Written by
Dr JT Vanlalngheta

Remna leh muanna a thlen theih nana ‘SJAC’ hmalakna

June 30 hi Remna Ni champha a lo ni leh ta reng mai. Kum 1986 June 30 khan sawrkar laipui leh MNF President Laldengaten inremna (Memorandum of Settlement) an lo ziak a ni. Remna Ni a lo thlen hi chuan remna, muanna leh zalènna neih hlutzia hi kan hre chhuak leh ṭhin. 

Mizoramah remna a awm theih nana mi mal, pawl leh kohhrantena hma an lâkna chu mi dangte sawi atan lo dah ṭha ta ila. Awmze nei taka a huho leh pawl hminga inhlawm khawm ṭha tak leh inlungrual tak sia hmalakna nasa leh ropui ber chu Students' Joint Action Committe (SJAC) hmalakna kha a ni. 

Lalrinliana Sailo, kha tih laia Hrangbana College-a zirlai hruaitu leh Mizoram pum huapa zirlai pawl hrang hranga hruaitu ni bawk chu kha tih laia zirlai pawl awm ang angte hmun khata chhung khawma remna a awm thuai theih nana a siruk laa hma lak nana mi pawimawh ber a ni a, SJAC dintu nia ngaih a ni bawk. Tichuan, kum 1985 April 27 (Sat) 1 PM-ah MZP, SCAP leh AMCSU hruaitute chuan Pu RF Muana in, Tuikual ‘C’-ah Joint Committee an nei a. India leh MNF-te inbiakna chungchangah inbiak rem thuai a nih theih nan theih tawp chhuaha hma lak ni se, tih chu he meeting-ah hian lung rual taka rel thluk a ni. 

Hemi hnu hian, kha tih laia Aizawl College-a Students' Union Gen. Secy. Zothanmawia Ralte chuan kan sawi tak zirlai pawl hrang hrangte chu Aizawl College-ah ko khawmin May ni 7, 1985 chuan remna leh muanna a thlen thuai theihna tura nawrna atan zirlai pawl lian tak leh chak tak SJAC chu din a ni ta a ni. Zothanmawia Ralte chu Chairman hmasa ber a ni. Mizorama zirlai pawl awm tawhah chuan chak ber leh huaisen bera sawi ngam pawh a ni ang chu. Eng vangin maw? Ṭhenkhat rin dan leh sawi danah chuan, ramhnuai mite kha he zirlai pawl hian a hmalaknaah a behchhan vang a ni, tia ngai an awm; zirlai pawl member zingah khan pistol paite pawh an awm nuala rin a nih kha. Students' Joint Action Committe hruaitute chu hengte hi an ni:-

1. Chairman : Lalhmingliana 
(tun hnua MP hlui lo ni ta). 
Vice Chairmen : (a) KS Thanga 
(tun hnua MLA/ Miister hlui lo ni ta). 
(b) C Lalringliana, 2nd yr BA, PUC 
(tuna Venghluia cheng ta hi). Ani hi Pachhunga University College-a MZP Branch-ah pawh President a ni bawk. 
(c) Thangchemsanga 
(tun hnua MDC, LADC hlui lo ni ta)
(d) C.Vanlallawma. 
3. Gen Secretary : RF Muana 
(fam dairial min chansan ta), Tuikual
4. Secretary, Info : Lalrinliana Sailo, 3rd yr BA, Hrangbana College 
(tun hnua Cabinet Minister hlui leh Hon’ble Speaker, Mizoram Legislative Assembly ni mêk). 
5. Joint Secretary: (a) H.Lalengmawia, 3rd yr BA, Aizawl College, (tun hnua HF&W leh Sports Deptt. Secretary lo ni ta), leh. 
(b) J.T Vanlalngheta, 3rd year BA, Aizawl College (tuna Joint Direcctor, LESDE lo ni ta). 
6. Financial secretary: C. Lalenga, tuna Ramhlun North-a cheng mek. 
7. Treasurer: Lalbiaksang @Valpuia (RIP) leh J.K. Dawngzela, te an ni. 

