Written by
Rev Dr LH Rawsea

Tuite in dai kâi lai pawhin

Tui dai kâi hi thil nuam sawina a ni lo va, thil hreh­awm sawina pawh a ni pha chiah chuang lo. Thil hlauhawm, hlauhawmah pawh hlauhawm tak zet, boral mai theihna dinhmuna ding sawina a ni. Luipui lian dai kâi tluk zetin min chim mêktu hri lêng hi a nelawm loh va; a fawn nasat zualna lai daitute tan phei chuan a ṭihbaibawm thei hial ang; mahse tuifawnte chunga thuneitu chuan:

Tuite in dai kâi lai pawhin
kei in hnenah
ka awm ang a;
luite in dai kâi lai pawhin
a chim pil lo vang che u.
tiin thu min tiam a
(Is 43: 2)

He a thutiam ropui takah hian ani chu a ding nghet dawn tih a inbilh tel a; keini tuna tui fawn dai mekte hian kan ring ngam ang em?

Luipuite hi mawiin thlir mai pawha lung tilêng thei khawp hialin ropuina thuruk nei mah se, an han fawn tak tak hi chuan hlauhawmna leh thlabarna thlentu an ni ṭhin a. Tuite hi nunna siam tur leh vawng him tura Siamtu hmanrua an nih rualin, an sô phûl bulh bulh laite erawh hi chuan nunna suat tura ralthuam hlauhawm a tling thei thung. Tui fawn a nasat lai leh a khauh lai taka dai kâi chu hna hautak ni mai lovin, a thim zual laia thihna hlim kawr ruam zawh ang a ni.

Mizo thawnthua luipui tui lianin a phawt ṭhen hma­ngaihna vanduai tawngtute chanchin kan neihte hian luipui thinrim ṭihbaiawmzia chu min hrilh a ni.

Tuipui dai kâi tawh a zawngah Israel faten Tuipui Sen an kân kha a la ropui ber awm e. An dai kai dawna mannganna boruak kha chu kan sawi ve zeuh zeuh va, an dai kâi lai boruak rih turzia leh thin phu dêp dêpa zawh kái an ni thu erawh chu kan ngaihtuah thlen loh vang pawh a ni thei e, thupui ber ah kan neih lem ṭhin lo. Kha thilmak kha Bible-a Pathian thilmak tih kan hmuh ropuite zinga ropui ber pawl, Pathian thuneihna nasa tak lan chhuahna a ni.

Bible ngei pawh hian a sawi zui nasa viau mai a, Pathian miten infuih chak nan an hmang zui nasa hle tih a lang (Sam 77:11–20; 78:52–54; 106:7-12; Is 51:9-11; Heb 11:29). Tun thleng pawhin hlain kan la chawi a,

Hmanlai Farawa
bawihte kha,
Pathianin a hruai chhuak;
A thiltihtheihzia entir nan,
Tuipui luang a chawlhtir,
tiin kan la lâmpui hep hep zel a nih hi.

Israel fate kha chuan nuamsain, zái leh lámin Tuipui Sen kha an kanin a lang lo. Hlauhlawpa awm sa an ni a. Lui tui an dai kâi dawn tlaiah Pharaoa tawlailir ṭha ṭhiau zaruk leh Aigupta ram tawlailir zawng zawng hmanga rawn úmtu Aigputa sipai rualin Migdol leh tuipui inkar, Pi-hahiroth hmunah an rawn náng ching ta mai si a. An tawlailir thawm ngawt pawh mutmu tuah lohna tham a ni ang. ZMC lama inphurh luhna tur Ambulance siren ri ruai ruai nelawm loh tak ang hian, khâng tawlailir tlân thawm khan an thìn a ṭhawng ve ngei ang. An hma lamah lah Tuipui Sen a chám pût a, tlai lam ni tlâk dawna a fawn tle hlup hlupte chuan an thauvah manin an khur ru det det hlawm awm e.

Pharaoa ber lah thinlung tihkhauh tih takah a ṭhu mai mai pawh kha a méng thîp hlùr tawh mai a. Rilru tihkhauh a tawn hnuhnun ber a ni ta bawk a, a thîp zual ngei ang a; a sipai rualte pawh fuih ling ṭha khawp ang le. Chutiang dinhmun chêpa an han awm chuan duhthlan tur dang an nei lo. Aigupta an lo chhuahsan ta kher kher kha an inchhir ṭan deuh ta rum rum a, “Aigupta ramah khan thlân a awm loh vang em ni …” tiin Mosia beng hriatah huaisâr takin an phun lâng lâng hlawm a.

Kum sâng tam ral hnua an chanchin lo chhiartute hian an thil tawn kha thil nuam leh hlimawm deuh angah kan ngaihsak ngawt a ni thei. An tawn lai tak, tuipui an dai kâi zan, khami zan zet kha chuan an buai niak nuak ve viau niin a lang zawk a. Mimirin kan ngaihruat thiam danah chuan Mosian tuipui chunga a tiang a han lek rual rual khan awlsam têin Tuipui Sen kha a inṭhen fel nghal phuk a. Mahse, a tak takah chuan chuti maia awlsama vuak chah chu a ni lo va. Khatianga ding leh veia tuipui luang lai inṭhentir thei tur khan Pathian hmanrua thlipui na tak thâ a tel tih Bible ngeiin min hrilh a. Bible sawi dan chuan khawchhak thli na takin a rawn tleh a, zankhuain a thaw vuk vuk a; tuipui chu a rawn tiṭhen ta a ni (Ex 14: 21).

