HLAWHTLINNA HI THAWHRIMNA HMING DANG MAI A NI
Thufingte 14:23. "Thawhrimna zawng zawngah hian hlawkna a awm a, Kaa sawi mai mai erawh chuan tlakranna mai a thlen a ni."
Mi taima chuan a thawk rim a, mi thawk rim chu a hlawhtling ṭhin. Chuvangin kan thil tihah, lehkha zir, sumdawn, eizawnna dang a ni emaw hlawhtlin kan duh chuan kan thawhrim a ngai a ni.
1. Zirtirna: Inzirtirna hi a pawimawh hle a. Kohhranah pawh zirtirna dik pek a ngai a. Thuthlung dik lo, hna thawh ngai lo va, faisa ring bik tur ang tea inzirtirna hian thlarau bakah tisa eizawnna thlengin a tichhe thei a ni. Tin, khawtlangah pawh hian taimak hi inzirtir a pawimawh em em bawk. Mihring hi kan mi ngaihsante nun hian min hneh hma a. Hmanlai pawhin lal (Village chief) te nun danin khawtlang a hneh a. Lalin zu a heh chuan a khua leh tui pawhin zu an heh ve cháwk. Lal fiamthu duh khua chuan fiamthu an duh a, lal a taimak chuan mipui pawh an taima mai ṭhin. Tunlai hunah pawh Village Council/Local Council leh YMA te pawhin mawhphurhna lian tak an nei a ni. Ṭawngkam thiama, mi kuta hna thawh tum mi an nih chuan, chu chiah chu khawtlang nun dan tur, darthlalang a ni nghal a ni.
2. Mahni kawng zawn thiam a ngai: Mi thatchhia kan sawi ṭhenkhat hi chu an kawng tur an zawn fuh loh vanga thatchhiate pawh an ni maithei. Mi thatchhia kan tih ngawtte hian taimakna kawng an nei thei ve bawk. Kan naupan laiin thingtlanga kan ṭhenawm pa chu a taima em em mai a, hna a thawh reng rengin mi bâk sâwn hrat zel mi a ni a. “Hrehawm ka hrem dawn,” te a ti a, thil rit tawk a phurh chungah hian thing bulte a dah a. A chang leh phulraw kâwi tak tak hi a zakzeh haw ṭhin a. Mahse, hetianga taimakna lam a ni lo. Hetiang hi chu Mizo chuan "Mi a thingbawk khel" an ti a. Hrehawm a hrem tak tak theih loh, amah a hrehawm mai a ni. Hetiang hi thawhrimna pawh a ni chuang lo. Mihring hi kan talent a inang lo va; khawl lam thiam mi te, sumdawn thiam te, zirtir thiamte an awm a. Chutiang chuan mahni hna thawh tuina lama kal fuh chuan thatchhia an tam lo nge nge a ni.
3. Thawhrimna: India ramah chuan hna thawh hun chhung hi darkar 8 vel a ni ber a. Ram ṭhang chak tak, Japanah chuan darkar 9, zing dar 8 aṭanga tlai dar 5 a ni ṭhin. Chuti chung chuan ṭhenkhat chuan zing dar 7-ah ṭanin tlai dar 6.-ah te dar 7-ah te an bang ṭhin. Tichuan, sorkar dawr leh mimal dawra infiamna lam hmanrua te, intihhlimna lam leh Cinema, TV te thlengin dawrtu an awm ṭha lo va. Chuvangin sorkarin hna thawh hun chhung chu darkar 2-a tihtawina order an chhuah ta a. Mipui an lawm hle dawn emaw an ti a, an lawm hauh lo. Mipui an lungawi lo va, nuam kan tih zawng ber hna thawh hun chhung sorkarin a titawi hi kan lungawi lo, tiin kawng an zawh hial a ni. Sorkar pawhin a thu a sut leh ta a ni, an ti, (Lehkhabuah a awm). Hetiang taka thawk rim na na na chu an changkangin an hlawhtling mai a ni. Hlawhtlinna hi thawh rimna hming dang mai zawng a ni ngei e.
