Written by
R Zomawia
Kum tharah thutiam kan nei ṭhin em? (Thu kan tiam tawh chuan, chu chu kan tihlawhtling ngei tur a ni ang.)
Kum 2021 bul kan ṭan leh mek a, mihring hi inthlak fo ṭhin, ngaihdan sawhsawn reng kan ni a. Hei vang tak hian kan awm mekna aṭanga hmasawn turin ngaihdan thar kan neih a ngai a, kan tun dinhmun ṭha lo takte kal sana hmasawn zawnga ke kan pen a ngai a ni. Hei vang hian hmasawn duhin kum tharah thu kan tiam ṭhin.
Thutiam pawimawhzia leh he thutiamin mihring min thlak danglam nasat theihzia hi chik taka hretu leh hmutu kan nih ngai chuan thutiam hlen hi kan tih makmawh a ni. Keini Lalpa ringtu intite hian Lalpa duh zawnga thutiam neih hi kan mamawh hle mai. A hnung kan zui, kan Pathian hi a thutiamah nghet takin a ding ṭhin a ni si a, keini ve zawng kan thutiamte hi tihpuitlin loh tam tak kan nei ngeiin a rinawm a, tihpuitlin loh chu sawi loh, kan thutiam pawh kan hre mumal tawh lo ṭhin a ni. Chuvangin, hma kan lo sawn a, Lalpa lam kan lo hnaih zual zel theihna turin thutiam ṭha kan neih ngei ngei a ngai tih hi kan rilru chhungrilah khung thlap ila, thu kan lo tiam tawh chu tihpuitlin ngei pawh kan tum tur a ni ang. Thu kan tiam rau rau a nih chuan ‘thutiam hlawk ber’ i en teh ang.
Ṭawngṭai: Ṭawngṭai hi Lalpa hnungzuitu kan nih chuan a pawimawh ber tiin a sawi theih ngei ang. Kan Pathian kan biak pawhna ber chu ṭawngṭaina hi a ni. Chutah chuan thiltihtheihna a awm a ni.
1. Ṭawngṭaina-in Lalpa a chettir theih a ni. Thinlung leh tih tak zeta Lalpa kan auh chuan a nin kan ṭawngṭainate a chhang nghal ṭhin a ni. Ngawi vung vunga kan hriat lai hian kan Pathian hi a thiltihtheihna lang chhuak thei khawp tura kan kar chuan a ngawi mai mai lo a ni. Paula leh Sila kha in en zawk teh ang. “Zanlai velah chuan Paula leh Sila chu Pathian hnenah an ṭawngṭai a, hla an sa a, mi tangten an ngaithla a. Thawklehkhatah lir nasa takin a lo nghing a, tanin lungphumte lamin a nghing a, kawngkhar zawng zawngte a inhawng a, tangho kawl bunte chu a inphelh nghal ta vek” (Tihkohte 16; 25 & 26). Kan Pathian hi mangan laia kan biak a, amah fak nana hla kan sak chuan a thiltihtheihna chu a lo lang chhuak nghal ṭhin a ni. “Ka ṭawngṭai si a, ka duh min pe lo” tiin kan vui ṭhin a, dikna tam tak a awm a ni. Kan tana ṭha tur hria leh mangan laia min puitu chuan kan duh zawng zawng min pe vek kher bik lo. Amah kan biakna-ah kan thinlung hi a nia hriat duh zawk chu ni.
2. Ṭawngṭaina hi Pathian hnaihna a ni. “Pathian hnaih rawh u, ani pawhin a hnaih ang che u. Mi sualte u, in kutte sil fai ula, mi vervekte u, in thinlung tithianghlim rawh u.” (Jakoba 4:8). Lalpa kan hnaih ve theihna ber chu ṭawngṭaina hi a ni. Kristian nunah chuan a pawimawh em em, ṭawngṭaina-a amah kan hnaih loh chuan awlsam takin he khawvelah hian kan pilbo mai ṭhin. Khawvelah hian nawmsakna chi hrang hrang, kan bo pilna mai tur hi a tam em em, keimahni chuan chakna reng reng kan nei lo. Eng ang pawhin mahni inthunun thei ni mah ila, ṭawngṭainaa Lalpa kan auh loh chuan ani chu kan hlat tial tial dawn a ni si a.
Bible chhiar
1. Bible chhiar hi kan nun atan khawnvar a ni a, nun kawng dik min zawhtirtu a ni. Lal Davida chuan ti hian a lo sawi a. “I thu hi ka ke atan khawnvar a ni a, ka kawng atan eng a ni bawk” (Sam 119:105 ). Lalpa thu chu a nun khalh ngiltu, kawng dik lo zawh dawn pawha kawng dika hruai zeltu, a kawng zawh a thim chang pawhin kawng dik zawh tura eng petu a nih thu a sawi a ni.
