Written by
- Dr. LH. Thanga Singson Director
Synod Hospital, Durtlang

SYNOD HOSPITAL DAY VAWI 93-NA

Durtlang Lal Pu M.Suaka’n a ram chhunga ‘Derhken Tlang’ chu Mission hmunpui atan kum 1923 khan a pe a. Pu Mena, Pu Sandia te nupa, Lal leh a Upate nen a hmuna kalin, tlang chhipah (College of Nursing Hostel hnung) an ding kual a, a laiah Pu Mena ṭhingṭhiin a ṭawngṭai a. Pathian hnena lawmthu sawiin, ‘Derhken Tlang’ chu Mission hmunpui atan serhhran a ni ta a.

Kum 1924-ah Compounder D.Thianga chu mission hmun leh chenna in tur buatsaih hian a chho hmasa a. Pu M.Suaka ina khawsa-in, pindan pakhat chu damdawia mi enkawlna'n a hmang a. Kum 1925-ah Pu Sandia te nupa an chho ve leh a. Hemi kum vek hian Theological School chu Aizawl aṭangin Derhken Tlangah sawn a ni a. Pu D.Thianga hian, "Durtlang Mission Veng chu kan luah lum ve tham ta deuh vin...kan hlim tham ta hle," tiin a ziak a ni. Kum 1927-ah Theological School chu an zirtirtu Rev. Saiaithanga hovin Aizawlah an sawn thla leh a. Dt.22.2.1928-ah Dr.John Williams (Pu Daka) lo chhuakin, Theological School hlui chu Damdawi in atan a cheibawl a. Theological School Hostel khum hluite chu damlo khum atan an thawm ṭha a. Damdawi in atana cheibawl leh a hmun hma buatsaih chu dt.28.2.1928 ah peih fel a ni a. Hei hi Hospital din ṭan ni atana hman a ni. Dt.6.3.1928-ah damlo pakhat dahluh (admit) a ni a. Damlo hi Mel ruk veng nula, Luti fa, Chhunbuaii a ni. Damdawi in chu a lo inṭan ta a. Welsh Mission Dispensary tih hming puttir a ni a.

Kum 1929 hi Thingtam leh Minpui kum a ni a. Aizawl leh a chhehvelah Santen hripui a leng a. Mi tam tak an thi a ni. Durtlang kawngpui a min chhiat avangin Bawngkawn aṭangin Pi Cheri hmun tlang kawng chho ulh em em maiah tlangvalhovin damlo an zawn ṭhin a. Santenin arsa a hua tia ar hmul pawh an rawh ngam loh laiin Pu Daka chuan damlote chu arsa leh ar surua a eitir a. Durtlang damdawi ina enkawlte chu pakhat mah thi lovin an dam chhuak vek a ni.

Pu Daka hian damlote a ngaihsak hle a. Na zual deuh an awm chuan thawmhnaw hlip lovin a awm mai a. An koh pawhin a kotu rualin a kal nghal thei zel a ni. Dt.1.2.1934-ah Dr. H.K. Thanglura'n a rawn zawm a. Mizo doctor thawk hmasa ber a ni. Dt.3.12.1937-ah Dr. Gwyneth P.Roberts (Pi Puii) a lo thleng a. Pi Puii hi damlo tana inpe pumhlum tawp mi a lo ni a, "A khum chu damlo khum kiangah an hung a, amah ngeiin riah chilhin hapta khat chhung a enkawl," tiin a chanchin ziah a ni. Inzai a thiam hle a. Amah la hmu lo thingtlang lam mite chuan, "Damlo hi a dung zawngin a phel phawk a, thi lovin, a ngai ang chiahin a zawm leh thei," tiin an sawi ṭhin tiin Dr.R.K Nghakliana (L) khan a ziak a. Damdawi in a din tirh lai hian thawktu pathum chauh an awm a, Pu Daka, Pu D.Thianga, Staff Nurse Tlawmkungi te an ni. Kum 1928-ah Suarhliap nula kum 16 mi, Khuangi chu Nurse zir turin Pu Daka’n a la a, a zir zawhin Damdawi inah a thawk zui a. Dt.7.1.1929-ah Missionary Nurse hmasa ber Winifred Margaret (Pi Hmangaihi) a lo chhuak a. A lo thlen aṭanga rei vak lovah Staff Nurse Tlawmkungi chu a bang a. Pi Hmangaihi chuan amah chauhvin hun eng emaw chen a thawk a. Hemi kum vek hian Nurse zir zo Diahzingi chu Pi Tlawmkungi hmunah a rawn thawk a. Welsh Mission hian kum 28 February, 1958-ah Mizoram Presbyterian kutah damdawi in rawngbawlna hi a hlan a. Kum 1958-a thawktu dinhmun chu hetiang hi a ni. Doctor 2–Dr.Gwyneth P.Roberts (Pi Puii) leh Dr.R.K Nghakliana, Compounder 2, Lab.Assistant 1, Puanthui 1, Bussiness & Office 1, Mistiri 1, Nurse 10 (Pi Hruaii, Pi Muani, Pi Feli te chhiar tel an ni), leh thawktu dang 14. An vaiin 30 an ni. Kum 1952-ah Mizo Nurse pahnih chu Sister-a hlan kai an ni a. Kum 20 dan zela thawktu pun dan chu, 1978-ah 84, 1998-ah 189, 2018-ah 422 a ni.