4. Ṭhalaite: Tunlai chuan ṭhalaite hian keimahni leh keimahni kan induat lutuk ta a ni ber e. Nu leh pate pawhin kan fate kan duat lutukna lamah kawng ṭha kan kawhhmuh zo lo a ni ta ber mai. Kan fate hi thlan lai tur leh mitthi lumen tur pawhin kan tir phal lo a ni ta ber mai. Ṭhalaite'n hna hahthlak thawh an tum lo va, inthlahrung hauh lovin kan nu leh kan pate pawisa kan dil ngawng ngawng ta mai a ni. “Mite pawhin an nei," tih vanga neih tum ve ngawta thawh tum chuang lo kan tam ta em a ni. Pathian thuah pawh kan hmu, Bible thiamte chuan, Mihring nihna zàwnah chuan Tirhkoh Paula hian Timothea hi a hmangaih ber ang, an ti hial ṭhin a. Mahse, Paula chuan Timothea chu eng nge a zirtir? “Hrehawm tuar la, Chanchin ṭha hriltu lam hna thawk rawh,” a ti. Kawng dang lehah chuan, kan thla a muang hma lutuk a ni maithei. Kan nu leh pate dawrkai hausa an nih vangin kan lo intihtheih ve ngawtna tur a awm lo; mahni ngei kha dawrkai hlawhtling kan nih ve si loh chuan. Kan nu leh pate sorkar officer lian an nih avang ngawta ka lo thlamuan ngawtna tur a awm lo, mahni ngei, sorkar hnathawk lian kan nih ve si loh chuan. Chutiang dinhmun luah ve tur chuan a kalkawng a la thui lutuk.
5. Hlawhtlinna, thawhrimna hming dang: Hna thawk rim chhungkua chu an hlawhtling a; chutiang zelin veng leh khua pawh, hna thawk nasa veng leh khua chu an changkang mai a ni. Thil mawl tea chiang reng chu, thawktu an tama chawmhlawm an tlemin changkanna, thawktu am tlema chawmhlawm an tamin retheihna a ni mai. Hna thawk rim ramte chu an hlawhtling mai a ni tih hriat nan, data tlem lo tarlang ila. (Data hi a hlui deuh hlek tawh a) Mihring hi group hnihah an ṭhen a, thawk chhuak thei group, (Productive population) Kum 15 aṭanga kum 59 inkar leh chawmhlawm group, (Dependant population) kum 14 hnuai lam leh kum 60 chung lam zawng.
Hei hi ngun taka kan en chuan Japan ram chu za zela 75 hi rim taka hna thawk a, tar leh naupang chawmhlawm zaa 25 chauh an ni a, chawmhlawm aia thawktu tam zawk na na na chu a changkan loh theih loh a ni. Chutih laiin Mizoram hi kan induh ve tawh hle laiin, mi za zela 40 chauhin rim takin hna an thawk a, zal zela 60 (a tam zawk daih kha) an chawm ta a ni a. Changkan a va harsa dawn ve. Chhungkua pawh hetiang hian lo teh ta ila, thawktu nge tam chawmhlawm?
Mizoramah chuan mi 5556-in car pakhat inṭawm ang kan ni a, mi 5263-n doctor pakhat inṭawm ang kan ni bawk a. Chutih lai chuan Japan ramah chuan mi 6-in car pakhat inṭawm ang an ni a, mi 868 zelin doctor pakhat inṭawm ang an ni bawk.
Heta chiang em em chu, hna thawk rim ram chu an hlawhtlingin an changkang a. Thawk tlem na na na chu an retheiin an changkang lo mai a ni. Inen chian nan i hmang teh ang u.
Hlawhtlinna chu thawhrimna hming dang mai a ni.

V.L. Hruaia, Tuikual South