Stone magazine-in khawvela hla ropui 500 a thlanchhuah zingah 208-na a hauh pha bawk. Version hrang hrangin zaithiam hrang hrangin an record a, hla pakhat zaithiam hrangin an sak, a sak dan phung an tihdanglam hma leh an tihdanglam hnua, US Singles Chart-a number 1 kai thei 9 zinga pakhat a ni bawk.

Withers hi July 4, 1938 khan Lungalhthei laichhuahna hmun Slab Fork, West Virginia-ah a piang a, unau 6 zinga a naupang ber a ni. A pa William Withers hi lungalhthei laichhuahnaa thawk niin a nu Mattie erawh mi ina inhlawhfa ṭhin a ni thung.

Naupang dangâwk tak niin a buai rei hle. A dangâwk tihreh tum hian nasa takin an bei a, a hnuah chuan a ziaawm ta deuh. Vanduaithlak takin kum 13 mi a nihin a pain a boralsan a, a nu leh a piin an enkawl sei lian.
Kum 17-a upa a nihin US Navy-ah a ṭang a, lawng sipaia a ṭan lai hian zai leh hla phuah lamah a tui chho va, kum 9 a ṭan hnuah kum 1965 khan chawlin zai lam a luhchilh chhoh ta a ni.

Kum 1967 aṭangin Los Angeles-ah pémin rimawi lamah hma a la a, hna hrang hrang a thawk pah a, Douglas Aircraft Corporation-ah hun eng emaw chen thawkin Boeing aircraft company-a toilet seat siamtu a ni. A hnathawhna aṭanga a sum hmuh ang ang hi Los Angeles-a recording tih na’n a hmang a, Nigh Club-ah a zai bawk ṭhin.

Zai a luhchilh tak tak hian kum 29 a upa niin hnampui zawkte kalphung en chuan a eizawnna tur a luhchilh tlai hle. Hei vang hian rimawi lamah bilna chin a nei a, music zirna hun a neih tawh bawk si loh avangin a hnathawh chawlh laiin a thiam ang angin Guitar perh a zir ṭhin.

Kum 1970 kumtir lamah a hla pakhat chu Sussex Records neitu  Clarence Avant a thawn ta rawih. Avant hian ṭha a tih avangin inremna a ziahpui a, hemi kum la la hian a producer Booker T.Jones nen recording an ti ṭan ta a ni. Kum 1971 khan a album hmasa ber ‘Just As I Am’ chu an tichhuak a, a hlawhtling thawkhat hle. Mahse, Withers hian rimawi chu innghah pumhlumna tlak nia a hriat loh avangin a hna a la bansan chuang lo.

A album hmasa ber a tihchhuah hnu hian a lar a, copy maktaduai khat a hralh ta der mai. Watts 103rd Street Rhythm Band te nen tour an nei chhunzawm. A hla hit "Ain't No Sunshine" hmangin kum 1972 Grammy Award-ah Best R&B Song lawmman a dawng ta nawlh.

Kum 1972-ah a album pahnihna ‘Still Bill’ tichhuakin a single "Lean on Me" chuan July 8, 1972 khan number 1 a kai ta a, copy maktaduai thum chuang a hralh ta hial. Hemi kum vek August thlaah a hla mal "Use Me" tichhuak lehin hei pawh hi copy maktaduai khat a hralh tling. A singles 3 te hi copy maktaduai khat hralh tling vekin Gold an kai vek.

Rimawi huanga a luh hun tlai mah se, a album tihchhuah hmasak pahnihte avang hian hnunglam a hawi tawh ngai lo.

Bill Withers hi pa inngaitlawm tak, zawldawh taka midangte dawngsawng ṭhin niin ngainat a hlawh hle. A aw hi ‘baritone vocals’ an tih ang chi, bass leh tenor inkara hahdam taka zai ṭhin a ni a, ‘On Lovely Day’ tih hla a sak chu, US Chart-a hla thleng sang zinga thluk rei ber niin E sangin second 18 chhung zet a thluk a ni.

