Written by
- Prof. JV Hluna
Ex-MLA

Aizawl College hi

August 25, 2025 Monday-a Aizawl College Golden Jubillee (50th Foundation day)-a ka tel thei kha ka lawm ngei mai. A bikin Dr. H. Thansanga leh Dr. Lalruanga leh Prof. Sangkima te nen kan inhmu a, ka lawm lehzual. A chhan chu 1987 khan PhD degree GU-ah kan hmu rual a, Convocation-ah India Vice President R. Venkatarahman kut aṭangin Certificate kan dawng a ni. Pu Ruanga Principal carin Aizawl aṭangin Guwahati-ah kan paliin kan kal a, kan hlimzia kha ka ngaihtuah chhuak a. Pu Thansanga silai kahthiam, fuh lo ngai lovin sava a kahthlak apiang chhar tura Pu Ruanga tlanchak theihziate kha, Pu Sangkima nen kut kan lo beng vel a, Guwahati Zoo road-a Mizoram House-ah kan thleng a, Pu Thansanga sava kahthlak sa kan ei char char thei a ni. Ph.D ni a Aizawla Scooter thar nena han len vel chu Dr. Sangkima nen chuan nuam kan ti hle mai.

College ṭobul:

College lo din dan bul hi tlem sawi ila. Kum 1973 GU a MA kan zirlai khan ka awmna Hostel AT 8 Room No. 4 Single Room-ah MPGSU (Mizo Post Graduate Students Union) a kan President Pu V. Chuanga hovin Pu Thansanga Speaker kan lo sawipui a. Pu Thansanga hi kan naupan laiin kan khua Phullen Middle School zirtirtu a ni a, kan ina leng ṭhin, ka nu leh pa leh ka u te hria anih avangin Guwahati a lo zinin mi a tlawh ṭhin a. MA leh LLB hi regular lo takin a zir kawp a, tihtur awm apiang min chah a, a haw dawnah pawisa nawi (coin) min pe ruih ṭhin. Amah hi fa neih duah hnu-ah UPSC written exama tling, final interview-a tla, Sub-Inspector of Schools (Assam)-ah a lo ni ve reng reng a.

Kum 1973 Pooja chawlhin Aizawl kan hawng a, Aizawl Night College din tura dilna Memorandum Pu Ch. Chhunga, CM leh Pu Vaivenga, Education Minister hnenah kan thehlut a. Kan President Pu V. Chuanga (L)(Jt. Director H&Tech. Edu), Vice President H. Lalhmachhuana (Zobawm) leh Treasurer Sangsiama (L) (Suakchhunga Gas Agencies) leh kei General secretary te kan ni a, Pu Thansanga Speaker chu a copy pe pahin kan sawipui bawk a.

Pu Thansanga GU a lo kal apiangin kan sawipui a. Kan MA zir zawh veleh kan inhmu khawm a, a bul ṭan nan Theatre Hall-ah concert kan buatsaih a. Zaithiam Thantluangi te, Vanhlupuii te, Siampuii Sailo te, Laikunga te, fiamthu thiam F. Laltuaia leh Laldika te, K. Hmingthanga te, midang ka hre kim vek thei ta lo. Hlawh phut miah lovin an zai a, an lam a, fiamthu an thawh bawk a. Khawpui pumah hian Pu Thansanga min hmantir Jeep-ah au rinna vuahin kan Concert en tura mipui sawmna an au chhuak bawk a, Rs. 2700/- vellai kan hmuin ka hria.

College Motto ‘Labor Omnia Vincit’

