POSTPOSITION NI LOVIN SUFFIX ZAWK A NI E
Postpostion chungchânga hun hei leh chen kan grammar-a buai leh hnawk awmtirtu, ‘a, ah, in’ chungchâng hi a chinchhuaka sawi fiah tura ngenna ka dawn zin tâk deuh avàngin, grammar bu lo síam hmasatute zah tak chungin ka han sawi ve dâwn a. Keia thu ziah ve dan hi chu mite hneh tum zâwnga a behbawm lam hâwl kual duah chi ka nih loh avàngin, ka sawi tur tak ka rawn chuk leh nghal chawt mai dâwn a ni.
1. Eng vànga postposion ti ringawt nge kan nih?
Sâp ṭawnga preposition leh Mizo ṭawnga postposition hian an hna thawhah inanna an neih avàngin, Mizo ṭawng grammar hi Sâp ṭawng grammar miltir kan lo tum luatah, Mizo ṭawnga postposition ni miah lo ‘a, ah, in’ tihte hi postposition angin kan lo puh palh ni berin a lang.
1) A man from our office died.
2) She works under me.
Kan entirna chhawp chhuahah hian ‘from’ leh ‘under’ tihte hi ‘preposition’ an ni a, He sentence hi Mizo ṭawnga kan dah chhuah dâwn chuan, “Kan office-a pa pakhat a thi,” tiin leh, “Ka hnuaiah a thawk,” tia kan sawi hi a ngâi ang a, hetah hian Mizo ṭawng kal phungah chuan Sâp ṭawnga preposition hna thawh anga ṭawngkam kan hman dâwn chuan, ‘office-a’ tiin leh ‘hnuaiah’ tia kan sawi hi a ngâi ta a nih hi.
A awmzia ni ta chu: Sâp ṭawnga preposition hna thawh ang hawia Mizo ṭawnga kan suffix ‘a’ leh ‘ah’ -te'n hna an rawn thawh ve avàng hian, Mizo ṭawng grammar hi Sâp ṭawng grammar nena inmiltir kan lo tum lutuk ṭhin avàngin, Sâp ṭawnga preposition ‘from, under’ tihte nena inantir phêt tumin kan suffix ‘a, ah’-te hi postposition tiin kan lo puh ve ta thâwr mai ni berin a lang ta a ni.
2. Mizo ṭawnga postposition chu eng nge?
Grammar bu lamah khân chipchiar takin ka sawi tawh a, a tâwi zâwngin sawi tawh ila; postposition chu ṭawng bung hrang hrang (parts of speech) zinga pakhat niin, mahni-a thumal ding hrang a ni a, noun hnungah emaw, gerund hnungah emaw, pronoun hnungah te emaw a phusa ṭhin.
1) Keima tân ka ti lo.
2) Kan in ata hi kal bo rawh.
Heta entirna kan tàr lanah hian ‘tân’ leh ‘ata’ tihte hi postposition chu a ni a. Sentence hmasa zâwkah hian postposition ‘tân’ hian pronoun a rawn zui a, sentence hnuhnung zâwkah hian postposition ‘ata’ hian noun a rawn zui thung a. Hetiang hian postposition chu ṭawng bung hrang pakhat, parts of speech zinga mi niin, kan sentence-ah rêng rêng eng thumalah mah bet lovin mahniin a ding hrang fel nalh zel ṭhin a ni (anmahni-ah suffix a rawn bet zâwk a nih ngawt loh chuan).
3. Postposition an nih lohna chhan
Postposition chu parts of speech zinga mi a nih avàngin, eng thumalah maha bet lova mahnia ding hrang thei thumal an ni vek a; chutih lâiin ‘a’ leh ‘ah’ thungte erawh hi chu mahniin an mal din ve thei lo a, thumal dang hnungah an bet ngar ngar ringawt mai thung a ni. Hei hian ‘a’ leh ‘ah’ hi postposition ni lovin, suffix ringawt an nihzia a ti lang chiang nghal der àwm e.
Postposition atâna hman theih a ni miah lo chung hian, postposition anga puih luih ṭâlh tumna vangin ‘postpositional suffix’ tia a hming rawn vuah chawp an awm a ni àwm a; han ngaih thuak chuan a àwm ang ve thei lek lek ni pawhin a lang. Nimahsela, grammar term-a ‘-al’ hmanga grammar term kan modify ṭhinte hi chu anmahni nihna dik takah an hman theih ngei ngei zel a. Entir nân– “He ui hi a lian,” tia kan sawinaah hian ‘lian’ hi adjective thumal a ni a; mahse, kan sentence-ah hian verb atâna kan hman si avàngin ‘adjectival verb’ tiin kan sawi ta ṭhin a ni. Chutiang zelin parts of speech-a thumal dang dang pawh ‘nounal verb, verbal adverb...adt.’ te kan ti a; nimahsela, hetianga kan sawina ang chi hi chu an nihna pangngai ni lova kan hman hawhnaa kan sawina hming mai chauh a ni a, an nihna dik tak zâwkah khân kan hmang thei vek tho ṭhin a ni.
Chutiang chu grammar-a thil nih dan phung chu a nih avàngin, ‘postpositional suffix’ tih pawh hi postpostion thumal kha suffix atâna hman hawh a nihnaa a sawina hming mai tihna a ni ve leh ta a. Suffix atâna hman a nihnaah khân he hming hi lo pu ta pawh ni sela, a nihna dik tak postposition-ah khân a hman theih ngei ngei tho tur tihna a ni ta bawk a ni. Nimahsela, hetianga ‘postpositional suffix’ tia rawn vuahtute ngei pawh hian suffix atân bâk lo chuan an la hman theih chuan bawk si loh avàngin, ‘a chiang lo Lelte, va lâm leh rawh’ tih ang chauh hi a ni leh ta tho si a ni!
