TUIKHUR KAN TIFAI HMASA ANG NGE KAIKUANG KAN ZAWNG PHAWT DAWN?

‘Aw tuna kan ram dinhmun
hi dawn chiang la lung
a awi nem maw’

He hla phuahtu leh a phuah laia Mizoram dinhmun hi a manganthlakin ngaihtuahna seng peih tan chuan hun beidawnthlak, hun thim tak a ni ngeiin a rinawm.

Hun hmasa, hun thim leh ipik thlak tak aṭang kha chuan kum 35 zet kan lo zalen ta a, kha hun a taka tawng leh a tuartute kha chuan theihnghilh daih an duh leh mumangah pawh an man duh tawh loh a ni ngei ang. Boruak zalen hnuaiah, mipui thuawih em em leh muangleia hun hman chak tawh takte nen hmathar lain sawrkar pawhin hmasawnna ruahmanna siamin ke a pen chho ve zel a, duhthusam lo pawl engemawzat (k)an awm a nih pawhin kan nunphung chu ngaia neihin kan lungawi thawkhat ti ila a sual lutuk awm love.

Tun huna kan ram dinhmun hi
eng nge ang kan tih le?

Hripuiin min chenchilh a. Pakhat aṭanga ṭanin sing kan chuang ta a, sawm biin min ṭhawn ang pawhin za-biin min ṭhawng ta lo emaw tih mai turin kan rilrute pawh a ngawng ṭan ta. Tuktinin chanchinthar kan ngaihven a, ‘a va manganthlak em’ tiin, rilrua dem tur dap chungin kan sawi liam ta deuh mai mai niin a lang.

Ramria buaina kan tawh fo chu, chinfel thawkhat tawh emaw tia mi nawlpui ngaihṭha taka kan awm mek laiin tunah kan chipuiten nekchepna an tawkin an mangang a. Hmeichhia leh Kohhran rawngbawltu pawh thliar lovin kut an tuar ta. Kan police hote silai ṭha tak tak hnungpuak chungin, rilrua tlawm lo leh thin tawt up up chungin an hnungtawlh a. Mel tam tak danah mahni tapchhak zawlah huaisen chhuah mah ila kan buaina a chingfel der si lo. A taima falin a hmun an tlawh a nih pawhin eng ko-ri mah a tuk loh mai bakah rei awm ngam/ thei tak tak an awm chuang lo. A tuartu chu ramri khuaa chengte tho tho!

Hripui a ni emaw, ramri a ni emaw, kan hmachhawn dan hi mipui nawlpui ang pawhin kan inngaihtuah chian hi a va ṭul tehlul em. Sawrkar, LTF, leh Police chetdan sawisel chana chang, tihdan tur kawhhmuh tur hre tak tak si lo hi engzat tak awm ang i maw!

Hri kai thar an awm tih kan hriatin a(n) kai chhan kan rinthuin kan hmehbel a, a kaia ten taksa mai ni lo, rilru thlenga harsatna an neih tur chu chhawk ahnehin kan belh sauh sauh a. Inenkawlna indaih loh emaw, hmunhma ṭha tawk lovah emaw nise a tihṭhat dan ruahman tura puitu nih tum chuang hauh lovin a chhan kan zawng a, thudik hrulah duh duh belhin kan tlangau chiam chiam ta zel mai.

Ramri a buai loh laia engmah sawi ngai lo pawhin buaina a awm a kan u leh naute tawrhna a thlen veleh puh tur kan zawng a. Kan duh loh lam (engemaw laia kan lam ni thinte pawh) political party leh mimal tu-tuemaw hming lamin mawhpuh tumin thu hlui hla hlui kan zawng khawm a, eng ruaiah a chhuak tak tak thei chuang si lo. Mahni buzawl him chinah pawr takin kan inhum ruh a, ramria a taka harsatna tawkte dinhmun hrethiam duh miah lovin an hnungtawlh chhanah pawh puh tur kan zawng zel a ni ber mai.

