Written by
M.Sc. 2nd Semester Students
Department of Environmental Science, Mizoram University

Phawngpui National Park kan tlawh

Mizoram University hnuaia Department of Environmental Science, 2nd Semester zirlaite chuan ni 7 aṭanga ni 11 February 2019 khan Mizoram chhungah Study Tour nei tur kan ni a. Kan study tour nei tur chuan min tiphur a, min ti phur zualtu chu Phawngpui National Park kan tlawh tur kha a ni. Hmun dang pawh tlawh tur pawh kan nei nual.

Naupang kan nih lai aṭanga kan lo hriat ve tawh, metre 2157 zeta sang, thlalak aṭang chiaha kan lo hmuh ve ṭhin, a hmun ngeia kan kal thei tur kha kan hlim tlang a. Kan banner-ah pawh hmun dang kan tlawh turte kan theihnghilh ta vek emaw tih mai turin, Phawngpui Tlang thlalak kan chhut kai tir a. Kan khu chûk a ni ber e.

Thuziak thiam kan ni lova, kan ngaih pawimawh êm avanga ziak ve chauh kan ni. Fakna leh selnain a inkat nuk dawn a ni.

February ni 8 tlai dar 4:30 khan Sangau aṭangin Far Pak Rest House kan thleng a. Kawngchhia, kham sang leh hlauhawm tâk tâk kan paltlang hnuah, Far Pak bula thing leh hnim hnah mawi tâk tâk bulah kan innghat a, tlai ni tla turte chuan min tihahdam sawng sawng mai. Rawng bawl chawp tur kan nih avangin kan che nghal zung zung a, zanriah tui tak kan ei hnuin a tuk kan tihtur nghakhlel takin kan mu a.

Ni 9.2.2019 chawhma dar 10:00 a ni. Kan thlenna hmun Far Pak aṭang chuan Mizorama tlang sang ber 'Blue Mountain' Phawngpui Tlang chhip lawn tur chuan kan chhuak ṭan a. Khualzin kan ni a, kan la kal ngai lohna hmun a ni bawk a, thil hlauhawm tak leh chetsualna pawh tawk thei kan ni a. Hetiang dinhmunah hi chuan he lai hmun hre chiang tak, min kaihruaitu tur an awm ngei ngei tur a ni a, an awm rêng bawk a ni. Mahse, kaihruaitu turte zawkin chhuanlam chi hrang hrang siamin min hruai peih ta tlat lo mai a, mak kan ti hle.

Ram dang aṭang rawn tlawh duh te pawh an awm thei a, hetiang a nih chuan a enkawltu EF&CC Department mai ni loin, kan vai hian min hmuh dik loh phah thei a ni. Hei pawh hi ngaihtuah ṭhat a, a rang thei ang bera hmasawnna a awm theih nan bawh zui a ṭhain a duhawm hle.

Tlang mawi tak te, chhawkhlei pâr te, thing vâng tak leh sava hram ri te chu a inchawih mawiin lung a ti leng êm êm mai a, ṭhut hahdam paha mawi tak maia Chhimtuipui luang kual raih mai han thlir te chu a manhla kan ti tlangin, kan ram hi ram dang aia a mawilohna kan hre bik hauh lo. A tlang chhip kan thlen meuh chuan 11:54 a.m. a lo ni der tawh mai a. Darkar khat vel kan chawlh hnu chuan, tlang chhip aṭang chuan lêt lehin kan zirtirtu finchhuahna angin, kalkawnga bawlhhlawh kan hmuh theih apiang chu kan chhar fai vek a. Kan thlenna hmunah a zat chhiarin kan hal ral nghal a ni. Bawlhhlawh hi nep nawi kawr leh polythene thlenga chhar vek a ni a, chipchiar takin kan dahlo mai ang a. Bawlhhlawh chi hrang hrang za chuang chhar a ni a, heng bawlhhlawh belhkhawm zat hi 672 zet a ni.

Heng bawlhhlawh zaa sawmkua ai tam mah hi plastic/ polythene lam vek an ni a. Plastic/ polythene te’n kan nungchate tan pawi an khawih nasatzia te kan zir ve tawh aṭangin kan ramngaw leh hmun hrang hranga kan paih mai mai ṭhin hi bansan turin kan in ngen a ni.