Pu Ruanga hi Zobawk khuaa AO hna thawk lai a ni a, a hlawh pawh a tam deuh a ni mai thei, thla eng emaw zatin College hi a zawm tlai a. Kan hlawh kha Rs. 600/- pm fixed a ni a, kan lungawi ve hle. MA chhuak thar kan ni bawk a Pu Chuanga (Pol.Sc), Pu Hmaa (Economics) leh kei(History) te chuan kan subject hi thiam kan inti a. Chuanga leh Hriati (English) phei chu First Class an ni a, Pu H. Thanglawra lah USA a M.Sc (Education) zo, Mathematics thiam hmingthang a ni a, kan hlim ṭhin hle mai. Kan peon Pu TK-a Petromax chhit ran theihzia te kha, electric light la awm hek lo. Kan meeting deuh reng a, College Motto thlan tur kan tlar duah a, kan sawiho fe hnu chuan “Labor Omnia Vincit” ṭhianpa Hmachhuana rawt chu kan pawm tlang ta a, kan hlim lehzual. Tv Laithanzauva BA tharlam (tun hnua Ph.D Principal Aizawl West College Rtd.) Clerk-ah kan hmang a, Clerical hna thiam ala nei silova, library nen a enkawl kawp bawk si a, kan buai kher mai. Chutihlaitak chuan Pu Zakhuma, Tuikhuahtlang, Secretariat Asst. Supt. pension hlim chu kan Board Secretary Pu R. Zoliana MLA in a rawn sawm lut hlauh mai a, zahawmtakin file system a enkawl a, fee bute, attendance register te, library record te pawh an siamchhuak ta vek a. Mi chhanhimtu a ni ber mai. Pu Thansanga kha Board Chairman nih leh Principal nih a kawp a, Speaker a ni bawk si a, a lo kal ngai meuh lo. Pu R. Zoliana, Board Secretary khan a bial Sateek lam mi inleng aneihloh zan apiang deuhthaw in min rawn kan a, Principal Seat-ah a ṭhu ṭhin a, min uap ṭhatzia leh Pu Zakhuma nen a Office hna engkim feltaka bul an ṭan kha theihnghilh chi a ni lo.

1st Batch Lecturer Interview kha sawi leh lawk teh ang:

Pu Thansanga Chairman hovin Pu Sangliana MP te, Pu HK. Bawihchhuaka te, Pu J. Malsawma te, Pu J. Lianchungnunga Treasurer te, Pu RL. Thanzawna te nen mi 10 dawn lai an ṭhu a. Pachhunga College aṭangin subject expert subject tinah an ruai a. History-ah Dr. Imdad Hussain a ṭhu a. Thla khat chuang engmah dang tilovin ka inbuatsaih bawk a, ka zuam zek zawk hle mai. Board Member an ṭhu tam bawk a, thil tam tak US History leh Far East te kha min zawt se, Board Memberte kha hrilh ila tihte ‘I zirlai angin min ngai la, Class-a i lecture tur angina i Topic duh ber han lecture teh’ te min tise ka ti hluah hluah a, mahse min zawt rei lo. Ṭhianpa V. Chuanga Topper Wallah chu nervous nei a ni a, a zam hle a. Ṭhianpa Hmachhuana phei chu a zam lehzual ni ngei tur a ni, ama min hrilhdanin a ṭawng ṭha thei lova, Pu Bawihchhuakan “Sapṭawng I va thiam lo em em ve” a ti lehnghal a, a lo chhuak chu a ṭap lo chauh a ni. Pu Ruanga leh Pi Hriati erawh chu an pangngai. Kan vai hian MA Batch khat vek kan ni a. Hriati hi NEHU hawn hlim English Department chauh hawn anihlai a 1st batch a ni a. Pu Ruanga hi AO hnathawk chunga GU a admission rawn ti, History subject la tho a ni a. History-ah ka inrintawk em avangin Mizo subject ka dillova, kan ṭhian dangte pawhin anmahni subject-ah chauh an dil a. Pu Ruanga hi Subject 2 a dil awmchhun a niin ka hria. Mizo-ah an la ta a ni. Ani hi Shillong Tribal Hostel-a kan awmlaia kan Mess Secretary ṭhin a ni a, Mess account feltakin a vawng ṭhin. Midang dil leh interview ve te pawh an awm a, ka hre hlawm tawh lo a ni. Kan thar bawk a, kan ṭang bawk a, kan lar bawk a, ‘engnge an an tehreng’ ti a min tlawhtu, rooma lo leng lut leh pawn aṭanga min ngaithla ru pawh an awm deuh reng a ni. Pu Ruanga hi tun hnuah Electric Veng Kohhran Upa niin MPSC Chairman hialin a pension a ni.

Zirlaite:

