ZOṬAWNG THUNAWI

Mi ṭhenkhat chuan kam tlâwm hi aia upa zahna nei lo ang thaw­thânga chhuah te an chîng; a kam tlâwm zingah aia upa zahna nei lo te pawh an lo awm a ni mai thei e.

Zoṭawng Dictionary tihah pawh a hrilh fiahna hmatawngah chaltlai an ti nghal tâwng mai a. A lang chaltlai thei reng lah tak a, a dik lohna han sawi fak tur a awm lo na a, dictionary-a thu kan hrilh fiah dawn chuan, a hmasa ber hi sawi sep kai lo ber, a awmze chiang ber a ni tur a ni. Chutiang dân chu a awm em ka hre lo, awm se a ṭha.

Dictionary sawi takah chuan semi colon hi sawi kai ta law law i la. Hla thu kan ziah hian, tlar 4 awm chi chu tlar 2-na apianga semi colon dah tur em maw ti tâwk kan tam mai a, a dik lo.

Dictionary erawh a siamtu an tlêm a, semi colon hmang uar deuh an awm a, a hmang lem lo an awm bawk. Semi colon a awm chuan a awmze hran tihna a ni; a awmze anpui bawk a nih chuan comma emaw hman mai a tâwk a. Thumal pakhat hrilh fiahna ni si, awmse chi dang ziah tel dawn erawh chuan semi colon hman tur a ni thung.

Kam tlâwm chu Rem­kunga hrilh fiah dan hi a dik tawk viauin a lang. Ani hian, "Ṭawngkam tlâwm tih a tâwi zawnga hman dan. Mi dangte, nu leh pa, pi leh pu, etc. turte chutianga ko hreh," a ti a. Sawi sep kai lo thei chi niin ka hria.

Ka nî ngei ngei tur ka koh loha ka mawl biak chuan Mizo dânah a mawi lo a, chu chu kam tlâwm zia chu a ni. Sawi mâwi vak chi a ni lo na a, mi chaltlai tak nih vang erawh a ni si lo. Naupang leh tleirawlah phei chuan hetiang hi awm theih deuh a ni. A lan dânah a ṭawngkama kha a lang chaltlai a ni thei, a lan dân a ni ve mai a. Mi an kam a tlâwm vanga chal­tlaia chhuah tur erawh a ni lo ang. A tam zâwkah phei chuan zahzum vang emaw, nikhua loh vang emaw a ni zawk mah.

Hetiang thu mâwl leh ho tê tê anga langah hian lehkhabu ziaktute emaw, vantlang ngaiha thupui vai thei chin emaw hi chuan thu ti tlu pup pup lo ṭhin i la a ṭha ngawt ang; a chhan chu, sawi chhâwn châk tak tam an tam ṭhin a, thil an ti buarchuar ṭhin. Ṭawng chungchangah hian a dik lo sawi thei nih hi kan châk ta lutuk deuh em aw tih theih a ni, kal fimkhur a ngai ve.

‘Rih’ sawi takah chuan (kan sawi em kha? Kan sawi lo a ni awm e), sawi zui law law teh ang. "Rih nge dik zawk hrih" tih chungchangah mai mai te hian patling pui pui an inhnial khu rum rum fo a. Heti zâwng hian ti chhin ang:

1. Kan ziaktute zinga a lawk chin, lâr deuh tak chinah JF Laldailova bâk hian 'hrih' an hmang lo a ni awm e.

2. JF Laldailova hian 'hrih' hi a sawi mâwi deuh a, hman pawh a tum viau. A lehkhabûah pawh a hmang ve malh malh bawk e; mahse, 'rih' a hmanna a tam zawk daih tho niin a lang. Chhiar chhin teh u. Hamlet (Fourth Edition; 2001)-ah khan ‘hrih’ hi pahnih ka hmu a, ‘rih’ chu sawm­pali ka hmu thung.

3. Mizo hlaah hian khawiah mah 'hrih' a awm lo a ang; 'rih' chu a tam. Lêra Zai-ah pawh kan hmu. Ani hman dan hi a dangdai deuh a, “Chawm­khuang ka la bêng lai rih e,” tih a ni ta awm e. A ziak chhuak­tu hmasa ber hian a chhuah dangdai palh nge, amah Lêra phuah dan ve reng, hriat rual a ni tawh âwm lo e.

4. Bible-ah hian 'hrih' tih vawi khat mah a chuang lo a; 'rih' chu chhiar peih leh peih loha thu a ni mai.

Naupang hian 'rih' an hmang mang miah lo; 'hrih' zuk ti deuh zel a. 'Ninhlei' pawh hi 'inhlei' tih an chîng khawp mai. Naupang hi chuan ṭawng an thiam chian loh bâkah an chîk lêm lo ve bawk a.

- Rempuia R. Lutmang