Written by
Jerry Lalmuansanga Assistant Professor Dept. of Political Science Govt. Aizawl North College

UNION COUNCIL OF MINISTERS RESHUFFLE LEH A BEHBAWM

Tlai deuh hlek tawh mah se tun hnaia Prime Minister Narendra Modi kaihhruai sawrkara Council of Ministers reshuffle hi in zirchiang dawn teh ang. July 7, 2021-ah khan Central sawrkar kan tih mai ṭhin Union Government-ah ministry insiam rem (reshuffle) a thleng a, Minister thar eng emaw zat lak luh an ni a, Minister ni lai ṭhenkhat an bang a, Minister ni lai ṭhenkhat kaisan tir (elevate) an ni bawk. Ministry reshuffle hi thil thar a ni lem lova, kum chanve vela (mid-term) Minister han siksawi hi chu thil thlen dan phung pangngai ve reng a ni ṭhin.

BJP kaihhruai National Democratic Alliance (NDA) hian a term hnihna atan May 30, 2019 khan sawrkar an siam a. Tun ṭum hi Prime Minister Narendra Modi kaihhruai term hnihna a ministry insiam remna (reshuffle) hmasa ber a ni a, kum 2024 General Election hma chu hetiang anga lian thama sawrkar insiam rem hi a awm leh a rinawm tawh lo bawk. Tun ministry reshuffle-ah hian Minister atan mi thar 36 ten thutiam (oath) an la a, mi pariat te chuan Cabinet dinhmun an chang a, mi 28-te chuan Minister of State an ni. Minister of State (Independent Charge) leh Minister of State ni lai mi pasarihte chu Cabinet Minister-ah kaisantir an ni a, Minister ni lai mi 12 ten banna an thehlut bawk.

India Constitution Article 75 (1A) in a tarlan danin Central sawrkarah hian Prime Minister tiamin Council of Ministers-ah Lok Sabha seat awm zat aṭanga tehin 15% an pel lo tur tih a ni a, chu chu 81 anga ngaih a ni. Tun NDA-II ah hian NDA-a tel ṭhin party hrang hrang - SAD, Shiv Sena ten an chhuahsan tak avang leh Union Minister leh LJP President Ram Vilas Paswan a thih avangin Minister insiksawi hi a ṭul hle.

Ministry reshuffle hmaa BJP mi leh sa ni lo Minister awm chhun chu Republican Party of India hruaitu Ramdas Athawale chiah kha a ni. Ministry reshuffle hma hian Council of Ministers-ah mi 54 chiah an awm a ni.

Tun Ministry-a lakluh tharte hi thiamna lamah pawh an in pawlh ṭha hle - IAS, Doctor, Engineer, Lawyer, Academician, MBA an ni nawk hlawm. Tin, Schedule Caste aṭangin mi 12, Schedule Tribe aṭang mi pariat, hnam hnuaihnung kan tih (Other Backward Class) aṭangin mi 27 lai Minister atan ruat an ni bawk. India rama sakhua tlem zawk (religious minorities) kan tih Muslim, Sikh leh Christian pakhat ṭheuh bakah Budhhist mi pahnih, an vaiin mi panga Minister-ah hian ruat an ni a; ministry reshuffle hnu hian Council of Ministers te kum chawh rual (average age) kum 61 ni ṭhin chu kum 58-ah a tla thla bawk.

Council of Ministers-ah Prime Minister tiamin mi 78 an awm ta a, Cabinet Minister-ah mi 30, Minister of State (Independent Charge) ah mi pahnih leh Minister of State-ah mi 45-te an awm ta a; Association for Democratic Reforms (ADR) tarlan danin Council of Ministers 78 zinga mi 33 te hian thubuai (criminal case) an nei a, chu chu 42% lai a tling phak a ni! ADR tarlan danin criminal case nei zinga mi 24 te phei chuan mi thah thubuai (murder case), mi thah tum thubuai (attempt to murder) leh mi rawk thubuai (robbery) an nei. Council of Ministers 78 zinga mi 70 (90%) zette chu hausa tawntaw (millionaire) an nih thu ADR chuan a tarlang bawk.

