CAB chungchang

India ram khua leh tui nih hi ninawm tih em em chang a awm a. Hne ngawih ngawih chang pawh a tam. A lehlamah chuan India ram hausakna zar kan zo erawh hi chu kan vannei em em a, Bangladesh-a kan unau te, Myanmar-a kan unaute chan phak loh tam tak hi kan dawng awm e. India ram khua leh tui kan nih avanga hamṭhatna tam tak kan dawn te hi Pathian malsawmnaa ngaih loh theih a ni lova, chu'ngte chu Pathian malsawmna a nih chuan min malsawmna tura hmanruaa a hmante hi pawng huat a rem lo maithei. 

British hovin India ram an chhuahsan khan India ram hruaitute kha rilru zau ni lo ta se Hindu lo chu kan chep khawp ang a. Dr Ambedkar-a ten sakhaw zalenna an lo ‘champion’ pui te kha keini ang hnam tlemte hian a lawm­awmzia kan hre dawn chauh niin a lang. Jinnah-a te anga sakhuana la vâwng ni lo, rorelna ṭha ngaipawimawh Nehru-a ten zalen India rama kan tel tirha ram pum an kaihhruai dan te kha a lo ṭhat­zia kan hre zel dawn a ni. 

CAB chungchang hi ngaihtuah loh theih loh khawpa lian a ni. Mizo mipui hian thlir dan dik kan neih a ngai hle. Kan MP Pu Rosanga thusawi kha ka lo en ve a, thlirna pahnih ka nei. Pakhatnaah chuan NDA zinga tel a nihna aṭang leh Mizoram a huam ve dawn lo tihna aṭang chuan CAB kha thlawp lohna han sawi fak tur a awm lova. Mahni pawlpui te thlawp loh kha, a chhan sawi tur a hriat si loh chuan, a awm lo zawk hle ang. Thlirna dang aṭanga thlir chuan kan MP hi mi zahpuiawm tak, mahni hnampuite phatsantu dik tak a ni a. Bang tlak pawh a ni. 

CAB an putluh chhan hi, sawi fo tawh angin, a chhan bul ber chu Nehru-a te thlirna (vision) ang ni lova sakhuanaa innghat bur thlirna neiten India ram hi Hindu rama siam an duh vang a ni. Sakhaw dang an han telh ve te hi chu run dala telh ve lek chauh an ni tih hi hai loh a ṭha awm e. Hmarchhak state a awmten kan do chhan leh India ram chhim lama awmten an do chhan hi a inang lo. Keini lama kan do chhan chu chiangah inngai ta ila, khu lama an do chhan te, an sawisel chhan hi kan ngaihtuah zui lutuk lo mai thei. Mahse, a pawimawh zawk a niin a lang. 

Ram rorelnaa pawimawh ber chu dan rorelna a ni a, thutah pawh dan ṭha rorelna a ni. Pakistan-ah chuan Mosolman dan hmanga inrel­bawl a ni a, sakhaw zalenna tih te hi sawi theih a ni ve lo. India ram hi chhangchhe hle mah se, a bulṭhutah dan ṭha tam tak a awm avangin kan chhehvela ramte ai hian kan chungnung zawk a. Mahse, Hindu sakhaw atchilh hovin hetia thuneihna an rawn neih tak hnu hian Pakistan-a sakhaw atchilh hovin an ram an tichhia angin tunah hian India ram hi tihchhiat a ni mek a ni. Remti ila kan sakhua, kan hnamzia te hi Hindu sakhua, Hindu hnamzia in an rawn thlak vek duh ang. Mizoram min telh lo tih hi min telh ngawt ai chuan a lawmawm a, mahse a pumpuia kan en chuan lo awm thlamuanna chi a ni lo a ni. 

