Written by
PC LAWMKUNGA
Mumang
hi thil namai a lo ni lo. Mihringte buaipui ber pawl zingah mumang hi a tel hial awm e. Kan buaipui dan pawh mang chhiat leh ṭhat azirin a danglam thei. Mumanga ngaihzawngte hmuh chuan nilengin min tihlim thei a, chutih laiin mumanga thil chhia hmuh chuan kan ngaih a ṭha lo tlat thei. Mumanga lian tual tual hmuh leh zawng mangchhia (nightmare) neih te hi hrehawm tak a ni.
Mizote pawh hian mumanga mei leh thisen hmuh te hi thil ṭha lo entirtu-ah kan ngaih deuh hi. A var lam kan hmuh chuan kan ngaih a ṭha deuh ṭhin. Chuvangin, “Mangṭha le” tih pawh hi induhsakna mawi tak a ni. Mumang kan tih ber chu kan muthilh laia kan taksa leh rilru-a thil lo lang hi a ni ber. Kan han ṭhanharh chuan a ral leh mai ṭhin. Kan zan mumanga thil ṭha lo deuh kan hmuh a, zinga kan han ṭhanharha a ral leh ta mai te hi a lawmawm viau mai. Chutih laiin puithu deuh chuan an mumanga an thil hmuh avangin nilengin ngaih ṭha lovin an awm thei a. Mumang dungzuia ngaih theih thil ṭha emaw ṭha lo emaw a lo thlen chuan “Kelchal mang man” an ti bawk. Chuti chin zawng chu mumang ti-a kan hriat chu a ni maiin a lang.
Bible-ah pawh hian mumang hi a lar viau mai a. Pathian meuh pawhin zawlneite chu mumang lama a biak tur thu a sawi a. (Num. 12:6). Thuthlung Tharah Josepha pawh a nupui hual Mari chungchangah mumang lama biakin a awm bawk tih kan hria. Chutih laiin zawlnei der thenkhat, “Mumangah ka mang e” ti-a mi bum chingho chu Pathianin a haw hle. (Jer. 23:23) Chuvangin mumang hi thil namen a lo ni lo va, mihringte nuna thil tha leh tha lo inhriattirna hmanrua (medium) ni te pawhin a lang. Lal Nebukadnezzara mumang hi a rapthlak pawl tak, vanduaina rawn thleng tur sawi lawkna angah pawh kan ngai thei ang.
Chutiang chuan mumang hian min chenchilh reng dawn a, kan duh emaw duh lo emaw mumang hi kan mang reng dawn a nih hi. Chutih lai chuan mi tam takin Sapṭawnga dream tih hi ‘mumang’ tih bakin kan let chhuak hlei thei lo emaw ni chu aw, a tih theih. Sapṭawnga dream hian mumang kan tih mai piah lamah hian awmze dang thuk tak a nei tih hi kan ngaihtuah duh lo emaw ni chu aw, pawh a tih theih a ni. Mumang hian kan Sawrkar vuantute thlengin a luhchilh a lo ni a.
Tuna Assembly Session kal mekah pawh hian dream-in hmun a chang ve viau mai. Governor thusawi chungchanga lawmthu sawina hun hman ni February 18 kha lo thlir kan awm chuan dream an khel dan pawh kha kan hre thei awm e. A bu (text) ka nei lo nain Governor thusawiah khan Mizoram hmasawn zelna tura hmalakna leh suangtuahna dream kha ani pawhin a lo thlir ve niin a lang a. Khalai tê kha Eptu Party lam chuan la vâwngin Rorel lai party chu mumang rama cheng mai mai, ar khawthim daia kal mai mai angin an sawi a nih kha. Mahse Eptu lam hian mumang awmzia an man lo nge, Rorel lai party thiltih sawi hnawm hrim hrim an tum tih hriat pawh a har viau a ni.
Sapṭawnga dream, Mizovin mumang kan tih mai hian awmze thuk leh thui zawk a nei a. Chu chu ngaihtuahna thui tak neia hmalam huna thil ṭha lo thleng tur suangtuah lawkna, Sapin vision an tih hi a ni. Chu suangtuahnaah chuan ram tana thil ṭha, mipui tana khawsakna awlsam zawkna siam dan tur te a tel a. Mimal pawhin dream kan nei ṭheuh - lehkhathiam niha Sawrkar hna ṭha tak thawh te hi kan dream ber a ni. A ṭhen chuan sumdawnna beih a, mi hausa leh khawsa thei nih an dream bawk. Politician-te chuan party politics khelha MLA/ MP niha Minister hial nih hi an dream ber a ni.
A ṭhen chuan Icon/ Idol nih leh Miss/ Mister nih te an dream. Chu chu zan mumang, zing thawha thamral leh mai ang hi ni lovin a taka chantir tumin miin an bei ṭhin. Chuvangin, miin dream a neih hian zan mumang ang ngawta kan inpuhsak chuan dream awmzia kan man lo tihna a ni ang - kan haider luite a nih si loh chuan.