Hla thuril leh har pui pui hmangin hla a phuah lova, hriatthiam awlsam leh sak nuam tak, awmze thuk tak nei siin a phuah ṭhin. R&B leh hip-hop huanga sulsutu niin kum 1985 aṭang khan recording a chhunzawm tawh lo. A hla ‘Grandma's Hands’ tih chu Blackstreet hla No Diggity-ah khan hman niin Eminem pawhin kum 1997-a a hla hit Bonnie & Clyde-ah khan Just The Two Of Us tih hla chu a hmansak bawk.

A naupan laiin dangawk avanga a buai nasat avangin hetiang mite hi a vei hle a, kum 2015 khan dangawk avanga lo buai ve tawh ṭhin zaithiam Ed Sheeran nen hetiang mite tana hmalatu pawl Stuttering Association For The Young tan concert an lo buatsaih hial tawh a ni.

Kum 2015 hian rimawi huanga mi ropui bikte an sengluhna ṭhin Rock Hall of Fame atan lakluh niin chutiang dinhmuna a ding ta chu eng nge ang a tih? tiin zawhna an zawt a, Withers chuan fiamthu tih tak deuhin, “Ropui taka invui lawkna a ni berin ka hria’ a ti a ni.

Lean On Me : Los Angeles a pan hnuah mi rethei venga in chhe takah khawsain a mal hle a, an khaw hlui Slab Fork-a inpawh tlang taka an khawsak lai chu a ngai ṭhin hle. 

Hetia khawhar taka a awm lai hian an awmna hluia ṭanpui ngai apiangte inṭanpui tawn a, chhungkua ang maia an khawsak ṭhin lai chu ngaihtuah letin he hla chul thei lo hi a phuahchhuak ta a ni.

Ṭhenkhatin Pathian hla angin ngai mah se Pathian hla a ni lo. Kan mamawh hun apianga inṭanpuitawn a, chak lo zawkte a chak zawkten dawm kang tura infuihna hla a ni.

Lean On Me tih hla hi R&B group Club Nouveau chuan kum 1987  khan sa ve lehin Billboard Hot 100 charts-ah No. 1 a kai, dance charts-ah number 1 kai bawkin Black Singles charts-ah number 2 a kai bawk a ni. He hla avang hian a phuahtu Withers hian  kum 1987 Grammy award-ah Best R&B Song lawmman a dawn phah.

A hnu zelah mi hrang hrangin an rawn sa a, Mizoten kan hriat tlanglawn ber leh, a hla kalhmang kan entawn tak ber chu kum 1994-a American zaithiam Michael Bolton-a sak kha a ni. Kum 1994-a VH1 in Greatest One-hit Wonders of the 80s a thlanchhuahah 94-na a hauh a ni.

Lean On Me tih hi Pathian hla ni chiah lo mah se Pathian hla huanga seng lut an tam hle a, khawvelin harsatna a tawh laiin sak a hlawh zual ṭhin. Hei bakah hian hun pawimawh bikah sak a ni fo bawk. US president Barack Obama leh Bill Clinton te lakluh an nih ṭum khan sak a ni.

Ṭanpuina hnathawktu hrang hrang ten an hla ken ber niin tunlai hrileng mek kara ṭanpui ngaite tana vehbur khawnnaah pawh hla sak hlawh tak a ni.

Slab Fork khuaa Lungalhthei laichhuahna hmuna chengte chu mi rethei te te mah nise an inpawh tlang em em a, an neih loh apiang inpe tawnin an hmanraw mamawh apiangin an inhawhtawn a, tuin emaw eng emaw a neih chuan a khuain an nei a ni mai. Ṭanpui ngai an awm a nih chuan ṭanpui ngailo zawng kha ṭanpuitu an ni leh mai. Chu chu an damkhawchhuahna awmchhun a ni.

Hun thim leh hrehawm a lo thleng ṭhin a, mahse, kian hun a nei ṭhin. Chutiang hun harsa paltlang tur hian kei hian tu puihna emaw ka mamawh a, nang pawhin tu emaw i mamawh. Min puitu pawhin midang puihna mamawh hun a nei ṭhin.

Mihringte hi mahni chauhva khawsa tur ni lovin indawmkang tawn leh inpuitawna damkhawchhuak tlang tur kan ni.