Phawngpui Tlanga ni hnih kan awm chhung khan thil tam tak kan han zir belh a, rilrua infahna kan duh tlêm kan han thai lang ve ang e.

1. Phawngpui National Park chhungah hian FarPak thleng lirthei tlan luh phal niin a tlang chip thlenga two wheeler a tlan an awm tawh thu te kan hria a, hei hi nungcha te tan a pawi thui thei viau a ni. Lirthei hrim hrim National Park chhungah hian tlan luh khap tlat ni se kan duh hle.

2. Phawngpui National Park chhungah hian khualzin ten kal kawngah bawlhhlawh tam tak an hnutchhiah ṭhin a, bawlhhlawh bawm a tlem vang niin a lang. National Park chhungah hian bawlhhlawh bawm a tam thei ang ber, zing deuh hleka dah ni se.

3. A enkawltute, mikhual lo dawng­sawngtu turte hi an inpe zo lo deuh niin a lang a, kan hmu zeuh zeuh a ni ber. 50sq km zeta zau, hmun pawimawh tak mai hi enkawl uluk deuh chu a duhawm hle.

4. Phawngpui National Park kan luh hma hian Sangau khuaah survey kan nei a. Phawngpui National Park chungchang hi kan zawt nual a, mi ṭhenkhat chuan kum tinin ram a kang niin an sawi. Ṭhenkhatin an humhalh dan a ṭha lo a, an veng uluk lo a, sa te an la kap ṭhin niin an sawi bawk. Thing tam tak kih a la ni ṭhin bawk niin an sawi. Thu dik a ni em tih erawh kan fiah lo a, thu dik lo erawh an sawi a rinawm lo.

5. Far Pak Rest House-ah hian thlenna tur room pathum a awm. A huhova mi 30 rual mipa leh hmeichhia riah hran theih a ni. Amaherawhchu, a huho, sikul leh college emaw a ruala inthlen pawlh theihna chi a ni lo a, chu chu thleng lo turin a enkawltu department pawhin hma an la ṭhin. Kan kal ṭum erawh hian engmah hriattir lawkna awm lovin khaw pakhat Higher Secondary School nia insawi mi 30 vel zet chuan thuneitute lama dilna êngmah thlen lovin kan thlenna hmun min rawn ṭawmpui ringawt a. Chawhmeh, bel, gas bur leh thil dang pawimawh tam tak kan ken tel avangin, min rawn thlen thuah chu kan buai phah hle. Hetiang hi a thleng fo a nih hmel.

Kumina kan zinnaa min hruaitu kan zirtirtu tho hian kum 2006 khan kan department zirlaite Phawngpui National Parkah hian a lo hruai tawh a. Tun ṭum kan zinnaa kan thil tawn ang chiah hi tawngin, midangin an rawn thlen thuah thu min hrilh. A buaithlakin, a hrilhhai thlak duh hle a, he lai hmun enkawltute pawh hian inenfiah nan hmang sela, hetiang hi thleng nawn tawh lo sela a duhawm hle.

Kan awm chhunga min ti lawm em emtu pakhat chu Mizo Wildlife Photographer pali te, sava thlalak lama tuite kha an ni. Anni hnen aṭang khan kan Zoramah hian sava chi hrang hrang ṭhahnem tak kan la neih thute kan hre thar a. Amaherawhchu, Phawngpui tlangah hian an beisei aiin sava te an ṭi hle tih te kan hria a, hei hi a kap/ perhtu an la awm tihna a nih hmel hle.

Kan Minister Pu R.Lalzirliana'n "Forest Department awmna hmun apiangah ramngaw a chereu ṭhin," a tih hi Phawngpui National Park-ah hi chuan a thlen kan phal lova. Uluk taka nungcha leh ramngawte venhim a, enkawl zel an nih theih nan a ṭul apiangah hma lak ni se a duhawm hle.

Kan ram rohlu, khualzin tam tak tana tlawh chakawm ber pawl Phawngpui Tlang kan tlawh ve thei hi kan lawm a. Kan zin theih nana min puitu Mizoram University, Environmental Science Department chungah kan lawm em em bawk a ni.

M.Sc. 2nd Semester Students, Department of Environmental Science, Mizoram University