Relin Aizawl a lo thleng dawn e
Mizoram ṭhenawm Silchar-ah rel a luh hnu kum 120 zetah Silchar aṭanga km 134-a hla Aizawlah rel a lo lut ve dawn ta a, Mizoram tan chuan hmasawnna kawngah thil chhinchhiah tlak tak a ni dawn e. Mizorama rel lo luh dan chanchin hi hetiang zawng hian hâwl kual teh ang.
Tun hma lam
Mizote’n rel kan hriat lâr ṭanna ni ta bera lang chu Indopui Pakhatna hun lai (1917)-a France ram kalho thu leh hla aṭangin a ni awm e. Aizawl aṭangin ropui taka thlah liam hnuah kein Silchar an thleng thla a. Chawlhkar khat zet an châm hnuah Silchar aṭanga relin Calcutta lam an pan chuan hla an han phuah ta a:
‘Dam takin awm rawh ka kal ta’ng e,
Pipute hmuh loh rel rûnah kei ka chuang a, Ngaihbân tlangsang pui ka liam vung vung.’
Leiverh an kal pelh hnu chuan hlain,
‘Famkhua emaw ka luh dawn ka lung lam vai,
Ngaihban tlangsang pui a hnuai pial lungrem karah,
A mawi dar leihlawn a chiar nghian e’
tiin hla an phuah leh ta a ni.
Chung hun lai chuan rel kawng tê chi zawhin Silchar leh Gauhati inkarah tuihû chakna hmang rêl a tlan ṭhin a. Cachar hmar lam Ngaihban tlang leh hmun dangahte leiverh 37 lai a awm a, a hmuhnawm tham bawk a ni. Mizorama chêng rela zin chhuak turte chuan Silchar an pan deuh ber ṭhin. Mamawh dan azirin hmunpui zawk Gauhati pante pawh an awm ṭhin bawk.
Mizoram hmalakna
Mizote France ram kal aṭanga kum 60 vel a liam hnuah hmathlir nei thui tak Mizoram Chief Minister hlui Brig. T Sailo chuan Bairabi thleng rel a luh theihna turin theihtawpin a bei a; a hlawhtlinna hmel 1991- ah lo langin, rel chuan Bairabi a lo lut thei ta a, a lawmawm tak meuh a ni. A thil tum zinga pakhat an sawi fo chu, rel hmanga Bairabi Hydel Project (120 MW)-a hman tur khawl lian leh rit tak tak phurh thlen a ni. A dang erawh chu Mizoram mamawh chi tinreng tlawm zawka phurh luhna atan kawng buatsaih a ni awm e.
Kum 2005 nipui laiin Bairabi Railway Station-ah thil awm dan ngaihvenin ka kal a. Nagaland-in Dimapur an hmang ṭangkai ang em chuan Mizoramin Bairabi hmang lo mah se, buhfai phurh luhna atan chuan a ṭangkaipui hle a niin a lang. Hemi ni hian chhunah rêl a lo thleng ta a; a thil phurh an rawn theh thlakte chu dawl hnah têl lian pui pui te, thingfâk phuar khawmte leh bungraw dang tlemtê a ni mai a, a bak sawi tham a awm lo. Mihring hmuh tur pawh an tlem khawp mai. Kum 2020-a Covid- 19 hripui len lai kha chuan phai lama Mizo awmte phurh hawna atan Bairabi rel kawng a ṭangkaizia kan hre tlang awm e.
Sorkar laipui hmalakna
Sorkar laipui chuan India ram state khawpui zawng zawng rel kawnga thlun zawm vek turin ruahmanna lian tak a siam a. Chutiang hmalakna kal zel avang chuan Mizoram ṭhenawm Manipur khawpui Imphal leh Tripura khawpui Agartala te chu rel kawngin a thleng tawh a. Mizoram khawpui Aizawl pawh sorkar laipui hmalakna avangin rel kawng lian chuan a rawn thleng ve chu a ni ta reng mai. Hun rei lo te chhungin India ram khawpui dangte nen awlsam zawkin rela inkal pawhna kawng a inhawng ta a ni.
Mizoram chhunga rel kawng siam hi a hautak hle mai. Bairabi–Sairang inkar rel kawng thar hi km 51.38-a thui a ni. Lei verh 48 awmin, lei lian 55 leh lei tê 87 a awm a; lei sang ber chu Sairang Kurung lui chunga dawh a ni a, metre 104-a sang a ni. Sum sen zat pawh a tam hle, cheng vbch 8,000 zet a ni awm e. Rel kawng lianin Aizawl a rawn thlen nghal avangin Sairangah rel lian pangngai eng pawh lo lut dawn se, harsatna a awm dawn lo a ni.
Kan inpeih em?
Indian Railways-in Katakhal–Bairabi inkar rel kawng km 83-a thui a siam zawh a, rêl pawhin Bairabi a lo luh hnuah pawh Kolasib–Bairabi inkar km 35-a thui kawngpui Mizoram sorkarin a lai tlang ṭha hlei thei lo kha thil mak tak a ni awm e. Tunah chuan a hrana kawngpui sial ngai tawh lovin Aizawl-Sairang leh hmun dang inkalpawhnate a ṭha thaw khatin a lang. Bairabi leh Sairang inkar railway station tinah ILP vilna hmun changtlung tak ruahman a ngai ang. Chutih rual chuan, Aizawl tan bik hengte hi ngaihtuah tel atan an pawimawh hle dawn a ni: Aizawl – Phunchawng–Sairang transport service, Aizawl–Sakawrtuichhun–Sairang transport service; ṭul dang pawh a la tam hle ang.
Chutichuan…
Kan lei inher danglam zelin Mizote France ram kal hnu kum 100 velah chuan, ‘Pipute hmuh loh rêl rûnah kei ka chuang a,’ an tih khan, Bairabi mai duh tawk lovin Aizawl a lo thleng dawn ta a; hla taka awm ṭhina ngaih kha kan kawtchhuahah a lo awm dawn ta. Hlauh nei tam Mizote hian rêl lo lut tur pawh hi kan lo en mikhual viau ang tih a hlauhawm hle; a nihna angin lo dawngsawng thiam ila. Hlau mai lovin, a hman ṭangkaina lamah zawk hian inzir fing zel turin hma lam i pan zel ang u.
- H Lalchhuanvela, Ramhlun South