Amit Shah-a leh Narendra Modi-a te hi kan ram hruaitute an ni a, a pawngapuia huat emaw do a ṭha lo. Amah­erawhchu, an nihna te hi hre lovin kan lo pawng thlawp ang tih a hlauhawm hle a ni. Hindu firfiak dik tak an ni a, India ram hruaituten lungphum pawimawh tak tak an lo phum - sakhaw zalenna, sakhaw intluktlanna etc - ring ve lotute leh chu'ng lungphum te pawt phawia Hindutva lungphum phum duhtute an ni. An thlirna aṭang chuan a dik thlap a, Hindu tan chuan a awm lo miah lo lehnghal. Hei vang hian a nia, Narendra Modi-a chal tauh bur bur ṭhintu vairama politician tam takin J&K chungchangah te khan an do miah loh. CAB chungchangah pawh hian an Hindu pui, BJP lam ni lo politician ṭhenkhat hian an do em em lo a ni. 

An thlirna zawna a dik avang hian an hmalakna hi a dik tihna a ni lova. A tam lam an nih vanga an Bill put luh an pawm theih avang hian an dan siam chu dan dik emaw dan ṭha a ni tihna pawh a ni chuang lo. Kan MP-in keini lam min telh ve lo tiha innghata BJP Hindutva bill a pawmpui a, a thlawp hi a lungchhiatthlak takzet a. A ‘principle’ thuah khan a duh loh tur zawk a nih laiin politics vanga CAB a thlawp ta mai hi a zialo hle a ni. Ṭhenkhatin MP pakhat chauhvin engmah awmzia a nei lo ti-a an sawi mawi hi thil nihna an hriat loh vang a ni. Sawi tawh ang khan dik lo kan tih chu ṭawngka chauh ni lovin, a tiha tihin dik lo kan tihna kan tilang ngam tur a ni. Dik ni-a kan hriat pawh chutiang bawkin. 

Kan MP hian Mizo mipuite min tibeidawng (fail) chiang hle. A thusawia a sawi tel pakhat - India ramah sakhaw tihduhdahna a awm tur a ni lo - tih te kha a sawi lai pawhin tuman an ngaih thutak sak lo tih a hriat a rinawm. Khatianga hmaiphih tum te kha a nia mipuiin politician-te kan ten em em chhan. Pathian Thu hril ṭhin an nih phei chuan kan ten zual viau a ni. Kan MP hian thil tam tak thiam loh a nei ang a, mah se politician te ze tenawm ber mai chi hi chu zirtir ngai lovin a lo nei ve reng tih a tilang mek a ni. CAB Mizoten kan duh loh chhan nia kan sawi hi kan ngaihtuah chuan an pawm emaw pawm lo emaw kan rama dan lova rawn lutte zawnchhuah a, man a, thawn haw tur hian ke kan pen thei a. Mahse, vawiin thleng hian Mizorama pawl pakhat mah hian chutiang zawng chuan hma a la la lo niin a lang. 

A nihna takah chuan Amit Shah-a'n tuna bill a siam danglam hi a hmaa kan phut ang deuh chiah kha a ni - Mizoram telh ve loh tih kha. A bulṭhut lam kan sawisel tawh lova, tunah hian Mizoram hian eng nge in sawisel chhan tiin min zawt se, sawi fak tur hi kan nei miah lo a ni. A nghawng zelin min tihbuai theih dan erawh a chiang. Mahse, chutiang chu kan duh loh chhana kan sawi tawh loh a ni. Rajya Sabha hian a lo hnawl hlauh a nih chuan a lawmawm ang a, mah se a tlang chuan ngaihtuahna thuk tak hmanga kan ram leh hnam humhalhna kawnga tih tur leh tih theih kan neih te hi kan tih nghal a pawimawh ang. Chakma foreigner pakhatmah an awm chhinchhiah thei lo sorkar (Congress leh MNF) kan nei erawh hi chu a hahthlak viau. Kan YMA khan Chakma chhiarpui a rawt te kha YLA-in a ti ngam ang khan ti ngam ve se a ṭha ang em? 

- Matana Pachuau