Minister zingah Congress hruaitu hlui BJP zawm ta, Joytiraditya Scindia chu hausa berin a thil neih hlut zawng chu Rs. 379 crore a ni a; Piyush Goyal (Rs. 95 crore), Narayan Rane (Rs. 87 crore) leh Rajeev Chandrasekhar (Rs. 64 crore) te chu Minister hausa zual (high asset Ministers) an ni. Minister zingah Tripura mi Pratima Bhoumik chu a thil neih hlut zawng tlem berin Rs. 6 lakh a nei anga tarlan a ni a. John Barla (Rs. 14 lakh), Kailash Choudhary (Rs. 24 lakh) leh Bishweswar Tudu (Rs. 27 lakh) ten an dawt. Council of Ministers-te sum neih chawh rual (average worth of asset per Minister) chu Minister pakhat zelin Rs. 16.24 crore a nei anga chhut a ni bawk.

Ministry Reshuffle a ṭul chhan
Ministry reshuffle a ṭul chhan hi chhan hrang hrang a awm thei a, chung zinga pawimawh tak pakhat chu State Assembly inthlan mai hmabaka sawrkar an siam theihna atana kawng pawimawh tak a nihna hi a ni.

Tun ṭum ministry reshuffle-ah pawh hian ṭum dang ang thoin nakkum (2022) lawka State Assembly inthlang mai tur thlir lawk ranin Minister thar pawh lakluh an ni. Kum 2022 hian state pasarih - Uttar Pradesh, Gujarat, Uttarakhand, Manipur, Punjab, Goa, Himachal Pradesh-ahte inthlanna neih a ni dawn a. Chung zingah chuan Uttar Pradesh aṭangin Minister pasarih, Gujarat aṭangin Minister pathum, Uttarakhand leh Manipur aṭangin Minister pakhat ve ve lakluh an ni bawk. Punjab aṭanga Union Minister of State (Independent charge) ni mek, Central Vista avanga hriat hlawh tak Hardeep Singh Puri chu Cabinet Minister-ah kaisantir a ni.

NDA-II a MoS (Finance) Anurag Thakur pawh Cabinet Minister-ah hlankai a ni bawk. Goa aṭang hian Shripad Yesso Naik chu Union Minister of State (Independent Charge) ni lai mek a ni bawk. Kum 2022 a State Assembly neihna tur state pasarih aṭang hian Union Minister eng emaw zat an awm sa a, a ṭhen an ruat thar a, a ṭhen an kaisantir bawk a ni.

Sawi hmaih hauh loh tur chu India rama state lian ber leh MP pawh 80 lai nei Uttar Pradesh hi India ram inthlana an pawimawhzia kan hre mai awm e. Kum 2019 inthlanah khan BJP ringawt hian Uttar Pradesh aṭangin MP 62 lai an nei a, Congress erawhin seat khat chauh an nei thung (Rae Bareli bial aṭangin Sonia Gandhi MP atana thlan leh a ni) a, Nehru-Gandhi chhungkua a an bial him thin Amethi-ah ngei pawh khatih laia Congress President Rahul Gandhi chu a chak zo lo a ni kha. Chumai bakah Congress hian India ram pumah MP 52 an nei a, chu chu BJP in Uttar Pradesh bika an MP neih aiin 10 laiin a la tlem zawk nghe nghe a ni.

