Written by
Samuel VL Thlanga
History Department Govt. Aizawl West College

COVID leh FAIREL BEL

Aizawl pa fel tak pakhat chuan tun tum Covid hripui avanga harsatna kan tawh mek chung changah heti hian a sawi a, a dik thui viauin ka hria:

Ral thlir mai lovin chhung­­­kaw eizawnna nei mu­mal lo deuhte an fairel bel thlenga kan ensak a ngai ka ti. Mizopa dik takin eitur ka nei lo tiin khawtlang hruaitute hnenah a in report duh ka ring lo. In report an lo awm a nih pawhin, in report lo a mangang ru tak a awm theihin ka ring.

Hripui leng avang hian thiam ang tawkin zawhna te siamin smartphone hmangin mi 300 vel hnenah ka thawn chhuak a, chuta ṭang chuan chhanna 160 ka dawng let.

Zawhna chhanna te hi mi chi hrang hrang, Mizoram khaw hrang hrang leh ram pawn tlem azawng, Aizawl veng eng emawzat aṭang te in ka dawng a. Zirlai, nitin inhlawhfa aṭanga sumdawng leh sawrkar hna hniam deuh aṭanga hna lian tak tak thawk bakah pensioner thlengin chhanna hi min rawn pe a. Kum thu-ah pawh kum 15 aṭanga kum 68 inkar an ni a, tlawmngaia zawhna min rawn chhansaktute zawng zawng zinga 59.4% chu mipa niin leh 40.6% chu hmeichhia an ni.

Mi tih dan ang lo deuhin tun ṭum chu chhangtu tam lam lam ni lovin a tlem ber lam zel ka umzui duh a, a chhan chu tlemte pawh nise an dinhmun a chhiat lutuk a, chhuan an chham a nih chuan- khawtlang, ram leh hnam anga mualphona lian tak a nih dawn tho avangin.

Tun ṭum hripui zet chu mimal, chhungkua, pawl leh Kohhranho pawh mi harsa leh mangang te ṭanpui kawngah a ram pum ang pawhin kan luangchhuak nasa hle mai, thil lawmawm tak leh thil chhinchhiahtlak a ni. Nikum 2020 March thla chho aṭanga kum tawp lam leh kumthar tir lam thleng pawh khan khaw tam tak aṭangin Aizawlah thlai leh chawhmeh thar neih remchan ang te veng tam takah kan pe a, a hlu in a ropui mang e!

Kan pek te lam lahin ṭul kan ti lo chung kan mamawh tur nia an hriat anni tana han lam mai remchang te min phurh hawtir hram an lo tum ve bawk a. Tun ṭum hripui thual nawn naah pawh a kai an tam deuhna veng te veng ziaawm deuhten ṭanpuina pawisa kan han inhlan liam liam a, Mizo nih hi a nuam mang e!

Mahni hmasial na in kan ram hi a tuam nasa hle in ka hria a, mahse Pathian mi, mahni mihringpuite tan mi in phal an lo la tam hle mai. Mizo nih hi Pathian zarah a la nuam hle mai, tiin ka zawhna chhangtu pakhat chuan a sawi.

Khawtlang/ LLTF/VLTF hruaitu bengvar deuh awm­naah chuan harsa a an rin takzet te chu an fairel bel han in hawnsak ta rawk rawk leh chuta an neih lohzia an va hmuhsak avanga buhfai leh a dangte han inpe ta chawt chawt te pawh an awm.

Chuti khawpa nasa a in pui tawn chu ni mah ila a la tawk zo lo cheu! A tira kan thu rawn tarlan a kan hmuh ang khian mangang leh buai ru an la awm tlat! Heti hian an sawi:

Duh anga hnathawh theih loh a nih vangin kut­hnathawk kan ni si a, sum leh pai lamah phan a awl duh hle, mahse Pathian zarah kan tlingtla thei leh hram zel a. Naupang ber hi an nun a nghawng nasa…

Nitin mi hnuaia inhlawh a eizawnga nupui fanau chawm ka ni a, hna a thawh theih loh hian a buaithlak khawp mai. Nitina pawisa thawh chhuah neih loh a, hman ral ngawr ngawr ang a nih tawh avang hian, total lockdown/ lockdown chu rei tak kan tlin tawh kher lo mai thei.

Kan eizawnna a tawp!
Covid hrileng avang hian in chhungkua in eng harsatna nge in tawh? tih zawhna bik hi mi 155 in an rawn chhang a, chuta 1.9% chuan “ei leh inah kan harsa” an ti a. 9% in “sum leh pai kan tlachham” an ti!

Mizoram sawrkar a Planning and Programme Implementation Depart­ment in May 2020-a a lehkhabu chhuah “Study on Covid 19 Lockdown and its Economic Consequences for the state of Mizoram p.13)” ah khan Mizoram a Covid-19 Lockdown avanga tuar nasa ber tura an rinte an sawiah sumdawnna chi hrang hrang hotel, restaurant leh repair services bakah a bikin micro & small scale industries leh informal sector (nitin a inhlawhfa leh adt.) te a tarlang a. Heng a hnathawkte chu lockdown tuar na ber tur leh dinhmun derthawng a awm an nih tur thu a sawi a. A dikna pawh kan hmu chho zelin a lang.

Kan dawrte kan tih tawp phah!
Kan sumdawnna dawr kan hawn theih loh avangin sumlak luh a tlahniam nasa! Sumdawng chhungkua kan ni a, dawr a hawn theih si lo a, sum leh pai mai bakah buaina dang, bungrua leh thil dangah te kan nei ve ta deuh. Company hnathawk ka nih avangin, hlawh pang­ngai kan la pha lo ṭhin. Tihte chu kan zawhna siam a sawi belh duh an neih an rawn sawi ṭhenkhat te an ni. Heng te avang hi em ni dawn “Covid hrileng hian in chhungkua engtinnge a nghawng?” tia kan zawhna chu - chhangtu zinga 1.3% in “Chhungkua kan hlim lo” tiin an rawn chhang.

Hah taka hripui leng karah mahni hrehawm pawisa lova khawtlang enkawl leh kaihhruaina hna thawktu te hian an ngaihven reng chung hian mipui pawhin kan hruaitute tha tichakin kan ṭhenawm hnai leh kan hmelhriat zingah chutiang mi chu an awm leh awm loh in ngaihven thar leh ila. Hmun leh hmunah kan in luhchilh a rem lo ang, phone hmangte leh thildang hmang te pawhin a in ngaihven zel theih tho awm e. Chu chu a mawh latute hnenah in thlensak zung zung ila.

“Heng ka unau te berte zinga mi pakhat chunga in tih chu ka chunga ti in ni,” (Matt. 25:40)

Covid hripui hian kan fairel bel thlengin min luh­chilh a, in chhungkua engnge in an? In ṭhenawmte leh in hmelhriat ṭhian ṭha leh laina te eng nge an an? He hripui hian min la kiansan ngei dawn a, kan hneh ngei ngei ang!

Samuel VL Thlanga, History Department Govt. Aizawl West College