MLC chuan postposition ‘atân’ tih nen hian an awmzia a inang nia hriain, ‘atân’ tih tlukpuia kan hmannaah chuan postposition angin ‘ah’ hi chu ziah hran zel ni se an ti a. Entir nân, “Iptepui ah a ṭhui ta a nih kha,” tih ang chi-ah hi chuan ‘ah’ bik hi ziah hran turin an dah a; nimahsela, heta ‘ah’ tlukpuia kan leklam ve bawk chu suffix ‘a’ hi a ni a, “Iptepui a a ṭhui tâk daih kha,” tih ang chi-ah te hian ‘a’ hi ‘ah’ nena awmze thumhmun (specifying adverb an siam ve ve)-a kan hman a nih si avangin, ziah hran ve vek a ngai dâwn tihna a ni ta a. Chuti lova a pakhat zâwk chauh postposition anga chei bàwl a, pakhat suffix a la nih lawi si chuan Mizo ṭawnga kan buaina hi ‘a zual zawpui vailenhlo’ tih ang chauh a ni mai zâwk dawn tih a lang reng mai bawk si!
Hetiang hian kawng hrang hrangin ‘a, ah’ tihte hi postposition anga puh luih han châk eltiang teh ṭhin mah ila, Mizo ṭawnga kan suffix ni hle hle ‘ah, a’ tihte hian postposition rim an nam thei ngang si lo niin a lang a. Nominative case marker, “Lungin motor a delh,” tih ang chi-a ‘in’ te phei hi chu postposition anga an han puh tum chi rual hi a ni lo a; hetiang lehzel postposition kan tih mai te chuan, “I prayed for you,” tih tlukpuia, “Ka ṭawngṭaisak ang che,” kan tihnaah te hian, Sâp ṭawnga preposition ‘for’ leh Mizo ṭawnga kan suffix ‘sak’ hna thawh te hi khaikhinin, ‘sak’ pawh hi postposition-ah kan han puang dum dum mai dawn em maw ni chu ni ang!
4. Postposition leh suffix a inang lo:
Sawi tawh ang khân postpsition chu mahnia mal din thei thumal, parts of speech zinga mi a ni a. Suffix ve thung chu mahnia thumal ding hrang thei lo, parts of speech pawh ni ve lo leh thumal dang hnunga bet ringawt ṭhin a ni thung a; grammar-ah an nih phung a inang lo êm êm a ni. Hei vàng hian kan postposition rêng rêng hi suffix-a hman theih a ni ngai lo a; chutiang bawkin kan suffix-te hi thumal anga ziah hran theih an ni ve ngai lo bawk a ni.
Hei hi Mizo ṭawnga kan postposition leh kan suffix-te inan loh dan chu a ni a. Chuvàngin, Mizo ṭawngah hian suffix ni si, postposition ni bawk si a awm thei lo a; chutiang bawkin postposition ni si, suffix ni bawk si a awm thei ngai lo bawk a ni.
5. Tlâng kàwmna:
Sâp ṭawnga preposition hna thawh ang deuh kha Mizo ṭawnga kan suffix ‘a’ leh ‘ah’-te hian an thawk ve a. Hei vàng hian kan mi hmasate zinga grammar lam ngaihven hmasatute khân Sâp grammar entawnin, Mizo ṭawng grammar hi Sâp ṭawng grammar nena inmiltir an lo tum lutuk ṭhin niin a lang a; chuvàngin, Mizo ṭawnga kan suffix hi postposition tiin an lo vuah palh ta mai ni berin a lang ta a ni.
Postposition tia kan puh, Mizo ṭawnga postposition atâna hman theih rêng rêng si loh hi, a nih lohna puia puh luih tum reng tawh lo hian, suffix a nih ang hian pawm mai ila, chutih rual chuan, “Heng kan suffix ‘a’ leh ‘a’ hian Sâp ṭawnga preposition ṭhenkhat hna thawh ang hi an thawk ve,” tiin a dikin sawi mai ṭhin tawh zawk ila; tichuan, grammar-a hnawk kan neih kumkhua hi a fel thluam tawh zâwk ang tih a rinawm.
Grammar bu leh zìr lâi bu-ah te dik lo takin heng ‘a, ah, in’-te hi postposition tiin kan dah a, naupangin postposition emaw an ti a; nimahsela, suffix an han zir a, heng ‘a, ah, in’-te tho hi suffix tiin a lo indah leh tho a! An awmzia leh an hna thawh lah a inang chiah chiah vek mai bawk si a. Hetah hian kan zir lai duhawm tak takte hian grammar-ah buaina an tawh phah ta ṭhin a. Postposition anga puhtute lahin postpostion a nihna hi Sâp ṭawnga preposition nena inham hnawk nuaih chungin, zaizir nena meuha sawi fiah ngial an han tum pawhin ‘ngaih ruatin lunglen a hril chang chang!’ tih ang chauh hi kan ni kumkhua mai si chu a nih hi!
Chuvàngin, ni lo pui ni anga sawi luih tum hi chu a buai zual tulh tulh zâwk ṭhin. Nakin zela kan chhùan lo la awm zel turte’n grammar fel tak an rawn rochun theih zâwk nân, kan grammar-a a dik lo lâi leh buarbuar lâi apiang hi a dika chin fel zâi i rêl mai tawh zâwk ang u khai.
- PC Thang Zikpuia