Uttar Pradesh pawimawhzia hriain tun ṭumah hian Uttar Pradesh aṭangin Minister pasarih lakluh an ni a, an zingah hian Uttar Pradesh a BJP ṭhruihhruai party Apna Dal hotu Anupriya Patel pawh Council of Ministers ah lakluh tel a ni bawk. Tin, 2023 hian state hrang hrang pakua - Karnataka, Madhya Pradesh, Rajasthan, Telengana, Chhatisgarh, Tripura, Meghalaya, Nagaland leh Mizoramahte State Assembly Election neih a ni dawn a. Tun ṭumah hian Karnataka aṭangin Minister pali, Madhya Pradesh aṭangin Minister pahnih, Rajasthan leh Tripura aṭangin Minister pakhat ve ve ruat thar an ni bawk. Telengana aṭanga MoS (Home Affairs) G. Kishan Reddy chu Cabinet Minister atana hlankai a ni a, chu mai bakah Telengana-a rorel mek K. Chandrashekar Rao-a kaihhruai Telengana Rashtriya Samiti (TRS) hi Congress lam thláwp lotua ngaih an ni bawk. Chhatisgarh hi Congress kaihhruai sawrkarna a ni a, tunah hian Council of Ministers ah MoS (Tribal Affairs) Renuka Singh Saruta chu a awm ve mek bawk a ni. Meghalaya (NPP leh party dangte), Nagaland (NDPP leh party dangte) leh Mizoram (MNF) te hi BJP kaihhruai North East Democratic Alliance (NEDA) a tel party hrang hrangte'n sawrkar an siam mekna a ni bawk.

Minister ni laiten banna an thehlut

Council of Ministers siksawi an nih ṭhin chhan lian tak pakhat chu Minister hnathawk ṭha lo chawlhtir a, an aia Minister chak tur ruat thar hi a ni awm e. Union Minister ni lai mi 12 teh meuhten banna an thehlut a, an zingah Health Minister Dr. Harsh Vardhan, Education Minister Dr. Ramesh Pokriyal Nishank, Law and Information Technology Minister Ravi Shankar Prasad, Information & Broadcasting Minister Prakash Javadekar-te chu a langsar zual an ni awm e. Narendra Modi-a huaisenna chu a khát tàwkin Council of Minister-te nen an hnathawh an thlir nawn (review) fo a, chuta Minister hnathawk ṭha vak lo leh result ṭha nei lo a chawlhtir ngam ṭhin te, Minister kum upa deuh tawh a chawlhtir ngam ṭhinte hi a ni. Term hmasa aṭang tawh khan Modi hian a Council of Ministers-ah kum 75 pel chin telh a duh ngai lova sawi a ni. Term hmasa (NDA-I) ah khan ṭum hnih ministry reshuffle hi neih a ni a; a hmasa zawk kum 2016 khan Minister parukten banna an thehlut a, an zinga mi Union Minister for Minority Affairs Dr. Najma Heptulla pawh kha kum upat vanga banna thehlut anga ngaih a ni a, a hnu lawkah Manipur Governor atan ruat a ni nghe nghe.

Kum 2017-a ministry reshuffle-ah pawh Minister paruk bawkin banna an thehlut a, an zinga mi Union Minister for Micro, Small and Medium Enterprise Kalraj Mishra pawh kum 75 a pelh tawh avangin banna a thehlut a, ani pawh hi kum 2019 khan Himachal Pradesh Governor atan ruat a ni a, tunah hian Rajasthan Governor a ni mek. NDA-II a ministry reshuffle hmasa berah hian term hmasa aṭanga Union Social Justice & Empowerment Minister leh Rajya Sabha a Leader of the House ni mek Thawarchand Gehlot chu kum 70 pel tawhin banna a thehlut a, Karnataka Governor-ah ruat zui ve nghal a ni bawk.

Tun tuma Council of Ministers banna thehlut zinga pahnih khat hi tawi te tein i'n thlur bing lawk teh ang:

