Written by
DEBBIE RINAWMI

THLALAK HLUI

Mobile phone mi nazawngin kan lek chhuah theih hma khan thlalak kha a hlu thei khawp a, kan 'print' ngat zel kha a nia. Kar hlaa indite tan phei chuan an dite thlalak kawl kha tun ang laia social media-a ‘in a relationship’ dah ang vel a ni ang. Electronics thilin min rûn hma kha chuan mihring kha an inpawh lo thei lo; lennaah emaw khaw ilo chhuah vahnaah emaw pawh ni se, bula mite kawm mai loh kha chu a hawihhawm loh thlak bakah tih vak tur a awm lo.

Zanriah ei khamah naupang infiam turin an leng chhuak sap sap a, tlangval ho lah nula rim turin an liam sang sang bawk a. Thla en zan leh zan khaw thian deuh tum phei chuan mahni kawtkaia titi vawrh emaw ṭingṭang nena zai vawr emaw tawk lah bo lo. Fur khaw hnawng chip

chep hnuaiah pawh mahni bathlar aṭanga,

‘Suihlung min len zual thin e,

Fur khawthiang eng no rii riai;

Tinkim ka han dawn chang ni hian,

Aw, min ngaihtir nunhlui mual liam hnu zawngte’

an han tih vang vang tawh chinah chuan Lallianmawia Pachuau ni lo mah se, an lungdi an thlahlel em em tihna a ni.

Thlir let pawhin khang hunlaia nun kha a nung bikin a hriat ṭhin. Chanchinbu leh lehkhabu hlutnate la bo lo mah se, kha'ng hunlai kha chuan a hlut dan kha a hlu bik a, a nghahhlelhawm dah kha a nghahhlelhawm bik

hliah hliah.

Ziakmi ho mawlh kha an lo ngaihsanawm! Tunlaiah chuan thu eng emaw chai dawn pawhin internet lamah engkim a awm tih theih deuhthaw a ni a, a chhiar peih tan chuan a zir mi ni kher lo pawhin a ziah kur nguai theih a. Hmanah chuan a ni hauh si lo va, chhiar peih tan pawh chhiar tur a tam lo va. Kaphleia te hunlaia English literature tuipui pha kha an ngaihsanawm a, C.Laizawna’n kum 1990-a a ziah Zizyphus lehlin emaw ti tawk an awmte hi a awm lo hran lo.

Heng te ngaihtuah chuan Zawlbuk hunlai kan pi leh pute lo finzia leh an khawtlang nawm turzia mawlh kha a rin thiam theih mai awm e. Hmeh en/meichher (torch light) hmanga zualkote kha thiamna bik ngai tak tur a ni. Arsi chanchin (Mizote hriat dan) tih Rev.Liangkhaia ziakah khan arsi hrang hrang 35 lai hming an phuahte leh an chanchin an rindante a ziak a; chung aṭang ringawt pawh chuan kan pi leh pute kha lehkha zir lo chungin hriatna lama an sânzia kan hmu a ni.

Hmanlai thlalak kan en chuan a hlui a, a chul a; rawng nei lo chi ngat a nih phei chuan thlalak leh a entu inkarah pawh daidanna hun tam tak a lang tih a chiang em em ṭhin a. Han en pawhin a ṭhing rup a, hriatrengna bak hnutchhiah a nei lo. Chutiang chiah chuan tun hun aṭanga thlir let chuan Mizo hnam ang pawha kan hun hmasa kha rawng nei lo leh chul hnu a ni mai thei; amaherawhchu khang hunah kha chuan taksa mai piah lamah rilru thlengin a tak takin kan inpawh a, kan inngaina em em ṭhin a. Kan tualchaina kawtthlerte pawh an la bo hauh lo, hmasawnnain a tidanglam hret tih loh chu. Hlim nui ri, sava hram ri, tlangval lungleng zai raih raih ri a chuai raih tawh a, kan kawtthlerte pawh an reh duk a, mihring kan inkulh hrang telh telh a, lirthei ri a ring tual tual a. Awmho rengin keimahni khawvelah ṭheuh kan cheng a, ṭhu dun reng phone inkheuh san mial mial pawh hawihhawm lo kan ti hran tawh chuang lo.

Dolly Parton-i’n a hla Home-ah,

‘Starin down on the city street,

Feelin' empty and incomplete…’

a tih ang deuh hian tun hunah chuan thiamna sang tak tak nen, hmasawnna chhiar sen loh nen khawvel tukverhah kan dak a. Mahse, kan hlim chuang hauh lo. A mak hran lo ve, mihring kan inngaihsak tawh miau lo va. Mala inhriatna leh khawharnate’n bu an khuar a, hlima inpawlho aiin kan hmaa hmasawnnate hi hun pum hmanpui turin kan thlang miau si! Mithiamte’n Social Media Anxiety Disorder an tih te hi social media kan hman luat tuk avanga kan nuna buaina leh harsatna lo thlengte an ni a. America ramah phei chuan nguina (depression) leh zu ngawl veina (alcoholism) tih loah chuan rilru lam natna lian ber pathumna a hauh ran tawh a ni.

Tunhma deuh kha chuan ‘ka nun a ni a, ka thu thu a ni’ tih ṭawngkauchheh hi a lar em em ṭhin a, tunah erawh chuan ‘lo buai suh’ tih hi a lar hle. Miin kan nunah buaina nei lo se kan duh lai hian mi chetchhiatna thehdarh lamah kan intlansiak a, a Mizo lo hle. Vanduaina intawrhpui te, inlenpui te, mamawh huna inlawmte hi Mizo zia chu a ni.

Tarlan tawh angin thlalak hlui chuan sulhnu hriatrengna bak min hnutchhiah lo va; heng kan nunhlui pawh hian hriatrengna mawi, duhawm leh lunglen thlak min hnutchhiah a. Chu hriatrengna erawh chu hriatrengna satliah ni lovin Mizo nun ze mawi tinreng leh inlungrualna, inpawhna, inkawmngeihna, harsata inpui tawn leh inhliahkhuh tawn kan nih kha suangtuah thlalak hlui rawng nei lo va awm hi hmuh hmaih lo ila, kan pianṭo-a kir leh turin thlalak hlui I en nawn fo ang u. 

Debbie Rinawmi