He thil tichiang em emtu chu American Civil Rights hotupa Rev. Dr. Martin Luther King-a thu sawi ropui tak, “I have a dream” tih hi a ni. He thu hi kum 1963 August 28 khan a sawi a. USA-ah hian tun hma angin mihang salte awm tawh lo mah se, Negro te chu hmuhsit leh er zui an ni reng tho va. Chutianga hma la pawl Ku Klux Klan te pawh din a ni a, Negro te an la chep em em a ni. Hotel leh puipunaa Negro te kal ve phal lohna te pawh a la awm reng a ni. “Negro leh ui tan luh phal loh” tih te pawh hotel bangah te an tar hial a ni.
He chi inthliarna ṭha lo zet mai hi Negro lam chauh ni lovin mingo zingah pawh ṭha ti lo chu an tam hle, mah se tih reh mai theih a ni lo. Chutih lai chuan mi huaisen leh rinawm Martin Luther King hi a rawn zi chhuak a. Ani hian Pathian thu leh civil rights hmangin Negro te rahbehna chu sut kian tumin nasa takin hma a la a. Hmun tam takah thusawiin a kal a. Chung a thusawi zinga pakhat, USA-a political speech neihah chuan a ropui ber pawla ngaih hi a rawn phuh chhuak ta a ni. A thusawi tlangpui chu hei hi a ni. “Hmathlir (dream) ka nei a. Georgia State nuam takah hian tun hmaa sala lo awm ṭhin fate leh sal neitu mingo fate unau anga an inkawm hun tur hi ka dream a. Mississipi state-ah hian hetianga inrahbehna hi zalenna leh dikna-a a lo chan hun hi ka dream a. Ka fa naupang te te palite hi an vun rawng vang ni lova an nungchang leh thiamna hmanga teh an nih hun tur hi ka dream a ni...” a ti a ni.
King-a dream hi Mizo pa mumang leh zeldinna mai ni lovin thil ṭha lo thleng tur beiseina a ni. Chu beiseina chu a taka chantir tuma thih pawh hlau lova beihna kha a ni dream dik tak chu. Chu a dream chu April 4, 1963 khan a thihpui ta hial a ni. Nobel Peace Prize pawh kum 1964-ah pek a ni a, a hun laia Nobel Prize hmu thei naupang ber a ni.
Mahni mimal leh chhungkaw hamṭhatna mai piah lamah hian ram leh mipui tan eng nge kan dream ve le? Dream neih hi a pawi lo mai ni lovin a lo ṭul viau mai. Dream mumal nei lova kal mai mai chu hnufualna a lo ni. Chuvangin, dream mumal tak nei a, chu mi chu tihhlawhtlin ngei tuma beih hi mimal leh pawl, ram hruaitute tih ngei tur a lo ni ta a ni.
Chutih lai chuan suangtuahna leh dream neih pawh hian chintawk a neih a ṭul khawp mai. Thil ni thei reng reng lo tur, politics khelh nana hmanga thutiam leh manifesto vawrh chhuah hi mumang daih rei lo chi chu a ni zawk. Political party tam tak te manifesto leh Sawrkarna chang ṭhintute thutiam leh dream te hi chu, “Zingah mumang a lo ral ṭhin, kan in ang... rin tlak loh’ tih ang vel chauh a ni. Ram leh sawrkar hruaitute anmahni an invur nghek nghek a, sum harsatna sawi renga mahni hlawh leh hamṭhatna tipung thur thur reng chung si hian dream (vision) mumal tak neih hi a harsat kan ring chu a nih si hi maw le. A chhan mawl te pawh nawmsak hmasak tum tlat ni-a mipuiin kan hriatna hian an thiltih ṭhat ve chhun pawh a rawn khuh bo leh ṭhin niin a lang.
Tu Sawrkar pawh ni se, hna zawng an thawk ve teh meuh vang - hnathawk lova ṭhut reng te chu theih bik miau hek lo. Thil ngaihmawhawm ber zawk erawh chu kan ram hruaitute’n kum 60 chuang zet min hruai tawh chung pawha mahni invurna bak dream mumal an neih loh avanga vawiin thlenga ṭhenawm state te tluk lova kan awm hi a ni. Arvind Kejriwala te, Nitish Kumara te leh Manik Sarkar-a te, Kristian pawh ni lo zawk CM te hi kan role model an nih chhung chu ram ropui tak kan thleng lawkin a rinawm lo. Dream dik tak, tihpuitlin theih ngei tur, politics-a ṭawng vaihna mai mai ni lo hi Mizo mipuiten kan neih ve hi a hun ta viau mai.