1. Dr. Harsh Vardhan (Health & Family Welfare Minister): Dr. Harsh Vardhan hi Modi a sawrkar hmasa pawh khan Health Minister (May-July, 2014) atana ruat zawk a lo ni tawh a. Chumi hnuah Minister of Earth Sciences leh Minister of Science and Technology mawhphurhna pek a ni leh bawk. Kum 2019-ah Union Health Minister ah tho ruat leh a ni a, kum 2020 kumtir aṭangin Covid-19 hri leng vangin khawvel a buai a, India hi Covid tuar na pawl kan lo ni bawk nen, a ban chhan pawh hi Covid-19 do kawnga a chet ṭhat tawk loh vanga ngai an ṭhahnem viau awm e.
2. D.V. Sadananda Gowda (Chemicals and Fertilizers Minister): D.V. Sadananda Gowda hi Karnataka Chief Minister hlui a ni a, Modi-a sawrkar hmasaah khan Ministry lian leh pawimawh tak Railway Ministry (May-November, 2014) pek a ni a, tin Minister zingah pawh lakluh hmasak parukna ni phak a ni (Cabinet Minister rau rauah pawh Prime Minister/Chief Minister dawt a an hming awmna hian sawrkar protocol ah pawh kawng ro a su viau ṭhin). Chumi hnuah hna pawimawh tak tak a chelh a, Modi-a sawrkarah a portfolio thlak kual nasat ber a ni hial awm e.
3. Dr. Ramesh Pokhriyal Nishank (Education Minister): Dr. Ramesh Pokhriyal Nishank hi Uttarakhand Chief Minister hlui a ni a, Modi-a sawrkar term hnihnaah Union Minister for Human Resources Development atan a ruat a ni a. HRD Ministry hi Education Ministry tiin 29 July, 2020 khan thlak a ni. Tun hnaiah Education Ministry hnuaiah India ram pumpui zirna nghawng New Education Policy (NEP) 2020 pawh tihchhuah a ni. Mi tam tak chuan Modi a nen NEP chungchang ah ngaihdan inang lo an neih avanga bang angah an ngai.
4. Ravi Shankar Prasad (Law and Justice, Communication, Electronics and IT Minister): Ravi Shankar Prasad hi dan hre mi (lawyer) niin AB Vajpayee hunlaiah pawh Minister pawimawh tak a lo ni tawh. BJP hi opposition an nih lai khan Congress thil tih dik loh corruption chungchangte pawh an pho lang ṭhin a ni. Modi-a sawrkar hmasa leh term hnihnaah Minister a ni a, mahse mi tam tak ngaihdanah portfolio lian a chelh lo ṭhin hi mak tih pawh a hlawh ang reng a; tunhnaia sawrkarin social media khuahkhirh (restrict) a tum chungchang velah hian sawisel pawh a hlawh viau a ni.
5. Prakash Javadekar (EF&CC, I&B Minister): Prakash Javadekar hi BJP an Opposition lai pawha an party Spokesperson hriam zet a ni a. Kum 2014-h MoS (Independent charge) atan ruat a ni a, M Minister hna thawk ṭha (performing minister) anga ngaih a ni a. Chumi nemngheh nan kum 2016-a ministry reshuffle khan Cabinet Minister-ah hlankai niin Human Resources Development Minister atana ruat a ni a. Kum 2019-a NDA sawrkar term hnihnaah hian EF&CC bakah Information & Broadcasting Minister atana ruat a ni. Tun ṭuma Minister atanga Javadekar-an banna a thehlut hi mak tih hlawh ber pawl a ni awm e.