Chutiang zân khaw thim, báng lova khawchhak thli thaw vúk vúk karah chuan, Israel mipui nunau nena nuaih sawmhnih tela tam nia ngaihte chuan, a pûi a nawiin tuipui chhung lei chár chu an zawh ta a ni a. Hmanhmawh ngai tak hmanhmawh tak tak thei si loh; damlo leh tar chaklote dim ngai êm êm, indimdawih theih tak tak theih si loh boruakah chuan inbuatsaih lawk pawh awm lovin, thil rawn thlen dan ang zelin, chu tuipui chu an kân ta rum rum mai a ni.

An dinna chu lei châr ni mah se, an ding leh veiah a tawn tawnin tuite chu a intiang sô úr mai a. ‘A inluan zawm leh thut mai ang a…’ tia ngaihtuahna ṭha lo sêngte an awm vaih phei chuan thlamuang takin an kân lêk lo vang. Pathian fak hla saa an insawi dual dual hun kha chu ralmuanga vaukam an thlen hnu, anmahni rawn umtu Pharaoa sipaite tui lianin a laka a lèn bo fel tak hnuah chauh a ni a (Ex 15: 1), lawma zâi sain an dai kâi lo vang.

Tuipui fawn dai kâi lai tak hi a hlauhawm lai tak ni mah se, Pathian tan chêtna hun ṭha a ni. Isaia hnena Pathian thu thleng hi hlauhawm thlen laia thlamuanna thu, thutiam keng tel a ni. Mak tak erawh chu, lui tui ata la chhuaka him pial vaukam thlen tura thutiam a ni lo va, luite an dai kâi lai ngeia dai kaipui ve tura thutiam a ni. Kan Pathian hnathawh ṭhin dan hi a va mak tehlul em! Kan dai mek tuipuia rawn zuan luh ve inhuam Pathian, meipuia paih thlak ve inhuam Pathian a ni. Chu a thutiama din ngheh chu a intiam tel bawk si.

Luite dai kâi laia kan tih ve tur ni mai lo, kan tihmakmawh chu rinna neia Pathian thutiama din ngheh tlat mai hi a ni. Israel fate pawh khan rinna nungin, tui bàng intiang sô bùt bùt karah khan zan thim hnuaia khawchhak thlipui thaw vúk vúk karah khan ram tiam panin an kal a. Pathianin a tiam anga a tihsak thilmak ropui, an kumkhaw sawi tling tawh tur an hmu a; an paltlang hnu chuan amah fakin an lâm ta hep hep a ni.
Tuipui Sen kantute thil tawn ropui danglam tak kha sawi sên a ni lo. Pahnih emaw chauh thúr chhuak ila. Mak tak pakhat chu thlipui na tak, Tuipui Sen pawh chhem ṭhen phawk thei khawpa chak kara pen chhuak an ni chunga an buai reng reng lo kha a ni. Pharaoa sipaite tan erawh chuan chhiatna thlipui a ni thung tih Israel fate khan:

I thli chu i han tlehtir ta mai a,
tuifinriatin a chim pil vek a;
Tui thûk takahte chuan suan
angin an pil ta vang vang a,
tiin hnehna hlain uar takin an puang a ni (Ex 15: 10). Pawl khat tana luipui dai kaitirtu thlipui kha, lehlam pawl tan erawh chuan luipui mawnga pil hlentirtu thli chhia a ni thung.
Thilmak danglam tak pakhat chauh tar lang leh ila. Luite an han dai dawn meuh chuan Pathian pawh a lo inring hle mai a, a mite a hruai ṭhin dan strategy pawh a her danglam ta kha a ni. A hma zawng kha chuan vantirhkoh an hmaa dintirin a hma tawngah a dah a, chhûm dingin an hnung a dawltir a. Tuite an dai kai dawn chuan a hmatawng ding vantirhkoh chu an hnung lama suan pheiin, an hnung dawltu chhûm ding chu an hma lama suan a ni a. Game plan a uluk hle.

Kha vantirhkoh kha tu ber nge a ni tih Bible-in a sawi chiah lo. Aigupta mite fa tir tihlumsaktu ‘Angel of Death’ kha ni tak maw! Pharaoa sipaite leh Israel fate inkârah tlazepin a duty ta hmak mai a, tâwn pawh an rawn tâwn chhin aih ngam lo niin a lang. An hma lama insuan ta chhûm ding chuan hmelma sipaite thimthamah a hnutchhiah rualin, Israel fate tan erawh ram tiam an panna tur kawng, tu ma la zawh ngai loh ni sia bel sa hun mai chu, a chhun pe un mai a.
Luite dai kâi lai hi khawhar thlakin zâmawm rum rum mah ṭhin se, a thutiama ding nghet tlat ṭhin Pathian chuan,

Tuite in dai kai lai pawhin
Kei in hnenah ka awm ang a;
luite in dai kai lai pawhin
a chim pil lo vang che u,
a ti miau si a. Chung lam pawh hian min hruai ṭhin dan strategy pawh hi a her danglam ve nasa hle a ni hi. A thutiam ropui taka innghat tlat zelin i dai zel phawt mai ang aw.

Rev Dr LH Rawsea