‘Remna atana zirlaite hmalakna (Students Movements for Peace) by C. Lalenga pp.5-naah khan OB inrem danah tlem tih sual hlek a awm a; amah nen pawh kan sawi dun a, a dik dan chu a chunga kan tar lante khi a ni. C. Lalenga hi zirlai pawl hmalaknaah hian a phusa ber zinga mi a ni a, acting Chairman a nih laiin ni 15 vel chu jail-ah pawh a tang hial a nih kha. 

Kan vai hian MZP member chu kan ni. Amaherawhchu, khatih lai khan MZP chu chhan eng emaw avangin  langsar taka din kha a rem loh avangin hmanraw (platform) dang siam a ngai a; chuvangin, MZP leh heng kan ṭhiante din leh hruaitu an nihna -AMCSU (All Mizoram College Students' Union - Lalrinliana Sailovin a din leh President a nihna; H. Lalengmawia General Secretary), SCAP (Students' Conference for Action Programme, C .Vanlallawma Chairman a nihna), adt chu SJAC-ah hian remna (peace accord) a awm theih nan kan chhûng lût ta vek a ni. 

Remna leh muanna a awm theih nana hma la tur hian kohhran pawhin tha chu an thawh ngei a; mahse kohhran chi hrang a tam avangin nasa zawka hma la turin zirlai pawl anga chak chu awm theiin Pu Laldenga kha chuan a ngai lo. YMA ni se, extreme deuha kal a ngaih hunah an tana tiha mawi lo a thleng thuai dawn a, entir nan ban, strike, chaw nghei, picketing, adt hmanga chet a ngaih huna mawi lo chin a awm dawn a, chuvangin, London aṭangin a khat tawkin Pu Laldenga’n SJAC member/ zirlaite chu ṭhahnem ngai taka bei fan fan turin min fuih reng a. SJAC Chairman hmasa ber, fam dairial min chansan ta, Zothanmawia Ralte-in a thih dawna a sawi dan chuan kha movement tih chakna kawnga ṭangkai thei tur lam hawiin Pu Denga khan telephone-in a rawn be zauh zauh tih a sawi. 

Aizawl khaw chhunga High School leh College-a zirlaite sawm chhuakin sipai làm mual leh Treasury Square-ah te zirlaite nen chuan chaw kan nghei a. Keimahni tâwkah chuan a hun lai khan kan bei nasa ve hle a, chaw nghei piah lamah chaw ei mumal lova awm hi ngaia neih a har a ni ang, kan rilṭam lutuk hi kan chawlhna apiangah kan muthlu nghal thei deuh zel. Tun lai ang hian mobile phone hi awm sela chuan ro rel a awlsam deuh ang a, in contact pawh a awlsam ang a, khatiang tak khan a hruaitute pawh kha kan chau ṭhin lo deuh ang chu. 

"MNF (Pu Laldenga) leh Sawrkar Laipui hian remna in siam hma/ thuai loh chuan zirlaiten chaw nghei hi kan tàwpsan/ bansan mai dawn lo; a ṭul chuan thih thleng pawhin chaw kan nghei dawn," tiin a khat tawkin kan thutlûkna chu sawrkar laipuiah kan thlen thla zel a. Tuna Aizawl Treasury Squire-a Assembly Annexed leh traffic point inkarah hian dawhkan kan húng tlar a, mi ṭhahnem takin zan rei tak tak thleng min rawn ṭhutpui ṭhin a. Political Party hrang hrangten min rawn ṭawiawm bawk a. Pu Lalduhawma IPS aṭanga remna a thlen theih nana bang pawh khan zirlaite chaw nghei chu zan rei tak thlengin a rawn ṭawiawm ṭhin a. Zirlai chaw innghei chhawk (relay fasting) nei ho pawh kha an thla a muang hle. 

Chaw ngheina hmun lian ber AR làm mual chu, chaw nghei tura lut tawhten duh hun huna an chhuahsan theih loh nan gate-ahte chuan police-hovin hruizen an lo pawt mar bawk a. Treasury-a ṭhutthleng leh dawhkan chu thut chilhin, SJAC thu chhuak, sawrkar laipui hnena thawn thlak àwm chi reng rengte kha chu H.Lalengmawia leh J.T.Vanlalngheta-ten Sap ṭawnga letin an thawn thla ṭhin a. Anni hian English an thiam ber e tihna ni hrapa lovin, Sap chanchinbu mi lo kalte kawmtu atan pawh anni pahnih hi hman an ni deuh ber.