Pi Hruaii khan, Mizo zinga damdawi enkawlna dawng phak lo thingtlang lamah an tamzia a hmuhin, khaw tinin Nurse pakhat tal an neih theih dan tur a ngaihtuah nasa hle a. Dr. J.Williams khan Nursing Care ti thei turin 27.6.1928 (Nilaini) aṭangin hmeichhe pathum training neihtir a nei a. Kum 1935 tawp lamah Pu Daka chu a haw tak avangin tihzui ngaihna Pi Hruaii chuan a hre lo hle mai a. Hetih lai hian kum 1937-ah Dr. G.P. Roberts (Pi Puii) a lo chhuak a. Nurse zirna tak tak kum li chhung zir chu tih ṭan a ni. Kum 1939-ah zirlai 4 an awm a. Zir chhuak hmasate hi damdawi ina thawk zui tur an awm lo. Pi Puiin, "Nurse zir tura lakte hi hmeichhia kum 14 vel, ziak leh chhiar thiam an ni a. Zirlai an zawh veleh pasal an nei ta vek a," tiin a ziak. Hemi hnuah hian Nurse zir tura thiamna neih ngai chu pawl VIII chinah tihsan a ni a. Zir tur hian thla thum chhung (January-March) Preliminary Course an bei a. An tlin chuan April aṭangin an zir ṭan ṭhin. Kum 1972 aṭangin matric pass chin chauh tana zir theih a ni a.

Assam Nursing & Midwifery Council chuan kum 1944-ah Durtlang Hospital-a Nurse zirna chu Nursing School atan a pawm a. Nurse zirchhuakte hi Durtlanga thawk zui lova hmun danga thawk an awm bawk a. Hmun danga thawkte hian fak an hlawh hle a. "Assam ram damdawi in hrang hranga Durtlang Nurse thawkte chu damlo leh Doctor-te'n an fakzia thu kan dawng ṭhin," tiin Pi Muani'n a sawi. Nursing School din tirh aṭanga 2020 thlengin ziaka hmuh theih chinah Nurse zirchhuak zat hi 1301 an ni a, GNM zir tur lak hi kum 2019 aṭanga tihtawp a ni. Kum 2002 Synod Inkhawmpuiin Nursing College neih a rel a. Dt.20.6.2019 (Ningani), chawhnu dar khatah Nursing College hi hawn a ni a. Zirlai tur mi 30 lak niin, 1 September 2029 ah zirlai an ṭan a ni.

Damdawi in inenkawlna pawisa hi Welsh Kohhran aṭangte, Assembly leh Damdawi in Pathianni thawhlawmte hman a ni ber a. Damlo enkawl hi a tirah a thlawn a ni a. Kum 1935 aṭangin khum man siam a ni a. Ni sawm (10) tling lo chu cheng khat, ni sawm chung lamah hapta khat zelah cheng 4-a sang chawitir an ni a. Kum 1949-ah budget siam a ni a. Damdawi in budget chu cheng 1000 a ni. Damlo rethei awmman pe thei lo an tam a. Kum 1948-1951 inkara damlote'n awmman an bat zat chu cheng 10,310/- a ni. Damlo harsa awmman pe thei lo leh damdawi in thil ṭula hman turin mimal leh pawlhovin pawisa an pe ṭhin a. Kum 1970 aṭangin Charity thawhlawm tia hming puttir a ni. Damlo harsa awmman pe thei lote ba hi Charity aṭanga pek ṭhin a ni a. Heti chung hian kum 2000 hnu lamah phei chuan damlo awmman pe thei lote bat hi kum tinin nuai 300 chuang a awm reng a ni. Thawktu hlawh leh Damdawi In budget pawh a pung zel a. Kum 1958-ah doctor hlawh chu Rs. 550 a ni a. Damdawi In budget pawh Rs. 7180, Synod Grant Rs. 662 a ni. Kum 20 hnu zela budget pun dan chu, 1987-’88 budget chu Rs. 1,26,24,156.00, Synod Grant Rs. 23,65,000.00, 1998- ’99 budget Rs.2,77,87,000, Synod Grant 18,50,000, 2017-’18 budget Rs.38,07,52,000, Synod Grant Rs. 5,69,67,000 a ni.

Damdawi in awmna hmun leh kalkawng harsa karah damlo tam takin an pan nasa a. Kum 10 dan zela damdawi ina damlo awm leh inentir dinhmun chu hetiang hi a ni a. Kum 1930-ah damlo inentir zat - 982, damdawi ina enkawl zat - 675; 1941 ah inentir zat - 1014, damdawi ina enkawl zat - 762 an ni a. Kum 1951-ah inentir zat - 1552, admit -  997, Major operation - 72, Minor operation - 181, Nau nei - 90, Laboratory-a exam zat - 10,081; 1971 kumah inentir - 1847, Aijal clinicah - 2225, admit - 1345; 1981 kumah inentir - 7691, admit - 2759; 2001 kumah inentir - 40,452, admit - 9,271; 2011 kumah inentir - 64,865, admit - 14,004 an ni.

A din aṭanga kum 93-na thleng tur hian Pathianin kawng hrang hrangin a enkawl a. Mihring ni se, tar tawh tak, hrisel lohna leh chaklohna hrang hrangin a bawm a nih hun a ni a. Thawktute inpeknate, mipuite ṭanpuinate, ṭawngṭaina te Pathianin mal a sawm a. Kohhran rorelnain a enkawl leh chhawmdawlna tur chi hrang hrangin hma a la a. Kum upa tawh tak ni mah se hrisel leh hmasawn thei zelin a la awm a. Isua hnapui pathum zinga pakhat tihdam rawngbawlna keng nungtu peng pakhat lo ni zel rawh se.