NGAIHDAM NGAI SIPAI !
The Charge of the Light Brigade 1854: Crimean War lai a ni a, kum 1 chuang Ṭangrual sipai (France leh British) leh Russian sipaite an inbei tawh. Russian sipaiten Ṭangrual sipai silai tam tak an chhuh sak a, sipai tam takin an thih phah bawk.
Ni 25 October 1854, zing lam dar 10:45 a ni a, ṭangrual sipai 600 vel chau tawh tak, Lord Lucan-a kaihhruaite chuan an pute hnen aṭangin thupek an dawng a, chu thupek chu, “tunah hmelmate chu beih nghal tur” tih a ni. Lucan-a chuan an hmelma Russian sipai sang rual zet, silai ṭha mi nena inveng khup mai lam chu a han thlir a, a huphurh ngei mai. Mahse, thupek chu chung lam aṭanga lokal a ni si.
An ram tana ṭha tur nia hriat avanga an chunga thihna thleng tur chu thupek sual a nih ring mahse ‘The Charge of the Light Brigate’ tia khawvelin a hriat reng tawh tur chu hlenchhuak turin hmalam panin an kal ta a ni.
Sipai huaisen rual:
Indona a rei tawh avanga an chem neih chhun bil tawh tak nen chuan laipui leh silai ṭha nei Russian sipaite chu do turin ‘thihna hlim kawr ruam’ (valley of death) ah chuan an lut ta a, thupek dik lo an dawng ni ngei chuan an inhria; mahse, thupek a ni a, hnial chi a ni lo, hlau leh dawizep hman an ni tawh lo:
Their’s not to make reply,
Their’s not to reason why,
Their’s but to do and die:
Into the valley of Death….
Into the jaws of Death,
Into the mouth of Hell
Rode the six hundred.
(Tennyson, Charge of
the Light Brigade)
An ding leh veiah ngen mu a sur a, thihna kotlangah an va inbarh lut ta. Sipaite chu loh theih loha an hnung tawlh a ngai, mahse 600 an ni tawh lo; tam tak an thih avangin. Mahse, Khawvelin a hre reng tawh ang.
Mizoram hripui do beihpui 2021: Covid19 hripui len lai a ni a, kum 1 chuang kan ram pawhin kan buaipui tawh. Local Task Force-te leh Novel Corona Virus kan inbei mup mup mai. Hripuiin kan ram mi leh sa ngei tam tak min chhuhsak bawk. Hripui thawh hnihna April, 2021 aṭangin a hrang zual a, Sawrkar aṭangin hripui do turin veng hrang hrang khawtlang hruaitute, Local Council, YMA leh mahni inpea penchhuakte ngen an ni.
He hripui hi chawp leh chilha lo thleng thut a nih avangin inralrin lawkna ṭha a awm hman lo. Sawrkarin a arkhawthim dai a, veng hrang hranga hrileng dotuten an arkhawthim dai bawk. Hmanraw hriam ṭha hman tur a vang a, hripui do turin silai leh laipui ṭha Zoramin a nei lo.
Sipai mawl rual: Hrileng karah mimawl rual, hmanraw hman tur chem bil tak chu sawi loh, phaw tlemte nen chauha inthuam, indona ruama an zuan luh avanga anmahni nunna mai ni lo; an chhungte leh ṭhenawm khawvengte nunna thlenga thapin, thihna kut vawt nena inhmachhawn turin an rawn pen chhuak. An chak vang leh an duh vang a ni lo.
Pen chhuak an awm a ngaih si avangin hotute lam aṭanga thupek lokal ang ang; thupek ṭha a nih leh nih loh pawh ngaihtuah hman lovin a kip a kawiah an kal chhuak a. Hmelma doin ‘thihna hlim kawr ruam’an rawn hrut. Mawl hle lo se chu in lama tawmim a, inkharkhip an thlang zawk ngei ang. Silai chu sawi loh, hmelma ngenmu sur karah phaw ṭha hman tur pawh nei lo chungin an vak a, an va mawl tak em. Hlawh an la nei lo zui. Mahse ke an pen a ngai si.
Chung mimawl tak tak, hmanraw ṭha pawh nei hlei lo chuan hripuiin a hliam an awm apiangin an inah kal chilhin an buaipui a, hliamte chu damdawiinah an hruai a, an mamawh an lakkhawm sak a, hripui hliam theih hnai tura an rin an zawng a, an dap a, an thiam ang angin hnung tawlh lovin an pen. Hmelma hmachhawntu an nih avangin an inthlahrung a, mahni in lama an haw chhunah pawh chhungte bulah fimkhur leh inthlahrung takin an nung a, ṭhiante pawh an kawm ṭha ve ngam lo; inah tawm ve mai mai se, hripui hliam leh thihna hial tuarte hmachhawn lo se him tak leh tuma thinhrik lohin an khawsa ve mai tur. Mahse an chhuak tlat si.
Sipai mawl an nih miau avangin an thiam ang tawka an hmachhawn vena te avang chuan mawl tih an hlawh a, hliam tuar ve mai thei dinhmuna ding nia an hriatte, an thiam ang tawka an chhui ve te chuan khunghran nih hrehin an lo ankhum a. Sual nih an hlawh a, intithu, chhuah vah nuam ti, rorel thiam lo, vak tam si nih an hlawh - mahse an thawhchhuah a ngai miau si.
Hripuiin a man vanga boral awm se an buaipui a la ngai zui, a bika siam thawmhnaw ṭha hak tur pawh nei lovin ruang an la a, an zawn a, motor-ah an chuanpui a, an veng a, an phum a, an la vur zui a. Hlauh nachang pawh an hre lo emawni le; mahse an tihturah an ngai tlat si.
Hmelma lam chan a ṭhat zawk miau avangin mipuite dinhmun a bet a, chhuanchham an awm a, mimawlho bawk buai a ngai leh ta. Chuachhapah kan khawchhak lam unaute ram a buai miau avangin an rawn raltlan a, raltlante zawn chhuah a, dap chhuah a, ṭanpui leh chhawmdawl chu an kutah a la awm zui. Mahse an tih a ngai tlat si.
Ngaihdam ngai sipai: Heng kan Sipai mimawl rual, hlawh pawh nei lote hi an chak bik vang leh an duhthlannaa mawl an ni bik lo; theih nise in lama tawm a, chhungkua leh ṭhenrualte nena hlim taka inkawm an chak zawk ngei ang. Mahse, hripui do turin ram tan thingserh an sat a, an puan ven an sawi chhing a, kir leh thei an ni tawh lo.
Mawlin, sualin, intithu viau mahse hripui do tura ‘thihna hlim kawr ruam’ a pen lutte an ni a, hrethiamin i ngaidam hram hram ang u.
Remlalthlamuanpuia, PUC