Kum 1986 kum tir aṭang kha chuan, “chumi thla, chu mi niah chuan Bandh neih tur, chaw nghei ṭan tur, movement senso ilova hman tur ṭanpuina dila vah chhuah ni se. Aizawl South lamah chumiho an kal ang, chumi khami aṭanga chumi khami dawr inkar, Aizawl North lamah chumi ho, chumi ni leh thlaah, adt" tihte rilruah a awm ṭhin a ni. Delhi lamah kan hotuten kawng zawhin an lo nawr ve bawk a. Kawng zawh an huaihawt avang hian alawm, kan GS RF Muana phei chu motor-in a su thlu a, thi lova ruangin chal báwk luauvin a lo haw a, a dam chhungin langsar takin a chal a bàwk luau a ni. 

Aizawla beih rûnpui kha Vice Chairmen hova neih kha a ni a. Chairman, u Hminga leh SJAC member ṭhenkhat ṭulna dang avangin Delhi-ah an cham tlat avangin a chang chuan khua a har lek lek ṭhin. SJAC workers leh zirlai eng emawzat chu man an ni a, Tuirial jail-ah an tang a; táng zat chiah hi hriat a har a, mi 400 aia tama sawi te pawh a ni. Khatih laia jail-a tangten rawn report ve zel se a ṭha ngawt ang. Tih tur, thawh tur a tam a, khati lam ringawtah khan ngaihtuahna kan seng hman lo va, a dik tak leh kim taka hre tur chuan inràwn khawm ve deuh a la ngai dawn a ni. Tunlai angin information: mobile phone, whatsapp, adt a la awm si lo va, kan thil hriatte pawh thel màm ngai a awm maithei e, i thawh khawm zel ang u. 

Tin, veng ṭhenkhatah political party worker ṭhenkhat leh kan naute (SJAC duty) lo inti buai a, lo inauel deuh te pawh hriat tur a awm ṭhin. Khangte kha a hun laiin hriat thiam loh chin neiin thin rimpui chin nei mah ila, ṭhahnem ngaih vang leh thu inhmuh loh palh vangte a lo ni a, remna leh muanna a thlen theih nana ṭhahnem ngaite kan lo ni vek, tiin tlang kàwm mai ila. 

Ram buai a reh nan leh remna a thlen nana SJAC hmalakna vanga jail tang te, chaw ngheinaa min ṭawiawmtu, khatih laia High School zirlaite, College zirlaite leh tuna la dam zawng zawngte chuan he thu ziaktu hnenah hian in hming leh phone number ldt min rawn hrilh ula a lawmawm ngawt ang; nangni nena ṭhahnemngai taka chaw kan nghei kha Pathianin mal a sawm a ni tih hi i hreng ang u. Kawng lehlamah chuan SJAC kha tun thleng hian tihtawpna mumal tak kan la nei lova, a hming chuan la awm renga ngaih a ni ti ila legal tak chuan a dik àwm e. Zoramah remna a awm zel theih nán Pathian hnenah ṭawngṭai zel ila, remna hi tihchhiat a nih loh nan ṭhahnem ngai taka vêngin i vawng tlat ang u. 

Mizoram, Mizote ta hi dam reng rawh se...
(He thuziah hi a lai thei ang ber leh dik thei ang ber tura duan a ni. C. Lalenga ziah beh chhan a nih bâkah kha tih laia hruaitute nen kan hriatna te thawh khawma phuah chhuah a ni. Kha tih laia chaw nghei dangte ràwn kim erawh chu a har. Ziah dik loh palh a lo awm a nih pawhin theih tawpa ziah dik kan tum chunga dik lo palh (in good faith) a ni ang a, inhriatthiam ni mai teh se. A hnuah changtlung zawka ziah pawh a beisei awm zel e. Ziah leh hunah chuan, remna awm hnua thil thleng thei lo tluka ngaih, entir nan- khatih lai khan CM dawhkan chum te a awm em, SJAC duty-te jail tang chhuah nan police motor hman a ni em, ruling party worker leh SJAC duty te Bawngkawn leh hmun dangah an inti buai em, tih thu leh adt ziak tel tawh ila chuan a ti ngaihnawm deuh ngei ang). 

Dr JT Vanlalngheta, LLB, PhD, DLitt. Former Joint Secretary, Student’s Joint Action Committee