Meister Eckhart-a Advent Sermon leh Krismas
Thu hma
Mizote’n Kristianna, kan sakhua anga kan pawm tak hnu hian kan thil thlir dan leh pawm dan, tin hmuh theih leh hmuh theih loh thil kan hriatthiam dan (worldview) a danglam nasa em em a. Chu’ng zinga ngaihnawm ka tih em em pakhat chu kan kut chungchang hi a ni. An khawsak dan, en eizawn dan leh an khawthlir dan milin kan pi leh pute khan kut hran hran an hmang ṭhin a. Kristianna a lo luh hnuah erawh khawthlangho kut – Krismas hi keini tan pawh kut pui ber a ni chho ta thung a. Hei hian ken tel tam tak sawi sen loh a nei a ni. Krismas hi a hnam anga kan khawsak dan, kan kal dan, kan nih phung, kan hawi zawng, kan ngaihpawimawh lam – a sap ṭawngin, Mizo hnam identity nihna tarlanna chi khat a ni takzet a ni!
Mizo history-te kan han chhiar ṭhin a. Heti maia Pathianin min zawng chhuak hi awih har ka ti ṭhin a, a hnam anga min din dan hi han chhut chian changin mak ka ti ṭhin a ni. Krismas kut a lo thlen dawn apiang hian a hnam anga Pathian chhandamna kan chan dan hi rilrua a thar veleh ṭhin a. Greco-Roman hun laia kristian hmasate khan Isua Krista pian ni tak thlen hma kar li chhung zawng hi krismas lo thleng tur inbuatsaihna hun atan an hmang ṭhin a. Chu chu Advent an ti mai ṭhin a; rilru, taksa leh thlarau lamah an inbuatsaih nasa ṭhin em em a, an urlawk nasa ṭhin a ni. Kum 2025-ah pawh Kristiante tan he hun pawimawh tak – Advent, Krismas urlawk hun kan thleng leh ta reng mai. Rilru a thar a, ngaihtuahna leh suangtuahna pawh a vak vel nasa viau a ni. Advent hun a thlen apiang hian German theologian ropui – philosopher leh mystic ni bawk, Meister Eckhart-a Advent sermon hi ka chhiar ṭhin a. Kuminah pawh Advent hun pui han thlen meuh chuan he sermon hian lung a tileng em em mai a. Tun ṭum chu tlem azawng rawn thin rik ka tum dawn a ni.
Lungrau-a Isua pianna
Meister Eckhart hi kum zabi 13-na chawhnu lam leh 14-na chawhma lama mi a nih avangin scholastic theology (Aristotle-a science leh philosophy, theology nena suihfinna) thiam em em a ni a. Tin, Kohhran-in university a din tirh aṭanga chhiarin kum za aia tam a liam tawh a, zirna kalpui dan hrim hrim pawh a insiksawi nasa hle. A tir aṭangin university zirna kha Pathian thu zirna a ni ber a. Mahse, university zirna aṭanga Pathian thu an hriat dan leh university-a zir ve lo, mimalin Pathian thu an pawm dan (personal experience) kha an thliar hrang ve nasa viau a. Meister Eckhart pawh hi scholastic theology pela mimala Thlarau pawlna dawng chi (mystic) a ni. Mahse, scholastic theology, logic taka Pathian thu chhut thiam, a hun laia university ropui ber – University of Paris zirtirtu ni pha a nih miau avangin a thu kente hi a danglam em em a. Kristianna chhunga thlarau mi mithiam (Western mysticism) zingah chuan ani tluka palian an awm kher lo vang!
Mizote hian sap ṭawnga spirit leh soul hi thlarau tiin kan sawi ve ve a. Soul hi mihring nihna siamtu – ngaihtuah theihna, lawm theihna, kan awm dan zawng zawng nihtir theitu hi a ni a; spirit erawh chu mihring nunna chhunga chatuan thil – hmuh theih loh thil (thlarau khawvel) nena min zawmtu, Pathian nena kan inthlunzawmna a ni. Chuvangin kei chuan soul hi Mizo ṭawngin ‘lungrau’ tiin ka dah a; hei hi Mizo ṭawng thumal thar, keima chher ve rikngawtte zinga mi a ni. Tin, Logos Mizo ṭawnga ‘Thu’ tia kan dah hi kei chuan ka hmang duh ta lo va; a chhan chu a fiah tawk loh bakah ngaihpawlh a awl ka ti a ni. Chuvangin Logos hi ‘Thu’ ti lovin ‘Duang’ tiin ka let bawk a. Logos chu Greek finna aṭanga lakchhawn a ni a. Thil nihna thlentu, awmze nei taka ngaihtuah theihna petu, kan hmuh leh hriat zawng zawng (cosmological universe) duangtu a ni. Awmze nei taka thil zawng zawng a awm theihna chhan chu he ‘Duang’ avang hi a ni a. Chu Duang ngeia chu Isua Kristaah a rawn chang ta a ni.
