1985-2017 chhunga Mizoram aṭanga UPSC Exam kan tlin dan
UPSC exam han tih mai hian, AIS leh Central Service atana UPSC-in kum tin Combined Competitive Exam a buatsaih ṭhin kan sawina a ni a, chumi exama Mizoram aṭanga kan tlin dan chungchangah ṭhahnem ngaih titi a tam ta hle. Indemna te, inhmuhsitna te, in nuih zatna te kan phuhchhuak nasa ta hle.
Mizoram bik aṭanga kan tlin dan heti hian i lo zir teh ang.
1985-1995
1985 ah Clement Liankunga IAS a tling a bak kan nil.
1986 ah Lalramthanga Tochhawng IAAS a tling.
1987 ah Lalnunmawia Chuaungo IAS a tling a. Benjamina IDAS a tling.
1988 ah IAS pahnih Lalbiaktluanga leh Laima Chozah an tling a, John Thanglura Foreign Service a tling bawk.
1989 ah Lungmuana Lakher IAS a tling.
1990 ah Vanlalhuma foreign Service a tling. A bak nil.
1991 ah Esther Lalruatkimi IRS a tling a. Zothankhuma, IDAS a tling bawk a. A bak nil.
1992, 1993 nil
1994 ah IRS pahnih Ann Kapthuama leh David Z Chingthu an tling a.
1995 ah David Lalrinsanga, IPS a tling.
1996-2006
1996 ah kan NIL thak a.
1997 ah Lalrinliana leh Robert Chongthu te IAS an tling a.
1998 ah Vanlalchhuangan IAAS a hmu.
1999 ah Joseph Lalrinsailova , IPS (Postal).
2000 nil
2001 ah Christina Z Chongthu leh R Lalvena IAS.
2002-Vanlaldina Fanai, ICAS
2003,2004 nil
2005-ah Muanpuii Saiawi, IFS
2006 ah Franklin Laltinkhuma, IAS, L. Beimopha IRS.
2007-2017
2007 ah Rintei Renthlei IRS,
2008 Saidingpuii IAS, Lalmalsawma leh Lalramsanga IRS
2009 ah Lalhmingmawia Ralte IRS,
2010-11 nil
2012 Lalrinpuii Hrahsel, IDES,
2013 Eric C Lawmpuia IRS,
2014 Grace Lalrindiki IAS, Malsawmtluanga, IRS, K Lalbiakchhunga, IDAS.
2015-17 nil
(Ka hriatrengna aṭanga ziak ka ni a, hmaih pahnih khat chu ka nei ang a. A tling zawm lote ka telh lo bawk. Chuti taka danglam lutuk phah tur a ni lem lo bawkah ka ngai)
1985-1995 chhungin UPSC examah mi 14 an tling a. Kum 2 nil a awm thung.
1996-2006 chhungin mi 10 an tling a. Nil kum hi kum 4 a awm.
2007-2017 chhungin mi 10 an tling a. Nil kum hi kum 4 a awm thung a.
UPSC exama hian, 1996-2006 leh 2007 leh 2017 chhunga kan chet that dan hi a inang deuh reng tihna a ni.
1996-2006 chhungin IAS tling erawh an tam deuh zawk a. Mihring zat erawh chu a inang.
2018 aṭang kum 10 bi thar kan tan a. 2018 chu nil in kan tan a. 1996-2006 pawhin nil in an kum 10 bi kha an tan ve tho bawk a ni.
1996-2006 chhung pawhin Miss emaw, Idol emaw an thlan luai luai kan hre chuang lo a. 1996 ah MPS an la a. 2004 ah an la leh a, 1998 ah MCS an la a. 2003- 2004 ah an la leh a, UPSC tling zat chu 10 an ni. Kum 10 chhungin kum 3 kan nil tho.
2007-2017 chhungin 2008 ah MCS an la a, 2011-2017 thleng a zawn a lak a ni. 2009 ah MPS an la a, 2011-2016 an la. MFAS leh MIS an la ve nual bawk a. UPSC inziak tling 10 tho an ni a, nil kum hi kum 4 a ni.
1985-1995 chhung hian direct MCS 51 an la a.
1996-2006 chhungin MCS 50 leh 2007-2017 chhungin MCS 86. 2007-2017 chhung hian MCS bik a pung a. Hei hi sawrkar hmalakna zau zela post pung zel vangin post a lo tam a. Hna zawng lai zat nena chhut phei chuan tun hma aiin MCS post hi a tam sawt e, a tih theih chuang bik hauh lo ang. MPS-ah post a pun belh tlem deuh a. Post ruak hi direct leh promotion quota a inzah bawk avangin direct lak an tlem zawk a, post ruah chhoh dan a zir a, lak ve zel a ni bawk. A inel (compete) a te nena chhut chuan tun hma kum 20, 30 kal ta ai khan hna hi a awlsam sawtin a hriat lem loh bawk.
He mi chhutnaah hian IES leh IFS (Forest) chu a hrana exam buatsaih a nih avangin ka telh lo a. IES leh IFS (Forest) hi belhkhawmin 1985-2018 chhung hian paruk emaw chu kan tling awm e.