Zan College neih kha alo ṭha hle mai a. Chhun lama Office thawk leh zirtirtu thawkte, nitin inhlawhfa leh chanchinbu semte, Matric pass thar khawpui mi changkang tak tak leh kum upa tawh deuh an sorkar hna thawh meka promotion hmuh theihna beisei a rawn zirzawm leh te pawh an awm a. Pawhraw deuhte leh zurui luhlul deuhte pawh an awm leh zeuh ṭhin. Pawnlam mi nula rim paha rawn kualte pawh an awm a, Synod Compound thleng hian kan zi nuap nuap ṭhin ani ber mai. Zan khat chu Pi hriati an lo chhaih duhdah deuh a, Class aṭangin ṭap lek lekin a lo chhuak a ni. Talent chi hrang hrang nei an awm a. H. Zoliana leh Dusty Fox Vanlalhnema(L)(Hnahthial College Principal Rtd.) leh C. Lianmawiate pawh khan fiamthu thawh group lartak “Hman ami aia Nuam” tih kha kan College aṭang hian an chherchhuak a ni. PM Pi Indira Gandhi 20 Point Economic Programme lar lai a ni a, H. Zoa fiamthu thawhin “Mizoram 20 point Economic Programme” a ti a, chhungtinin “State Bank an nei vek tur a ni” a tihte kha kan nuih bawk bawk ṭhin a, hei tunah chuan a thleng ta chu a ni ber mai. Chhungkaw tin ni mailovin mitinin bank account kan nei ta. National Emergency lai 1975 a Guwahati-a Congress (AICC) leh Youth Congress Sanjay Gandhi-a hova neih tura kan College zaithiam – Vansangkimi kal phalna an rawn dil a, phalna petu nihte kha ava nuam em! India leh Japan Youth Exchange a India aiawha kan College zaithiam hmelṭha bawk si Vanlalhmangaihi Japan rama a kalte kha kan chhuang em em a ni. Students Union kan din a, Constitution leh Election kan neih hma in General Secretary lailawkah C. Siamliana (L) (a hnua Serchhip College English Lecturer) kan ruat a. Constitution kan siam khan USA Constitution dungzuiin running mate kan neihtir a. SU kan inthlan hmasa ber a GS inchuh Lalchamliana leh a running mate Lalbiakzuala (Bza) (a hnua Minister ni ta) leh a chuhtu dang MC Lalrinthanga (Politician lar tak) leh a running mate campaign te kha chuan Zoram khawvel hi a nghawr ve phain ka hria. Chama team an chak zawk a, kan Speaker hlui kan Home Minister hlui ni bawk Lalchamliana hi Aizawl College SU Elected General secretary hmasa ber a ni.

Students Excursion hmasa ber:

Excursion kal nan sorkar aṭangin grant kan hmu hlauh mai a. Committee-in mi 16 kal tur a thlang chhuak a. Aizawl aṭangin bus, Silchar aṭangin train-in Guwahati, Guwahati ṭangin train-in Kolkata, Kolkata aṭangin Mumbai, Mumbai aṭangin New Delhi, New Delhi aṭangin Silchar. Heng kan sawi khua-ah te hian ni hnih ni thum kan cham diat diat a. Historical important hmunte tlawh kuala zir chungin kan theih ang tawkin kan hrilhfiah zel bawk a. Hruaitu atan Pi Hriati nen min ruat a, keinin zirlai zingah transport incharge te, food incharge te, luggage incharge te, accommodation incharge te, kim leh kim loh incharge te kan ruat vek a. Mumbai tih lohah chuan accommodation lo book turin Mizoram House L.O. te kan ngen lawk vek a. Mumbai-ah Mizoram House kan neihloh avangin Pu Lalhmingliana Saiawi IAS kan ngen a. Delhi-ah January 26, 1976 Republic Day parade kan en theih nan leh a hnu a Parliament Session kan chhim theih nan kan hming, pa hming leh zirlaite kan MP Pu Lalbuaia kan thawn lawk thlap bawk a.