Famkima thuam kan nih hma chu mihring kan ni a, mihring kan nih lai chuan sual hian kan nuna luh tumin kawng hrang hrangin min bei ṭhin. Chakna kan neih loh avangin chakna, ralthuam famkima inthuam tur chuan Lalpa ke bula kan awm reng a ngai a ni. Mi thiamten mi nuaih chuang aṭanga zirchianna an neihah chuan Bible chhiar mite chu chhiar lote ai chuan an nunah entawn tur a tam zawk tih a ni.
2. Bible chhiar hian harhna min pe a ni. Khawvela kan awm chhung chuan kan hausa emaw kan rethei emaw rilru nat ngawih ngawih hunte, beidawnna-in min tuam hunte, kan taksa chakloh hunte, hriselloh hun te, mal ngawih ngawiha inhriat hunte, midang aia nep riau-a inhriat hunte, retheih avanga kimki chawih chawih te, sual bawiha tang tlat te, duham reng, hlim thei der lote, midang ta it reng reng, mi er renga nun hmangte hi nun nawmlohna, thaw-ipikna lian tak an nei thin a ni. Sawt si lova thil tam tak ngaihtuah vak vak hi taksa ten a lo tuar a, chu chu tunlai tawngkam takin “stress” ti ila a sual lo vang. Kan rilru hah em em-na atanga damna min pe theitu chu kan Pathian chauh hi a ni. Bible kan chhiar chuan damna a awm a, thinlung leh tih tak zeta kan chhiar phei chuan hlawkna tam tak chhar chhuah tur a awm a ni.
MI DANG SAWISEL LOH :
1. Mihring hi tumah tling tawk kan awm loh avang hian midang va sawisel ringawtte hi ringtu nun atan chuan a mawi lo em em a ni. Mi dang sawisel hi hlawkna a awm lo va, a hnu daihah kan hriatloh laiin kan chungah a thleng ve duh khawp nia. Midang kan sawisel anih pawhin mahni lam kan inenfiah hmasak phawt a ngai a ni. “ Mi sawisel suh u; tichuan, sawisel in ni lo vang; tu mah thiamlovah ruat mai hek suh; tichuan, thiam loh in ni lo vang; ngaidam rawh u; tichuan, ngaihdam in ni ang.” ( Luka 6:37 ).
2. Mi dang sawisel hian inpumkhatna a tichhe thei a, a hmaa inngeih tak pawh an lo inhuat phah thei a,hei hi thenawm khawvenna piah lam, chhung khat ngei ngeiah pawh a thlen thei a ni. Mi dang sawi sel thin kan nih chuan insum hram hram a tha ang. Inpumkhat aiin innghirnghona thlengin a thlen thei a ni. Mi dang sawisel pawh hi an insiamthatna tur a nih chuan a tha em em a, chu chu mifing chuan a lo ngaithla a, nun hmasawnna atan a insiam tha hlauh zawk a ni. Mi dang er ran leh itsik avanga sawiselna chuan nghawng tha a nei ngai lo.
Kum thar thutiam a ni emaw kum thar loah pawh kan nun siam that nan thu kan tiam thei a, kan thutiam chu kan nun min kaihruaitu atana thu tha ni thei se. Sual lam hawi, mahni leh chhungte, khawtlang leh ram tana hnawksak zawnga thutiam pawh a awm ve thei a ni. Hei hi chu ringtu ten kan tih hauh loh tur a ni. Lal Isua hnungzuitu chu a thutiam-ah nghet takin a ding tur a ni. Lalpa hmaa thu kan tiam ngat a nih chuan chu chu kan hlen ngei ngei tur a ni ang. ( Duet 23:23. Num 30 :2 ). Juda te khan Lalpa hmaa thu an tiam tawh chu an ngai thu tak hle thin a. An zah a,thutiam tihhlawhtlin theih loh tur chu thu an tiam mai mai ngai lo a ni. Mahse, hun a lo kal zel a, thu an tiam pawh an lo inthlahdan tan ta tih bible-ah kan hmu a ni. Lalpa hmaa thu kan tiam chuan hlen ngei rawh. Pawlawh taka kan Pathian hi biak mai mai chi a ni lo. Thalam hawi zawnga thutiam hlen mi i nih chuan i hmalam hun zelah hmasawnna ropui tak i nei ngei ang.
- R Zomawia