Minister thar lakluh an ni

Sawrkar dang aia NDA sawrkar danglamna chu NDA-a party te tel lo pawha anmahni (BJP) a sawrkarna siam thei khawpa an chak ṭhin hi a ni. Hei vang tak hian Modi-a tan pawh mimal taka han hlauh tur an awm lo hi a vanneihna a ni. Tunṭuma Ministry Reshuffle a Council of Ministers lakluh thar ṭhenkhat te hi i'n thlir leh thuak thuak teh ang:
1.Sarbananda Sonowal (Minister for Ports, Shipping and Waterways; AYUSH): Sonowal hi kan hriat ṭheuh angin AASU hruaitu hlun niin AGP a zawm a. AGP-ah MLA ahte thlan a nih hnuah kum 2011 khan BJP a zawm a. Modi-a sawrkar hmasa a MoS (I/C) Youth Affairs & Sports a nih laiin Assam-a BJP sawrkar tharah Chief Minister tura ruat a ni a. Assam inthlanah BJP-in sawrkarna siam leh mah se a hnuaia Health Minister leh NEDA Convener Dr. Himanta Biswa Sarma a Chief Minister ta zawk a. Mi tam tak chuan Sonowal hi lungawi lo viau turah an ngai a, tuna Cabinet Minister-a an hlangkai pawh hi amah thawi damna angah a ngaih theih bawk.
2. Jyotiraditya M. Scinida (Civil Aviation Minister): Scindia hi Congress hruaitu hlun leh Union Minister hlui Madhavrao Scindia fapa a ni a. Congress kaihhruai UPA-II sawrkarah khan kum 40 mi chauh niin MoS (I/C) Power a ni a, Minister hmingṭha tak a ni. Thiamna lamah pawh Harvard University (B.A.) leh Stanford University (M.B.A.) aṭanga zirchhuak thei a ni. Kum 2018-a Madhya Pradesh-a kum 15 zet rorel tawh BJP an paihthlaknaah khan Congress hruaitu zinga a sulsutu ber pawl a ni a. Mahse Central Congress chuan Scindia aiah veteran Kamal Nath chu CM ah an ruat a, sawrkarah leh party-ah dinhmun pawimawh an pek tak loh zel avangin March 2020 khan Congress chhuahsanin BJP a zawm ta a. BJP a zawm hnu lawkah Madhya Pradesh-a Congress sawrkar pawh a tlu ve nghal a, BJP-in Rajya Sabha MP-ah dahin Cabinet Minister-ah an hlang kai ta a ni. Tun ṭumah hian a pa Ministry lo enkawl ṭhin Civil Aviation pek ve a ni a, tunlaia India Airlines tlakchhiat mek lai leh Air India pawh privatize an tum meknaah hian Scindia chungah hian mi mit a fu hle tura ngaih a ni.
3. Ashwini Vaishnaw (Minister for Railways; Communication; Electronics & IT): Vaishnaw hi politics ah chuan kan hre lar lem awm lo ve. IIT Kanpur aṭanga M. Tech zir zo niin khawvela zirna in ṭha ber pawl Wharton Business School, University of Pennsylvania (USA) aṭanga MBA zo thei a ni. Kum 1994-ah IAS-ah inziak tlingin All India-ah 27-na ni phak a ni. IAS a nih hnuah MBA zir lehin IAS a bansan a, company lian tak tak - GE Tranportation, Siemens, etc-a a thawh hnuah kum 2019 khan Rajya Sabha MP atana thlan a ni. Politics ah experience nei lo mah se Cabinet Minister atana ruat niin Ministry pawimawh leh khawvelah pawh thawktu ngah ber pawl (14 lakhs + employees) Railway Minister atana ruat a ni.
4. Pashu Pati Kumar Paras (Minister for Food Processing Industries): Kumar Paras hi LJP Founder President leh Union Minister hlui nikum October, 2020 a boral ta LJP President Ram Vilas Paswan-a nau a ni a. Ram Vilas Paswan a thih hnu hian a fapa Chirag Paswan chuan LJP hruai hna hi a thawk a. Nikum November, 2020 a Bihar inthlanah khan LJP chuan Bihar CM Nitish Kuma-a nen thu inhmuh loh avangin Bihar bikah chuan NDA an thawhpui duh lo va, nimahsela LJP chuan MLA pakhat chauh an nei thung a ni. LJP inkarah boruak neuh neuh awm chhoin, June, 2021-ah phei chuan Chirag Paswan chu an President aṭanga an ban thu leh Lok Sabha-ah pawh Kumar Paras a chu LJP Leader a nih thu an puang ta hial a. Chutiang ang boruak buai tak a awm mek lai chuan Kumar Paras-a hi Union Cabinet Minister-ah lakluh a ni a. Tam tak chuan Bihar inthlana LJP-in NDA an thawhpui duh loh avanga phuba lakna leh Chirag Paswan-a political career tihchhiat tumnaah an ngai hlawm a ni!
5. Narayan Tatu Rane (MSME Minister): Narayan Rane hi Maharashtra CM hlui a ni. Shiv Sena leh Congress-a a awm hnuah Maharashtra Swabhiman Paksha (MSB) a din a, chu MSB pawh chu BJP nen an inchhun fin ta a ni. Cabinet Minister-ah dah niin Ministry of Micro, Small and Medium Enterprise pek a ni. BJP elpui pakhat leh NDA-a tel reng ṭhin Shiv Sena chuan Minister-a Rane ruat a ni hi an helhin Shiv Sena runluihna angah an ngai hial a ni.

