Written by
- PC Lawmkunga

Lungleiah Mizoram State University awm ta se

Chung lam thupek avangin Mizoram sawrkar pawhin mahni pual ngei university din tumin hma a la mek a. Hna hautak zet mai a nih avangin ‘a ṭhen pawh’ mipuiin kan hriat ve hma khan thuneitute chu an lo thaw kaih kaih tawh a. National Education Policy 2020 chuan kum 2030 aṭang chuan Mizorama college-te hi (PUC tih loh chu) MZU an zawm reng a khap tawh dawn avanga hetianga state university hi neih ṭul a lo ni chhap a. Chutiang taka thupek khauh awm ta lo se, Mizoram sawrkar hian mahni puala university neih chu a la suangtuah phak lo hial mai thei a ni. Hmun leh hma, sum leh pai leh thawktu tur a hautak ṭiah ṭiah leh dawn em mai a, thil huphurhawm tak a ni pawh hi a awm hliah hliah mai. Chutih lai erawh chuan, tun hma aṭangin kan ṭhenawm state tam takte’n mahni pual university an lo nei fir fer tawh tih han hmuh hian NEP 2000 hi remchanga laa state university chu a harsa emaw, harsa lo emaw, kan neih ve ngei a tul ta a ni ber mai.

A hmun turah ngaihdan a inang chiah lo

Mizoram State University Act 2025 Section 3(5)-ah chuan state university hmunpui tur chu Aizawl a ni ang, tiin a dah thlap mai a. He lai bung leh chang behchhan hian hmalak chhoh zel ni pawhin a lang. Harsatna dangdai tak engmah la awmin a lang lo. Mipui chuan Aizawla university pahnihna nei turin kan lo suangtuah vek tawh pawhin a rinawm. Chutih lai chuan, Lunglei mipui leh rorel lai party MLA-te aṭangin Mizoram State University chu Lungleia dah ngei ni se, tia nawrna a lo awm ve mek a. He nawrna hi rin aiin sawrkar bengah a lo ri ring a ni chek ang chu, CM ber chuan November 20, 2025-a Lungleia High Powered Committee inkhawmnaah State University chu Lungleia dah a ni ang, tiin HPC hotute’n a hmun hma an zawn nghal tur thu a puang ta dup dup mai a. He thupuan hi chhim lam mipuiin an ‘Hip Hip Hurray’ dual dual laiin, hmar lamah chuan a tla na tehchiam lo. Mithiam ṭhenkhat phei chuan Lungleia state university dah a remchan loh dan pawh ziak leh TV-a sawihona thlengin an nei chho ta hial a. Mahse, pu berin ‘A awm ang’ a tih si chuan awm turah i lo ngai phawt teh ang. Hun erawh a la duh rei viau mai thei.

Lungleiah dah ni ta se

Lungleia State University dah a remchan loh dan chu a chunga kan sawi ang khian kan hre hnem tawh viau va. An ṭan chhan pawh han phehthlak tur a vang viau mai thei awm e. College clustering system leh thawktu lak pawh awlsam zawk dawna sawi te hi hnial rual lohva thil dik a ni ngei ang. Mahse, sawrkar berin Lunglei lam a âwn tak avangin harsa zawk deuh pawha State University hi Lunglei lama din chu a ngai dawn a ni ta phawt mai a. Chutianga thil a lo awm tak si avang chuan Lungleia zirna in sang ber State University dah a ṭulna hi sawi lan ve a ṭul ta deuh tlat mai.

Chhim lam hi Mizoram kawtchhuah tur a la ni thei

Zawlnei puansak kan ngai lo, Mizoram chhim lam hi hmar lam aia sumdawnna leh zin veivahnaah pawh la lûn tur a ni tih chu mit ngeiin kan hmu thei a. Tunah hian Kolodyne Multi-Modal Transit Transport Project kawngpui ṭha tak mai hi sial zawh a ni deuh thaw tawh a. Hei hian Zorinpui aṭangin Myanmar-a Sittwe lawngchawlhna a pawh dawn avangin Kolkata aṭanga Mizoram km. 1,850 ni thin kha 930 a lo ni tawh ang a, km. 920 zetin a pawt hnai dawn a. Sumdawng leh zin mite tan a ṭangkai hle dawn. Silchar kawng chhe reng mai pawh hi mumang ram a lo ni tawh ang. Chutiang a lo nih chuan Lunglei leh Lawngtlai te chu khawpui pawimawh, lian tual tual tur an ni sa ngawt mai a ni. Chutih laia Lungleia university a lo awm ut mai chu khualzin leh sumdawngte hiptu a ni dawn a ni.

