Tunge kan vote tur kan la hre lo
Kuminah ram hruaitu kan thlang leh dawn, party tinte pawh mipui rilru hmin tumin ṭan an la mek a, mipui pawhin kan hawi zawng tur kan siam chho ṭan ta. Mahse keini kan chhungkua erawh kan ram tana hnathawk thei tur kan vote mai ang chu kan tih laiin tun thleng hi chuan tunge kan vote ang tih thuhla-ah kan la buai hrih tlat.
Pathian aia hlauh kan nei
Inthlannaah party tinin mi hmingṭha, vantlang zah kai chinte an theh chhuak tlangpui a, kan thlan chhuah zingah pawh Kohhran Upa te an awm nawk ṭhin. Kan Assembly House-a ṭhu thei Kohhran Upa an tam tawh ang hu erawh chuan danglamna a la thleng lova, tun kan sorkar neih mekah pawh Kohhran ngenna ngai pawimawh lova zu zawrh a nih theih nan Kohhran Upaten ban an phar leh lawi si a nih hi. Assembly House-a zu zawrh duhna lantirtu Kohhran Upa te khan an chhia leh ṭha hriatna aṭanga an duhthlanna tak tak an hmang ang em le? Party-ah Pathian aia hlauh an nei a ni zawk lo maw?
'Kohhran aw' hi Pathian aw a ni kan tih laiin chhia leh ṭha hriatna pawh hmang ngam lo Legislator kan nei a nih chuan Pathian aiin hruaitu lute 'good book' a lan loh an hlau tihna a ni a, mahni puak chhuak pawha engmah sawi ngam lo ruling MLA neih ai chuan a bial miten hun harsa an paltlang laia an zinga tel thei eptu MLA te hi mipui tan an ṭhat zawk ka ring. Tu pawhin sorkar lo siam se, sorkar a din tawh hnuah ruling bial leh opposition bial thliar tumna rilru ringawt pawh hi Mizoram hmasawnna daltu a ni a, mipui hmangaihtu an ni lo ang.
Dan chunga leng kan awm em?
Dan leh thupek chungchang hi kan hmasawnna daltu lian ber a ni hial em aw? Legislator zingah thubuai nei an awm niin an sawi ṭhin a, heng mite thubuai hi chu a chinfel mai theihin ka ring lo. Sorkar hnathawk zingah eiruk thubuai nei te pawh kan state-ah hian ṭhahnem tak an awm tawh chungin hrem tak chu mi tlemte chauh an ni, ngam zawngte chauh hrem an ni em aw?
ILP nise revenue kan hmuh chuan kan duh tawk a, engtinnge an hman zui tih leh valid tawp thlenga awm lui an awm em tih lam kan ngaihtuah tawh lo. Zu zawrh duh vanga MLTP kan sawichhiat hreh loh laiin MLPC kan kalpui dawn laia a ṭhatzia hahip-a kan sawi lah a tak a lo thleng a, eng ruai a ni chuang hek lo. Dan lova zu zuar an tlem phah lo a, dan a nihna anga kan hman loh hian 'hlawhchham' kan ti. A nih leh MLPC hi a hlawhchham kan ti ve phal em?
State hrang hrang hmasawn dan kan hria a, kan han in khaikhin changin pathian lem siamchawp bia ten an state an hruai dante kan awt zawk fo ni hian a hriat. Kan ram hruaituten 'pathian nung' ti khera an sawi ṭhin hi Kristiante Pathian ni lo, pathian dang zawk em ni tih mai a awl ta. Kan ram hruaitute aiin milem ban sawm nei hmaa kun ṭhinten dikna an ngaina zawk a, misual an haw zawk a, an ni chuan dan behchhanin an hrem mai ṭhin.
Kawngpui
Kawng nise thla 6 daih kan nei ngai miah lo a, kan state aia ruahtui tla nasa zawkah ringlo mite kawng siam a tlo em em thei si. Tlangrama an kawng siamte pawh mam nalh tak a nih theih laiin keini kawng chuan motor 'support loh' a ngah em em reng mai a, hnam dang contractor zingah a hun chhunga hna zo an la awm ngai lo. Hengah hian 'mipuite lama ṭang,' na zawka contractor nawr ngam kan nei ngai hek lo.