Minister ni laite kaisantir an ni

Union Government-ah hian Council of Ministers kan tihah hian Minister hi chi thum angah ṭhen an ni a - Cabinet Minister, Minister of State (Independent Charge), Minister of State. Minister-te hi an dinhmun a inan loh ang bawkin an mawhphurhna pawh a inang lo hle a, Cabinet Minister hnuaiah MoS pahnih/pathum te an function ve leh ṭhin. Chu mai bakah Cabinet Meeting ah Cabinet Minister-te chauh an tel thei a, MoS (I/C) te chu an Ministry/Dept an sawi dawn chauhin an inlan a, an sawi zawh hnuah an chhuahsan ve leh mai ṭhin. Tin, sawrkar thuthlukna lian leh pawimawh zawng zawng deuhthaw hi Cabinet Meeting rel a ni ṭhin. Chuvang chuan MoS (I/C) emaw MoS pangai tan chuan Cabinet Minister-a kaisan chu an dinhmun a inthlauh em avangin thil lawmawm tak tur a ni.

Kum 2014-a NDA sawrkar a lo pian aṭang khan Minister-te inkarah inelna thianghlim a awm ṭhin a. Minister hnathawk ṭha (performing Minister) te hi sawrkar insiksawiah hian mawhphurhna lian zawk pek ṭhin an ni. Tun ṭumah pawh hian MoS (I/C) leh MoS nilai mi pasarih-te chu Cabinet Minister-ah kaisantir an ni a. Chu'ng zinga langsar zualte chu - Union Youth Affairs & Sports Minister leh Arunachal Pradesh mi Kiren Rijiju te, Union Housing & Urban Affairs Minister, Central Vista Project (sawiselna tam tak kara Parliament Building, Vice-President leh Prime Minister te chenna in thar sak tur) avanga lar tak Hardeep Singh Puri, IAS (Rtd) leh BJP ṭhalai hruaitu hlui leh BCCI President hlui, MoS (Finance) ni ṭhin Anurag Thakur te hi a langsar zual an ni awm e.

NE-in Minister kan ngah ber ṭum

Tun ṭum insiksawiah hian North East mi pathum ngawt chu Council of Minister-ah telh thar an ni a, Arunachal Pradesh MP Kiren Rijiju chu Cabinet Minister-ah kaisantir a ni a; Assam MP Rameshwar Teli chu MoS (Food Processing Industries) pek a lo ni sa bawk nen, North East aṭangin Council of Minister-ah mi panga lai mai an awm ta a, Council of Ministers a North East mi an tam ber ṭum a ni hial awm e.
Council of Ministers a Manipur MP leh Tripura MP te ruat an ni ve leh hian awmzia a neih hle rin a ni a. Tarlan tawh angin Manipur hi 2022 a Assembly inthlan hmachhawn tur an ni a, tuna MoS a an ruat thar tak pawh hi term khat MP a nihna chauh mah nise Minister a ruat a ni ta tho a. Tin, Tripura MP (hmeichhia) pawh hi term khat chauh MP la ni mahse, Tripura in 2023 a State Assembly inthlan an hmachhawn tur hre ran in Council of Ministers ah hian ruat a ni anga ngaitu pawh an thahnem hle.

Tun dinhmuna North East mi Council of Ministers a awm mek te:

1. Sarbananda Sonowal (Assam), Cabinet Minister-Ministry of Ports, Shipping and Waterways; Ministry of AYUSH
2. Kiren Rijiju (Arunachal Pradesh), Cabinet Minister-Ministry of Law and Justice
3. Rameshwar Teli (Assam), Minister of State-Ministry of Petroluem & Natural Gas; Ministry of Labour & Employment
4. Pratima Bhoumik (Tripura), Minister of State-Ministry of Social Justice & Empowerment
5. Dr. Rajkumar Ranjan Singh (Manipur), Minister of State-Ministry of External Affairs; Ministry of Education