Thlang lamah lah Bangladesh nena kan insumdawn tawnna tur Kawrpuichhuah (Tlabung bul) leh Silsury-ah te land custom station pawh din tum mek niin a lang bawk a. Heng thilte hi tihpuitlin tak tak a nih chuan, “Hmana an duh loh kha, aw ropuiin leng tawh ang che,” tihte hi min la sak khum lo vang tih pawh a sawi theih ta lo.

Tourism a tihmasawn ang

Hetianga chhim lam a lo ṭhan zel dawn chuan zin veivak mi an lo lut tam hle bawk ang. Myanmar, Bangladesh mai bakah India ram aṭang pawhin tlawhtu an nei zut zut ngei ang. Hotel leh homestay lam ti mite tan eizawnna ṭha tak a lo ni bawk ang.

Chutiang a lo nih hun chuan kan state university chu khualzinte hîptute zinga pawimawh ber pakhat a lo ni ang a. Zirlai tam tak, India ram aṭang chauh ni lovin, India ram pawn aṭangin tam tak an lo lut hum hum ngei ang.

A hmunhma thuah harsatna awm lo vang

University campus tur hi Aizawl lam aiin Lunglei lamah hian hmun remchang a tam zawk mai thei. Sawrkar berin thu a tihtluk tawh chuan thil theih lovah kan ngai tur a ni lo vang. Mahse, sawi tawh angin harsatna (challenge–chona a ni fo lem lo) tam tak chu sut tlang tur a awm ngei ang. Chu pawh ni se, sawrkar puitling ve riang ruang chuan su tlang thei zel turah kan ngai phawt tur a ni ang.

Chhim lam ta tur a ni bik lo

He university hi Mizo mipuite ta tur a ni. Chhim lama a awm avanga chhim lam mite ta tur, hmar lam aṭanga inla hrang tur a ni hauh lo. Chuvang chuan Schools of Studies atana college clustering pawh hi chhim lam college-in a daih loh chuan hmar lama college-te pawh hman tel mai a theih dawn lawm ni? Regional feeling kan tih fo hi a awm a nih hlauh chuan khawi lamah zawk awm tak ang maw?

Harsatna chhuanlama sawrkar hian a thu a sût leh a nih vaih erawh chuan Mizoram sawrkar hming hi a thang mawi lo hle ang a, chhim lam phei chuan engtikah mah rinna an nghat leh ngam ngai tawh dawn lo a ni.

Mizoram a ṭhang zel dawn

Tun ai hian Mizoram hi a la ṭhang thei a, a la ṭhang zel bawk ang. Vawiina kan ro tling neih thlawhna ṭumhmun leh railway te hi tun hma kum 50 velah khan kan suangtuah phak lo hle ang. Mahse, hun lo kal zel leh khawvel changkanna chuan min rawn hrut tel a, vawiinah chuan kan heti ta a nih hi. Chuvangin, kum eng emaw zat hnuah chuan chhim lamah pawh thlawhna ṭumhmun dang kan la nei lo vang tih a sawi theih hleinem! Chu mi hunah chuan vawiina mi tam takin transport chungchanga univerisity official lo zin turte veivah harsat dan tur, “Buana hmaa an lo kherh” hi an thaw huai tawh ang. A reng thu-ah hmun pawimawh pan tur chuan “A hla, a hla” kan ti ngai em ni? Zir tur, hnathawk tur leh damdawi tlan tur chuan hmun hla ber ber pawh kan pan lawng lawng thin a nih hi. Aizawl aṭanga 175 km leka hla Lungleia state university awm tur hi ram hla bera dah tur ni awm ang maia kan lo engto hi chu a fel bik chiah lo.

CM hian eng rilru pua state university hi Lungleia awm tura thu a tih tluk chu kan hre pha hauh lo va. Mahse, hetiang thutlukna hi mi hawi zau leh hmathlir thuite tih chi chauh a ni. Brig. Ṭhenphunga’n Aizawl tâwt lutuk tur ven nana Govt Complex Lungmual a lo ruahman te khan a thlir thui hle kan tih fo hi. Chhunzawm ngam an awm ta lo mai pawh a ni. Chuvangin, Lunglei lama state university awm tur hi hlohna ni lovin hlepna a ni ngei ang.

I lo thlir zel phawt teh ang.

- PC Lawmkunga