Written by
-Dr. C. Lalrampana

Kohhranin ram a siamṭhat a ngai

French theologian leh pastor ni bawk John Calvin-a khan Switzerland-a Protestant Reformation siamna kawngah khan a thawh hlawk hle a, a bik takin Geneva-ah a thawh hlawk lehzual hle. A inpekna leh hnathawh nghawng chuan kohhran leh khawtlang nunah siamṭhatna (reformation) nasa tak a thlen a ni.

Geneva-ah theocratic sorkar a dinpui a, chutah chuan kohhran leh ram rorelna chu nghet tak leh awmze nei takin a inkungkaih tlat a ni. Consistory, pastor leh laymen council chuan moral discipline a kengkawh (enforce) a, khawpuia thil tih dan tur a ruahman bawk ṭhin a ni.

Calvin chuan kohhran thununna kalphung khauh tak a siam a, chutah chuan member-te chu nungchang lama tehfung sang tak zawm tura beisei an ni a. Consistory chuan heng standard-te hi uluk takin a kengkawh a, dan zawm lote chuan hremna an tawk a, hnawhchhuah (excommunication) pawh an tawk nual a ni. Calvin-a theological ngaihdan, a bik takin ‘Pathianin thil engkim a ruat lâwk sa vek (predestination)’ tih thurin chuan thurin thara chu chhandamna leh mi siam a. Pathianin mimal ṭhenkhat dangte chu hremna atan a ruat lawk niin a ngai a ni. Hei bakah hian Calvin chuan zirna pawimawhzia a sawi uar hle a, Geneva Academy a din a, chu chu reformed theology leh zirlaite hungna (hub) a lo ni ta a.

Social welfare

Siamṭhatnaah chuan khawtlang nun siamṭhatna kalphung siam a ni bawk a, chutah chuan kohhran leh state-in mi rethei te, damlo leh mi harsa zawkte enkawlna kawngah an thawk ho ṭha hle a ni. Calvin-a thuneihna chuan Geneva leh a chhehvel a huam zau hle a, Switzerland leh a chhehvela reformed kohhran hmasawnna a thlen nasa hle. Kohhran sawrkar, theology leh khawtlang nun siamṭhatna chungchanga a ngaihdan hian tunlai Protestant leh khawtlang nunah a ṭha zawngin nghawng a nei chhunzawm zel a ni.

Pastor John Calvin-a beih ang tak hian tunlaia kan puithiam rualte hian kohhran, ram rorelna, khawtlang nun leh zirnaahte siam ṭhat hna han thawk tak tak sêng chuan, pên khat tal pawhin hma kan sawn ngei ang. Kohhran hian khawtlang nun leh mi chanhai, rethei bakberh leh damlote khaichhuahna kawngah sawrkar an thawhpui ṭha thawkhat hle a. Chutihlaiin, ram rorelnaah hian sawrkar an thawhpui ṭha tawk lo niin a lang. Inthlan dawnah kohhran mipui ngah apiangin sawrkar an siamtir thei emaw tih mai tur a ni leh lawi a, zu ringawt âtchilhin, zu zuar lo tura intiam ngam apiang kan vote tling ṭhin niin a lang.

Hetih chhung hian ruihhlo damdawi hlauhawmah kan ṭhalaite an lo pil bo ṭeuh hman a, a sawhkhâwk kan tuar zo leh si lo. A bul aṭanga ṭhuai lova a lêrah kan ṭhuai avangin ‘inchhîrin bân a chen’ tih zawng zawng kan chang zo ta. Ram rorelnaah thawhlawm leh sawmapakhat kan thlakhlelh vang nge eiruk chingte hnualsuat phal lovin kohhran rawngbawlna kawng hrang hrangah kan hawlh lawr a, chu chuan anmahniah sual ngaihzamna a neihtir a; ram pum huap mipui rilruah hlemhletna chi ṭha lo a tuh phah a, kan piangsual zo ta a ni.

Kohhran tinte hian sual vulh lian lovin, hlemhletna rilru (moral corruption) leh induhsakna uchuak leh hleihluak tak (nepotism) thleng hian a takin dodal ngam ila. Thawhlawm thawh tam lam ringawtah rilru pe lovin, takna, dikna, rinawmna leh taimakna nen Isua nungchang ze mawi dik tak nen rawngbawl hna thawk ila. Ram hruaitu, ram roreltu tur pawhin hlemhletna leh hminghliauna nei apiang chu hnawl fithla ṭhak ngam ila. Mahni thutiam hlen leh tak tak si lo, mipui bum ching apiang a takin hmachhawn nghal hmiah hmiah ngam ila. Ram rorelna leh khawtlang nunah siamṭhatna (reformation) a awm thei ngei ang. Tun ang zela kan kal erawh chuan tute pawh lo sawrkar leh se, ram hruaitu mihring an danglam ringawt ang a, an khawsak dan (style) erawh a ngai reng dawn a, kan ram hian dinchhuah tik ni reng a nei lo vang.

Chuvangin, kohhran hi ram siamṭhatna kawngah an pawimawh hle a, Pastor John Calvin pawhin siamṭhat hna hlawhtling taka a thawh theih si chuan, kan ram zîm tê, mihring nuai 10 awrh chauh awmna hi kan la siam ṭha thei a ni tih i hre nawn mawlh ang u.

- Dr. C. Lalrampana