Kan pi leh pute’na an thawnthu min hnutchhiah, Chemtatrawta kha kan va inhmeh tehlul em! Kha thawnthu kha nuihpui chungin kan tu leh fate kan hrilh chhawng zel a. Kha thawnthu aṭanga zirchhuah tur kan neih hi tun hun, harsatna kan tawh lai hian ngaihtuah chhuah a va ṭul em..

Pitarte tuikhur hnara lo daikal kha a huatthlalakna em em chu an khaw tui tlan a tibawlhhlawh kha a ni ber ang. Mipui rorelnaah khan a pawimawh hmasa ni ta ber chu, kha hmuna a daikal chhan zawn chhuah kha a ni. Tichuan, an chhui zel a, a tawpah chuan Chemtatrawta chem tat lai lo cheptu kaikuang chalah phung a tawp ta. A mawhphurtu kaikuang khan eng nge a sawi? “Meia min rawh leh ka sen vit vet ang a, tuia min chiah leh ka dang bim bem ang”, tih mai kha a ni. Tichuan, meiah an rawh a, a sen vet vet a, tuiah an vawm lut a, “Pi leh pute khua chu nuam singkhaw” tiin a hleuh kual ta zak zak mai a, thawnthu a tawp der!

He thawnthua pawimawh zawk awm tak chu an khaw tlan tui tihthianghlim kha niawm a ni. Mahse chu ai chuan a bultumtu an buaipui hmasa tlat a, an buai chhung khan tui thianghlim kha an nghei chu a ni phawt mai. A bultumtu kaikuang an hriat tak avanga an hlawkna awm kha, kha thawnthuah khan hmuh tur a awm lo hle.

Thawnthu, phuahchawp mai mai a ni ti ila a dik bal. Chemtatrawta kha a tak taka awm niin kha thawnthu kha thil thleng tak tak niin khatih hunlaia an khawtlang hruaitute zinga nachang hre deuh khan, “Hnu chhui buaipui awm ula, keini chuan tuikhur hi kan lo tifai ang e” ti ta sela, tunlai chhuan rilru ang hi an put phawt chuan, “Ni lo ve, hmingṭhat lo chuh bik suh u, chhui tlang dial dial ang u” an ti ngeiin a rinawm.

Mahse he thawnthu neitu keini Mizote hian atakin kan hmang lawi si hi kan hmasawnna daltu a ni thei mai ang em? Pawimawh hmasa aia puhmawh tur zawnchhuah hmasak duh tlat keiniho hian kan hmasawnna tur hi kan tiṭhuanawp a ni mai lo maw?

Ramri chungchangah puhmawh tur zawng hmasa lovin inthurual dan zawng ang u. Inpuhtawn ṭhin leh inthurual thei lo kan nih hi hriain kan ṭhenawmte hian min zuam te hi a lo ni palh ang e. Kan huana kel lut, kan thlai tichhe mek hi tu kel nge tih zawn hmasak aia pawimawh chu kel hnawhbo vat a ni.

Kel, kan buh leh thlai leh ram tichhe mektu hi a neitu emaw, a lo luhna ram hi kan lo hung dik lo zawk a ni mai em, tih emaw ngaihtuah hmain he kel hi hnawtbo phawt turin ṭangrual ang u. Chutah a pawimawh dan azirin kel neitu te, kan huan hung dik leh dik loh te chu kan chhui chiang zawk dawn nia.

Hripui darh zel leh rin aia hrikai thar kiam thei lovah hian tu mawh nge tia mawhpuh tur zawng chunga inthlahdah mai lovin mahni ṭheuh fimkhurin, hnar leh hmui tuama inhnaih chilh loh, kut silfai te ngai­pawimawh hmasa ila, mahni mawh­phurhna ṭheuh hlen phawt ang u.

Kan pi leh puten kan nuna zirchhuah tur nei Chemtatrawta thawnthu min hnutchhiah aṭang hian inzir ila - Tuikhur tithianghlim hmasain a ṭul tak leh Kaikuang chu zawng chauh zawk ang u.

Prof Lalbiakdiki Hnamte