Politics-a experience nei lo a ring ngam ṭhin

Narendra Modi danglamna chu politics-a experience la nei miah lote pawh a ring ngam ṭhin leh mawhphurhna a pe ngam ṭhin hi a ni. Senior avang leh party-a zawhte upata an upat vang ringawta dinhmun ropui inpekte pawh a awm thei a, Modi-a erawh chuan Council of Ministers-ah kum 75 pel tawh a duh lo va, an lo awm pawhin banna a thehluhtir mai ṭhin. NDA-I-a Minister pawimawh ber pahnih leh party-a senior ber pawl Arun Jaitley (Finance Minister) leh Sushma Swaraj (External Affairs Minister) te pawh an hriselnain a tlin loh vang nge NDA-II ah chuan Minister atan lakluh an nih ve tak loh kha. Chutihrual chuan politics a experience la nei miah lo leh MP-ah pawh term khat tlinnate hi Council of Ministers-ah a ruat leh tlat lawi si ṭhin!

Kum 2017-a Cabinet tihlen a nih ṭum pawh khan politics-a experience nei lo leh MP pawh la ni ngai lo IFS (Rtd) Hardeep Singh Puri chu Council of Ministers ah lakluh niin Ministry pawimawh tak Housing and Urban Affairs pek a ni a. Puri hian he Ministry hi a hmingṭhatpuiin Minister hnathawk ṭha ber zinga mi a ni awm e. Hemi rual hian IAS (Rtd.) K.J. Alphons pawh Union Minister a lakluh a ni a, a ni pawh hi Puri ang thova MP ni lo a ni.

Tin, tuna kan External Affairs Minister ni lai mek Dr. S. Jaishankar, IFS (Rtd.) pawh hi politics field-a experience la nei lo bawk a ni. Mahse Modi-an Ministry pawimawh ber pawl External Affairs Ministry enkawl tura politics-a la inhmang ngai lo mai pawh ni lo, MP pawh ni lo chunga Dr. Jaishankar a thlan chhan hi thil dang vang ni lo vin, Indian Foreign Service hlui a nih mai bakah Indian Foreign Secretary hlui a nih vang lo hi chu puh tur a vang viau awm e! Hetiang kawngah chuan politics-a tawnhriat nei lo pawh ni se ram tana ṭha tura a ngaihah chuan mawhphurhna pek a tím lo hi a fakawmna a ni awm e.

Minister ni lo langsar zual
MLA leh MP zawng zawng Minister nih a theih loh a, chuti chung chung chuan party-a seniority ah te, MLA/ MP tlin rei tawh dan azir te, zuitu ngah dan aṭangte leh kawng hrang hranga teha Minister ni awm taka ngaih ni ta lote erawh chuan sawi zui an hlawh duh viau thung. Minister ni ta lo langsar tak tak an awm. Bihar Dy. CM pawh ṭum thum zet lo ni tawh Sushil Modi hi a langsar ber pawl a ni awm e. Ani hi JDU leh BJP sawrkar inṭawm Nitish Kumar-a CM-na hnuaiah Dy. CM a lo ni tawh ṭhin a, November, 2020 a BJP leh JDU in sawrkar an siamah khan Dy. CM dinhmun chu midang kianin Rajya Sabha MP atan dah a ni a, tun ṭuma Minister a ni lo hi mak tih hlawh ber pawl a ni awm e. Minister ni lo langsar dang chu Gandhi family-a Congress lam awn lova BJP lam awn zawk ngar ngar Varun Gandhi hi a ni a, Sanjay Gandhi leh Maneka Gandhi fapa Varun Gandhi hi Lok Sabha MP pawh term thum zet lo ni tawh a nih bakah BJP National General Secretary naupang ber ni thei a ni bawk. A nu Maneka Gandhi kha Modi sawrkar hmasa (NDA-I) ah khan Cabinet Minister a ni a. NDA-II-ah Maneka Gandhi Minister a nih tawh loh hnuah a fapa Varun Gandhi chu Minister a nih a rinawm viau laiin tun ṭum Cabinet Reshuffle-ah pawh a hming a lang leh ta lo a ni. LJP hruaitu leh Union Minister boral ta Ram Vilas Paswan-a fapa Chirag Paswan pawh Minister ruat loh langsar zinga mi a ni.