Meister Eckhart khan Krismas inbuatsaihna hun pui (advent) sermon a thlak khan, a thupui ber chu – Isua Krista kan lungraua piang tura a duhna kha a ni. Amaherawhchu, amah hi mystic scholar a nih bawk avangin, helaia nau piang a sawi pawh hi hetia kan hmuh theiha nau pianna ang chi hi a ni chiah lo a. Scholastic theology chhunga metaphysics hmangin, Isua Krista pianna chu ‘Duang’ keimahni ‘lungraua’ pianna a ni tur a ni a ti thlawt a ni! A ril hi ka ti ṭhin a. A chhan chu lungrau hi mihring nihna siamtu a ni. Tin, Duang hi mihringin kan hmuh theih zawng zawng, thil nihna leh awm dan zawng zawng kengtu leh siamtu a ni a, chu chu Isua a nih avangin, chu ‘Duang’ ngei chu keimahni chhunga engkim siamtu ni turin a duh a ni. Chutiang chuan Isua pianna a pawm dan (metaphysics) a rawn puang chhuak a nih chu!
Duang pian nan inbunruah
Isua lo piang hmuah nana inbuatsaih dan tur a sawi tum ber chu – thlarau (spirit) leh lungrau (soul) inbunruahna hi a ni. Chu inburuahna chu Isua nu Mari thianghlimna (virginity) nen a thlunzawm a. Mahse, mihringin kan hmuh theih thianghlimna chauh a sawi ta lo thung a, thlarau leh lungrau thianghlima a tinzawn a ni. A hun lai khan, tuna modern science, Newton-a science ngaihtuah chhuah kan hmang lar ang hian Aristotelian science an hman lar lai a ni. Thil chet dan leh nih phung kha thil thlen dan (causality) hmangin an hrilhfiah ṭhin. Chu chu a sap ṭawng chuan potency leh act tiin an sawi ṭhin a. Potency chu thil eng tin emawa a awm theihna kha a ni a; act erawh danglamna a thlen hnua a nihna kha a ni. Entirnan, se note hian sechal nih theihna a nei a, se chal a nih theihna chu a potency a ni; tin a ṭhang lian zel a, se chal a nihna taka kha act an tih chu a ni ta thung a ni. Hetiang bak hian thil danglam dan leh thlen dan an hrilhfiah ngai lo. A ṭhan chak zawngte kha a pawimawh lo, a chhan chu anni chuan space-time (hun leh hmun) nihna ril, concept kha an la hmang lo tlat a ni. Thil danglam dan an sawifiah reng rengin a kal chak zawng, a kal ṭanna hmun, a thlen tawp chin tihte kha a awm ngai lo, an tan a pawimawh lo.
Hetah tak hian Meister Eckhart hian metaphysics thar min rawn rawlh ruk ta a ni. Ani chuan potency leh act bakah thil dang pawimawh ‘ground’ a awm belh a rawn ti a. Se note se palian taka rawn ṭhang lian tur khan inbuatsaihna a awm a ngai a tihna a ni. A act a thlenna turin a dawhthleng a awm a ngai a ti tihna a nih chu. A bul ṭanna (potency) leh a tawpna (act) hmang chauha thil hrilhfiah ṭhin khan, a tawpna a thlen theih nan a dawhthleng (ground) a awm a ngai a ti a. Chu lai taka chu Krismas inbuatsaihna chu a ni ta a ni. Chumi awmzia chu ‘Duang’ bera kha Aristotle-a potency, Pathian zawmpui kan nih theihna kha a ni, tin ‘Duang’ keimahni thlarau leh lungrau, kan nihna leh engkim siamtua a rawn luhna chiaha kha Pathian zawmpui kan nihna a ni bawk, chu chu act a ni ta a. Ani chuan hemi pahnih piah lamah hian pawimawh dang a awm a ti a, thlarau leh lungrau, Isua lo pianna tura kha kan bunruah tela, a dawhthleng kan buatsaih a ngai a ti a ni.
