A VA HARSA EM!
Kan hriat ṭheuh angin, kan rama hripui leng mek hi theihpatawpin sawrkar chuan a dova, ruahmanna chi hrang hrang a siam ṭhin a. Sawrkar hotute’n ro an rel dan leh ruahmanna (SOP) an siam dan te hi, a aia ṭhaa tih dan awm mang lo a ni a, sawi sel mai lova an thu awih zel hi kan bat a ni tih hriatreng a ṭha awm e.
Chutianga sawrkar leh khawtlangin theihtawp chhuaha kan do reng lai pawhin hri kai thar nitinin an pung emaw tih mai tur ni a, a manganthlak ta takzet mai. Mi tin in, thu awih tak chung leh fimkhur tak chungin, ngaihtuahna thar kan hmana sawrkar kan ṭanpui hi a ṭul takzet a ni. Hri kai kan pun zel loh nan, rilrua awm thil ṭhenkhat han tarlang ve ila -
1. Sample test-na tur khawl chungchang leh vaccine chungchang hi mi tam takin an sawi ṭhin a, sawrkarin kan duh leh mamawh chu a hria a, sawrkar kutah dah ta ila. Keini chuan mipui lam kaihhnawih thil kan sawi ang.
2. Medical lama thawktu frontline workers-te an in daih lo em em a, an hah rimtawng hle bawk a, thawktu tam zawk hi awm thei se, thil ṭha tak a ni ang. Medical lam mi chauh lo pawh, volunteer tam tak awm thei se, thil lawmawm tak a ni ang.
3. VLTF leh LLTF te tha tih chak a ngai. Tlawmngaiin khawtlangin hripui kan do ve ṭang ṭang a, mi tlawmngaite inpekna hi a ropui takzet a ni. Phur tak leh ṭhahnemngai taka an thawh chhunzawm zel theih nan, kalphung felfai tak nei se. Mipui nen an lungrual a ngai. Local Task Force hruaitute pawhin, ni sensa hnuaia duty ṭhin an naute duat dan leh tih phur dan an thiam belh zel a pawimawh. Mipui kut aṭanga ṭanpuina an dawn te pawh thiam taka an hman zai a ṭha bawk awm e.
4. Total Lockdown kan puang chung pawha hri kai kan pung zel hi eng vang nge ni ang le? Sawrkar chuan a zir chiang tur mi thiam team a din tih thawm kan lo hria a, a lawmawm hle mai. Thawhleh ni leh Zirtawp ni bazar hun atana kan hawng hi mi tamtak chuan an sawisel a, mahse a aia ṭha zawka tih dan tur chu an hre chuang lo. Ei leh in tur leh lockdown hi a kalkawp a ngai tlat si a ni.
5. Hri kai kan pun zel lohna tur kawng langsar tak pakhat chu, khawiah mah kal loh hi a ni tawp mai. Bazar lo ila, dawrkaiah pawh kal lo ila, hmun dangah pawh chhuak lo ila, inah tawm ṭhap ila a him ber mai. Chutianga kan awm theih phawt chuan hri darh zel tur hi kan dang chat thei hial ang.
Mahse inah kan awm ṭhap thei si lo hi a buaithlakna lai chu a ni. Tihtur apui a lo tam a, chhuah loh theih lohna a lo awm fo ṭhin. Chhuahvah a ṭul hle pawhin, ni danga kan mamawh ṭhin te kha ti tlem ila. A lova kan awm theih lohna chauhah chhuak ila. Kan chhuahna ṭhin hi 80% laiin chhungkaw tin hian kan tih tlem theih ngei a rinawm. Chu chauh chu a kawng awm chhun a ni ta hialin a lang. I tum teh ang u.