National Highway truck lian tlu thei hial khawpa kan enkawl thiam te hi a ropui hle. Hetiang em hi chuan milem be ṭhin kaihhruai sorkar te hian an enkawl ka ring lo. Kawngpui sawi apiangin thin a rim thar mai. Kan state tan chuan mipui zaah za-in kan chhawr 'road communication' hi a pawimawh reng dawn, rel lian pawh Sairang pel rawk thlengin lut eng ang mahse rel luhlohna tur khua kan ngah lutuk. Tui let nawn leh pawh nise lawng leh thlawhnain engtiklai maha a thlen lohna tur khua kan ngahzia te hi ngaihtuah chuan mipui hmangaihtu sorkar tan inkalpawhna kawngpui aia ngaihpawimawh tur hi a tam viauin ka ring lo.
Tunge 'change' thlentir ngam?
Agriculture hi ram economics dinhmun hriltu ber pakhat a ni. Mahse state kan nih aṭanga kum 30 chuang tawh hnuah pawh 'chawmhlawm' state ni reng tura hruai thleng tur hian engmah thiam a ngai lovang. Agriculture atan bik chauh kan sum sen ral a tam tawh nen hmasawnna a awm miah lova, a ngaihventu minister pawh kan la nei lo. Kolasib district-te phei chu 'potential' kan ti chamchi chungin kan buh leh bal thar a pung lo mai ni lovin hman ata tawh Vai hovin kawng an dan rualin kan mangan dan a la ngai reng, NLUP te hi a hlawhtling lo a nih ka ring. Thawktute hlawh leh an hamṭhatna chauh budget pharh thiam tan Agriculture department te hi enkawl chi a ni lo.
Zirna lam nise 'world class education' hnuaia sorkar school, elimentary chin chu nu leh paten fate school luhna tlakah an ngai lova, tunlai thiamna man phak lo zirtirtu hlawh sang kan ngah viau thung. Mihring lam 'change' lovin school luh hun erawh kan 'change' zing narawh e! Thingtlangah zirtirtu an indaih loh tehreng nen khawpuia zirtirtu in ek beng vak te hi kan education pawt hniamtu a ni. Heng te hi kan siksawi ngam hma chuan 'world class education' kawng kan zawh ka ring lo.
Department dang pawh sawi dawn ila nileng sawi daih vek a ni. Chutih rualin department ṭhenkhat, hnathawh tur nei mang lo kan neih nual te hi a kaihhnawih te nen hmun khatah chhunfin mai ṭha zawk a awm. Deptt pakhat lekah pawh sum tam tak sen a ngai a, ṭhenkhat hi chu a lo thlawna sum tam tak luanralna mai mai a ni.
Party workers lam
Kan ram hmasawnna ti ṭhuanawptu langsar tak chu party worker-te hi an ni. MLA Fund aṭanga hnathawh te, departmental work leh link road laih tihte hi induhsakna hna a ni a, party worker-ten an thawk deuh vek. Mahse heng hnathawh tam zawk chu dawrawm te te, a tak hmuh tur awm lo leh sum sanction nen in phu lo lutuk te a ni fo. Politics hi eizawnna emaw ti tlattute hi ram hmelma an ni a, registered contractor-te hming hawhin hna an dil a, mahse he kan ram, kan ta, kan tu leh faten an rochun tur tan hnathawk niin an in ngai lo. Contract hna hralh ten hrem an tawk lova, MLA leh minister zahawm tak takte hmai an tibal ṭhin.
MLA tinin an bial hmasawnna turin kum khatah fund cheng nuai 100 ṭheuh an nei a, hengte hi dik taka hman nise ṭangkai tham a ni. Chutih laiin MLA fund te hi ruling party fund ang maiah kan ngai niin a lang a, hmun ṭhenkhatah block inthlan tih vel mai maia lo pawt hek tawk lah bo lo; kan dinhmun tawn mek hi ram veitu tan chuan a luhai thlak deuh a ni.
Tunge kan vote tak ang le?
Kan ram hruaitu ni lai te leh nih tum mek te, anmahni zuitute thlir chuan a beidawn thlak ṭhin. Hmasawnna kawngah state dangte kan phak loh nasat dante ngaihtuahin rualawh a na a, kan sorkar hotuten anmahni rorel hun chhung zelah Mizoram chu India rama state ṭhang duang ber ang zelin sawi ṭhin mahse a tak takah kan hnufual sizia te hi ngaihtuah a hun. Central sorkar aiin Mizoram GDP a sang zawk kan tih lai hian India rama state pachhe ber kan ni mek si. Hengte hi party politics tuinu tel miah lovin i ngaihtuah tawh em?
Kan chhungkua chuan kan tu leh fate chenna tur hi Mizoram hmasawn tir thei tur kan la hmu mai hrih lova, chuvangin kumin inthlan hunah pawh tunge kan vote dawn tih kan la chiang thei der lo mai.
- C. Zomuanpuia, Kolasib