Tlangkawmna

Council of Ministers han insiksawi hi thil thar ni lo mah se tun ṭuma insiksawi hi Modi-a sawrkar lo pian tirh 2014 aṭanga ministry reshuffle lian ber a ni. General Election (Lok Sabha MP inthlan) ah hian chak tur chuan state hrang hranga chak hi a kawng hmasa pakhat a nih miau avangin State Assembly inthlan mai hmabak aṭangin Minister dahluh nual an ni hian awmzia a neih viau rin a ni.

2019 inthlanah khan BJP party mal ringawt hian Lok Sabha-ah MP 542 awm zingah 303 lai an nei thei a, sawrkarna siam tura seat lak ngai 272 chu MP 31 laiin an pel a ni. Khatih laia NDA-a an thawhpui party hrang hrangte nen phei chuan MP 353 lai an nei. Tin, Rajya Sabha-ah pawh NDA hian MP ngah zawk tawhin tun dihmunah phei chuan dan thar (new law) pass tur pawhin harsatna an nei tawh lem lo. State hrang hrang thlir pawhin BJP leh a thawhpui loh zawk sawrkarna chu state tlem te a ni. Chuti khawp chuan chakin an vanglai hmang mek mah se kan hriat ṭheuh angin politics-ah hi chuan thil thleng thei lo tak tak pawh hi a awm lo va, zan khat thil thuah (last minute) pawh thil hi a danglam vek thei anga sawi ṭhin a ni. Chutihlaiin tun sawrkar kan hrawn mek pawh hi kawng hrang hrangah beih an ni tho va, chu'ng zingah chuan - Covid chungchanga an hmalak dan te, ram economy chhe mek zel te, financial management thiam lova puhna te, sakhaw dang nek chepna te, Hindu lal ram din tuma puhna te, mihring dikna chanvo inrah behsak chungchangah te (human rights violation), sakhua leh hnam tlem zawk laka hleihlenna thleng chungchangahte erawh nasa taka beih an tawk ve tho bawk.

He insiksawi hian state inthlan bakah 2024-a General Election a an chak leh ngei theih nan hma an la tih a lantir a, chutih laiin opposition party lian ber Congress party hi a thlaktu tur hian an la inpeih lo viaua ngai an tam hle a, Party President pawh an la inruat/thlang fel thei mai si lote hi Congress la inpeih lohziaah politics chik mite chuan an ngai a. Opposition party dang Congress leh BJP tel lohna party hrang hrang (Grand Alliance) te lah beisei angin an intelkhawm hleih theih loh bakah hruaitu nih inchuhna boruak lo awm chho ve bawk a. Ṭhenkhatin Prime Minister atan Delhi CM Arvind Kejriwal, ṭhenkhatin Bengal CM Mamata Banerjee, ṭhenkhatin Odisha CM Naveen Patnaik, ṭhenkhatin Uttar Pradesh CM hlui pahnih Mayawati (BSP) leh Akhilesh Yadav (SP) te an duh thu a lo ri ve te nawk bawk nen, tum thuhmun ni si lova hmelma inan vang (common enemy rather than common objective)-a intelkhawm tum chu rin aiin a kawng a awlsam lo a nih hmel! Tun hnai deuhah hian NCP hruaitu, Union Minister leh Maharshtra CM hlui Sharad Pawar hian Opposition Party hrang hrang chu a hruaikhawm theih ber ringin, Opposition Party te hruaitu a ruat duh pawl an awm bawk a. A lehlamah chuan Maharashtra-a engtik lai maha ṭangho thei lo Shiv Sena leh NCP leh Congress ten sawrkar an siamnaah pawh hian Sharad Pawar hi a sulsutu ber a ni awm e.

Engpawhnise kum 2024 a India rama roreltu tur chu chik takin kan thlir chho mek zel dawn niin a lang a. Politics ah chuan ṭhian ṭha tak tak pawh an awm lo va, hmelma kumhlun pawh an awm thei lo tih ṭhin a ni bawk a, kan boruak tawn chhoh tur hi a ngaihnawm tulh tulhin a rinawm!

Jerry Lalmuansanga Assistant Professor Dept. of Political Science Govt. Aizawl North College