Thlarau leh lungrau dawhthleng ruak
Duang chu, keimahni-a a pian theih nan, thlarau leh lungrau rethei kan neih a ngai a ti mauh mai! Hei hi Isua Krista tlang chunga thusawi a kharchhawn a ni tih pawh a chiang sa reng. Mahse, Meister Eckhart hian he retheihna hi pawm dan (metaphysics) tharin a rawn hrilhfiah thung a ni. Lal pawhin kulh thar a luah dawnin chu kulh chhung chu ruak vek se la emaw, ṭam te lo tla nuai nuaih se la emaw a duh a, a chhan chu, chu lal chuan chu kulh chhung chu ama duh ang ngeiin a tidanglam dawn a, hmasawnna a duh danin a thlen thei zawk dawn a ni. He laia retheihna a sawi hi – thlarau leh lungrau lama retheihna tawpkhawk (perfect poverty) tiin a sawi kher bawk a. A chhan chu rethei tawpkhawk chuan engmah neih a neih loh miau avangin beisei emaw duh emaw a nei tawh lo. Bazarah pawh va kal ve mah se, rethei tawpkhawk a nih avangin engmah lei duhna emaw, itna emaw ang chi kha amahah a awm ve dawn lo a ni. Meister Eckhart hian keimahnia Isua a lo pian theih nan keimahni chhunga awm – kan duhthusam te, kan beiseina te, kan tintuah ve te, kan duhna zawng zawngte hi kan chhung aṭangin theh chhuah vek a pawimawh a ti a. Chutianga ti thei tur chuan thlarau leh lungrau lamah mi rethei tawpkhawk kan nih a ngai a ti a nih chu. A va han ril teh reng em aw!
A kal thui leh hlek a. He laia retheihna aṭang hian kan thil hriat sa zawng zawng pawh kan dah bo tur a ni a ti deuh deuh. Meister Eckhart thinlung chhungah chuan Isua pianna hi hetia nau piang kan hriatthiam dan hi a ni ringawt lo va. Isua keimahnia a lo pian chuan kan thil hriatthiam dan, pawm dan, hmuh dan zawng zawng pawh Amah Isua milin a ni tawh dawn a ti a ni. Chu tak chu Duang lo pianna kha a ni ta a ni. Engkim siamtu, hriatna leh finna tinreng petu a nih avangin keimahniin hriat lawk sa emaw, pawm dan sa emaw kan neih kha a rem lo a ti a ni.
A sawi zelnaah phei chuan retheihna chu engmah neih lohna a ni tur a ni la ti ta zel a. Mahse, hei hi a advent sermon laimu, a hmawrbawkna a ni e kan ti thei ang. Engmah kan neih loh miau chuan kan chhungril chu hmun ruak a lo ni tawh dawn a. Chutah tak chuan Isua chu a rawn piang thei dawn a ni. Chumi awmzia chu, Isua chu keima'n piantir lovin keimahah Isua chu a rawn piang tawp dawn tihna a nih chu, a chhan chu engmah kan neih loh avangin keimaha a pian theihna turin eng tin mah puih theihna kan nei lo. Chutah tak chuan thlamuanna ka nei tih aiin, keimahah thlamuanna a rawn awm kan ti thei tawh zawk ang a, chutiang zelin chhandamna ka chang tih aiin keimahah chhandamna a rawn piang kan ti thei ang. Hei lai taka hi a hma lama kan sawi potency leh act metaphysics piah lam – a dawhthleng (ground) a sawi pawimawhna kha a ni ta a ni. Han ngaihtuah chian chang hian a ril ka ti a, a thuk ka ti ṭhin khawp mai!
Tlipna
Kan ziak sei ta fu. Mahse, tawi téa ziah a rem tlat lo a ni. Engpawhnise, Western Mysticism chhunga palian leh ropui, ril leh thuk em emin, Krismas urlawk dan tur – inbuatsaih dan tur, sermon a thlak hi a ril ka ti a, a pawimawh ka ti bawk si a, ka rawn thing ri ve hrim hrim a ni. Tin, a sermon thu ken pawimawh tak pakhat chu, Logos – Duang, Isua Krista keimahnia rawn pianga hi thil thleng ni lovin keimahniah a rawn pian tawh chuan, chatuan atan a rawn piang reng a ni a ti thlawt bawk! A ril ngawt mai. Tuna Kristian thurin kalpui dan tam tak nen pawh hian a inmil viau a ni ti raw… Chutiang taka Isua keimahnia chatuana a lo pian reng theih nan kan thlarau leh lungrau bunruah kan ngai ve thung dawn a ni. RL Kamlala’n Isua Krista pianna hla ropui leh ril lutuk a phuah chhuah – ‘Hlimna ni ropui chu a eng’ ah pawh khan a chang tawp lamah heti hian a rawn ti kher a:
Thinlung a lamah hawn ila,
Ro thil dang a ngai tawh lo vang.
Pu Kamlala khan Meister Eckhart-a advent sermon hi a lo chhiar ve ṭhin em ni aw tih a awl rum rum a ni. A chhan chu Isua Krista amaha piang tura a duh dan hi helaia Meister Eckhart pawm dan nen hian a inang khawp mai. Kan thlarau, lungrau, rilru leh taksa kan bun ruah vek phawt loh chuan Isua Krista, Logos – Duang hi keimahniah a rawn inchhung khat thei tak tak dawn lohzia a hrethiam tlat a ni.
A ril a, a thuk thlawt a ni!
- Dr. Krista Roluahpuia, IIT Gandhinagar