He'ng zawng zawng hi uluk takin chhut ila, UPSC kan tling ṭha thei ta lo kan tihte pawh hi a ni chiah em? 1985 hnu lama aṭanga chhutin 1985-1995 chhungin mi 14 an tling a. Chu chu, 1996-2006 mi 10, 2007-2017 mi 10, 1985-1995 chhung hian kan tha fal chuang hauh lo. 1985-2006 chhung hian, 2007-2017 hun chhung aiin distraction-a kan sawi ho leh kan chhuan lam zawng zawng hi an nei tlem daih zawk awm e.
1985-2018 (kumin) chhungin UPSC-ah Mizoram aṭangin mi 34 exam paltlanga hna thawk an awm a. Chu chu chawhrualin kum khata pakhat zel tling ang chauh kan ni tihna a ni.
Eng hi nge kan mamawh a, eng hi nge kan tlakchham hi chu mahni ṭheuh chhan atan dah ta ila. Tun hma aiin kan ṭha sawt lo a ni mai thei a, kan chhe sawt bik emawni le a tih theih. Kan chhe ta lutuk chuang lo a nia. Competition harsat chhoh zel dan te, mihring kan pun chakzia te, India ram puma zirna lama kan kan a, a exam thei hrim hrim kan pun dan te leh zirna quality chhut a, Mizo ṭhalai tam zawkin kan zirna quality dawn ve phak te chhut phei chuan kan la chhe fal hauh loah ka ngai. Chu chu, tan lak loh tur kan tihna a ni lo.
Ṭhenkhat duhdan phei hi chuan kal ila, hnam mak takah kan chhuak hialin ka ring. Nun kawng peng hrang hrangah buaipui hrang hrang nei kan awm ve bawk ang chu le.
Mizo ṭhalai lehkhathiam tak tak doctor ni duh te, engineer ni duh te, scientific research lama kal duh zawk te, academic line awn ngar ngarte an awm ve bawk. Miss tui pui tlat te, modelling tui tlat te, football pet duh tlat te pawh an awm zel ang. Football pet duh tlatte pawh IAS tum tura fuih chiam kha a dik bik lo mai thei. Kan hnam hi a ṭhang ve zel a, thil tam tak a mamawh a, a mamawhna zawn hrang hrangah hian mi ṭha ber ber kan neih zel hi a ṭul a ni. Sipai officer neih ṭeuh pawh a ṭha, Brig C Vankunga leh Brig T. Sailo te aia thleng sangte pawh kan neih hun a nghahhlelhawm. Army, Navy, Airforce a officer ṭha ber ber nei tura kan ṭan sauh sauh te hi a ṭul viau a ni. Medical Professiona Specialist leh Super Specialist tur te, dan lam mi, Supreme Court Judge pawh la ni pha hial turte pawh kan mamawh ve vek alawm.
India ram club ṭha ber bera footballer pawimawh ber ber kan nei chho ta nawk a. High Court CJ hmanniah kan neih chhun a pension a, Assam State Human Rights Commission Chairman atana ruat thar a ni. High Court judge pahnih kan nei ve leh mek bawk. Nun kawng dang hrang hrangah kan thleng sang chho zel zawk a, tun aia nun kawng peng hrang hranga quality neia thlen sak zel zawk hi kan tum tur ni awm tak a ni. Tunhnai kum 33 chhung uluk taka thlirin UPSC exam-ah pawh hniam chhe lutuk kan ni lo, tun hnai kum 10 hi kan ṭha hauh lo a, kan in sawi anga chhia kan ni lo. Kan danglam teh chiam chuang lo a, nun kawng peng dangah pawh hma kan sawn belh sauh sauh zawk a ni.
Tun hma aiin eizawnna kawng duhthlan tur a lo tam a, a thiam leh thei falte tan mahni talent leh nuam tihna bera kalna tur a lo awm ve ta a. Civil service career duh lem lo an awm ve ṭeuh a ni.
Tunah hian theih tawp chhuaha tlin tuma inbuatsaih a, bei ṭauh ṭauh an awm reng a. Tun hnai kum 2-3 chhung pawha UPSC interview han thu zak zak pawh an awm ve a, an vannei ve ta rih lo a ni. Kum rei vak loah tlin ṭhuih kum pawh kan nei ve leh mai ang. Chutiang bawkin, ro kum pawh a awm ve leh ang a.
A sawi huaite sawi bawl bawl bak hi hmuh fiah a, thil chik ve deuh deuh hi a ṭha khawp mai. Hmasawn erawh kan ngai a, tan lak erawh chu kan ngai hrim hrim a, chu erawh pawm a ngai tho tho.
A ṭul leh pawimawh ber chu hnam ang chuan ṭan pawh i ṭang ang u. A fuih pawh i infuih ang u. Mahse, practical tak ni se, chutiang chuan inkaihhruai ila. Thawk rim ila, rinawm ila, dik ila. Kawng awlsam hi zawng fo lo ila.
Kan harh chu a ngai teh meuh mai a, hma pawh kan lak a ngai. Awmze nei taka kan harsatna zir chian erawh ni ṭhin sela. Chumi mil chuan kan thil tawn apiangah hmasawn tura beih zel zawk tur a ni.
Khua a sang ta hle
Khua kan tlai ang e
Tunah hian i kal ang u
- F Vanlalrochana