Kan naute an fel a, local site seeing tur pawh an thlang thiam. Hmun pawimawh leh ṭangkai tur tlawh loh kan nei meuh lo. Mumbai-ah chuan MLA Hostel-ah Pu Lalhmingliana Saiawi hian mi alo book sak a, kan lal ngei mai. Khawiah pawh chaw man tlawmna leh local bus tlawm, accommodation tlawm an zawng thiamin an inrenthiam hle. India lawng liante, Hotel ropui berte, tuifinriata lawnga kal ngai Elephanta Cave te pawh kan tlawh a. Parliament Session Student Invitation card nen kan chhim a, a vengtute an strict zia te kha, kan zinga nula pakhat alo muthlu a, an tiharh a, a muthlu nawn an hmuh leh avangin an hnawtchhuakin ka hria. Republic Day Parade en turin Student Invitation kan nei thei vek a, seat hma takah kan ṭhu a, a lawmawm hle mai.1st batch Excursiona kal mi vannei hote hi an hming kan dah ange: (1)Lalchamliana (2)Lalchhanhima (3)Chalngura Jahau (L) (4)F. Vanlallawma (L) (5)JH. Lianzuia (6)Zachhinga Saza (7)Hrangtawna (IRTS Rtd.) (8)Zothanchhumi (9) Lalhmangaihi (Agu) (10)Zampuii (L) (11)Thangpuii (L) (12) Lalṭhakimi (Lṭ-i) (13)Lalthanpari (14)Nuchhungi (Seni) (15)Pi Lalhriatzuali Lecturer Asst Leader (16) Pu JV Hluna Lecturer Leader. Kan haw lam pawisa kan neih tawh loh em em hnua Silchar kan thlen hlimin Security deposit-a an dah Rs. 100/- ṭheuh chu kan han semchhuak a, zalen takin Cinema-te an en a, kan va hlim tak em. Kan thlalakte hi Pu Zuia hian a kawlṭha deuh vek a. Ani hi Town Photo dawr, Upper Bazar neitu ṭhin kha a ni. Kan Chief Minister hmasa ber Pu. Ch. Chhungan kan College October 11, 1975 a a inaugurate laite pawh a nei. Tawna leh Nguran lehkha zir chunga Delhi-a hnathawh tur Pu Faka IAS zarah an hmu a. An la lakthiamloh avangin Tribal Certificate ka laksak a, Student Railway Consession form ruak Pachhunga College aṭangin ka dil a, Pu Thansanga remtihnain Aizawl College Principal Seal chhu-in hming ka sign a, tluangtakin Delhi an thleng a, Pu Faka zarah Baroda University Night shift aṭangin BA an zir zo a. Foreign kal nan Passport an dil ve ve a, Police verification atan anmahni pahnihin reference atan min hman avangin CID hovin min rawn zawt a. Ngura chu tluangtakin Belgium (Brassel) ah MA International Politics a zova. Tawna erawh chu MNF Underground case aneih avangin a kal ve thei ta lova, a case a fel hnu-ah Indian Railway & Traffic Service UPSC hnuaiah a tling ta. An tumruhna leh an thawhrimna hi an entawntlak hle-in ka hria.

Mizoram Man & Woman of the year 1975:

Kan College tihlar nan leh kan zirlaite activity neih tam nan “Mizoram Man & Woman of the Year 1975” thlan kan buatsaih a. Zirlai pakhatin ticket 20 zel an keng a, Aizawl khawpui area an insem vek a, in khat aṭangin vote khat bak neih kan awih lova, khawpui chu kan hrutchhuak hlein kan hria. A result kha highest authority aṭangin puan an khap ta tlat mai a. Khatia Sorkar cabinet meuh a han nghawng lawih pawh kha hlawhtlinnaah ka ngai. Kan chhiar nawn leh a, a result chu kan puan hmain top secretin sorkarah kan thlen a, puan min phalsak ta a. Pu Thangridema (Passa, Ex-Speaker) Dawrpui vengten lawmman Seal lian tak min tumsak a. Mipa lar ber leh hmeichhe lar ber hming min chhutsak vek bawk a. Kan tuam tlat a, Theatre Hall ah function ropui tak Hall a leng lo hmaah kan Chief Secretary Pu Surendranath IPS Scotland yard trained ngat khan mi a puansak a, a khuhna a hawng nghal a, Pu Vanlal Nghaka, Evangelist kha “Mizoram Man of the year 1975” leh “Mizoram Woman of the year 1975” Lalsangzuali Sailo (zaithiam, hla phuah thiam) kha thlan a ni a. Pu Nghakan lawmthu a sawi a, Lalsangzuali lawmthu sawi nan a solo bawk a. Pu Nghaka leh Pu Surendranath an inkawmngeih zui a, vawi engemawzat Pathian thu hrilh turin a Bangla-ah a sawm a, Kristian thurin ril tak tak thlengin a zawt a, Pu Nghakan a hrilhfiah zel a, Kristianah a inpe chiah lo na a Isua rinna nghet tak a nei tlatin Pu Nghaka chuan a hria. Mizoram chu a theihnghilh tawh ngai lo. Punjab Governor anih laiin Helicopter Crush-ah an nupain an thi ta tlat a, an uihawm hle mai.

Conclusion:

Theihpatawp chhuah tak meuh meuh a bul kan lo ṭan ve, Aizawl College-in Golden Jubillee ropui tak campus thar ṭha leh nuam taka an han hmang thei hi lawmawm ka ti a, NAAC assessment ah A+ Grade an hmu theite hi ka va lawm tehlul em. Thawktute an fakawm a, hma an sawn zel ka duhsak em em a ni. 

- Prof. JV Hluna, Ex-MLA