Heti khawpin ralkhel dar kan khawng ri ring tawh a ni a, chutih laia luia lo la picnic fo te, a dai nuam tih vanga ramhnuaia lo la kal fo te hi sim a hun. Mi lar leh mi entawn chin te phei chuan ti ve teh suh u. In tih ve khan ṭhangtharte hian tih ve an chak tlat zel. Duty te hian kil tinah min dang seng lo. Mahni chhia leh ṭha hriatna hman ve tur. Keiin ka tih chuan hripui ti darhtu ka ni thei tih nachang hria ila, i insum hram hram ang u. Sawrkar hian luia kal turin min ti lova, ina tawm turin min ti a ni.
Ina tawm kan theih loh chhan hi ho te te a ni fo. Sahriak thih tur (hair oil) mamawh vang te, wai wai chhum ei chak vang te, perek lei kan duh vang te, darthlalang keh thlak kan duh vang te, sahdah hmuam kan chak vang mai mai te a ni fo. In sak lai leh hna dang pawh chawlhsan rih a ngai. Ni tin chaw ei tur in neih chuan duhtawk rih teh. A behbawm, mihring thihna leh nunna kawnga kori pawh tu phak lo te kha chu lo ngaihtuah buai ruai rih teh suh. Lockdown loh hunah i lei mai dawn nia.
Dawrkaia kal leh mi dang nena inhnimhnaih a rem ta lo. Ka pi Dari pawh positive nen pawisa an lo inpe a, home quarantine a ngai. Home quarantine na tur hmun an nei si lova, buaina hlir. Ni tin a ei tur pek a ngai, tu in nge pe ang? Khawiah nge a inbual ang? Dawt sawia LTF bum tum hi a ṭha lo. Tih hauh loh tur a ni. Khawi dawrah emaw i kalna ṭhinah khan, positive a lokal a, khami dawr tlawhtu zawng zawng chu quarantine centre-ah khung tur an rawn ti mai ang che. Chhuak lo phawt mai teh.
6. Mi thiamte’n teknikal thil ril pui pui an sawi hi ṭha hle mahse mipui mimir hian kan mamawh zawk tak chu mahni in lama lo fimkhur dan tur leh lo in enkawl (monitor) dan tur hi a ni. Hripui kan kai hnu chauhah in enkawl phi ruai tur a ni lo. Hripui i kai hma khan, i kai loh nan, in in lamah khan theihpathawpin i fimkhur tur a ni zawk. Man nei si lo, tui chhuang so khu vut vut la, chu a khu chuan minute 10-20 chhung tal emaw in ur rawh. Hip lut vak vak rawh. Tui lum in reng rawh. Khua lum hle mahse thil vawt lam aiin tui lum lam in tam rawh. Chutiang zelin, mahni remhriatna ang angin, in lamah kan lo inveng lawk ve tur a ni.
7. Mi tupawh kha hlau phawt mai teh. Positive tur angin ngai chhin la, an lakah fimkhur rawh. Hnaih suh. Khawih suh. Hmai tuam rawh. I kut sil ngun rawh. In kawngkhar, a vawnna, in gate, in ke tahna thlengin, disinfectant hmang uar rawh. I motor te pawh kap fai uluk rawh.
8. Sawrkar hian mipui hmakhua ngaiin ro a rel ṭhin. Thawhleh ni leh Zirtawp nia dawr hawn theih a tih pawh hi, hawn loh chuan hrem tur tihna lam a ni lo. Hawn ngei ngei tur tih thupek a ni hek lo. Chuvangin, dawr hawn loh ngam pawh hi a ṭha viau. Karfiu (lockdown) lai na na na hi chuan, kan nunphung pangngai anga nun tlat kha i tum lo teh ang u. Chan a ṭul chuan chan ngam a pawimawh lai a ni e.
9. Sawi tur a tam. Hei aia ṭha zawk kha han sawi ve thuai thuai teh u le. Ṭawngthuchhelovah, tihngaihna awm lo khawpin a ram pum tluk hian kan tlu palh ang e. I ṭangrual ang u. Pathian hnenah nasa takin ṭawngṭai ila, sawrkar thupek i zawm zel bawk ang u.
Ṭhuamtea Khawlhring, Lunglei