POLICE EMAW KA INTI
Kum 3 chuang hret uniform hâkna department Police Headquarters-ah ka awm ta a, ka chhuahsan dawn ta. Tin, Sawrkarah kum 15 dawn ka lo thawk ve ta reng mai. Tawnhriat tlem azawng chu ka nei ve ta. Police department leh civil department te hi ka khaikhin fo a, kan hnathawh dan (work culture) hi a inthlau deuh ka ti. Ka ngaihdan ṭhenkhat ka han thai kawi mai mai teh ang.
1. Civil department-ah chuan hotute kan zah thiam tâwk lo. Office kan han thleng a, zing karah han in wish (chibai emaw good morning) te hi kan uar vak lo. Police-ah chuan ‘salute’ hi thil pawimawh, tih ngei tura ngaih a ni. ‘Good morning Sir/Madam emaw, Chibai’ han intih emaw, in salute hi thanata neih tur a ni lo. In wish-na ang a nih piah lamah, mahni pi/pute zahna kan lantirna pakhat, tih ngei atana ṭha a ni.
2. Police-ah chuan hotute'n tih tur an sawiin (k)an che nghal sawk sawk a, thu kha thil tih (action)-in a zui nghal ṭhin. Hotute thu (k)an ngai pawimawh hle a, hrilh nawn ngaia awm a chi loh. Chhuanlam fahrah tak siama tih tur hêl a awm ve vak lo.
3. Police-ah chuan service association hi a kal vung ve lem lo. Civil department lamah erawh thung chuan service/pawl hruaitute hian an pawl member tam hmachhuanin pawl anga hotute nêk an ching. Civil department pakhata ka thawh tawhnaah chuan, zirtirtu inzawm khawm pawl pakhata an hruaitu khan Minister hmaah, a pu pu pu leh kha meeting-naah a (min) chhuahchhâl ngam zuk nia! Hetiang hi Police-ah a awm ngailo, pawl chakna hmanga hotute nawr/beih chu.
4. Civil department-ah chuan misual kan hrem na tâwk lo ṭhin. Ka thawh tawhna department pakhatah chuan dik lo baksaka pawisa mamawh (requirement/LoC) dila ama hlawh ngei pawh a nih tur aia tam insiam lui leh sum tichingpen tih (ka) proof thlap, bân hmak tur ni awm hial kha, suspend pawh a hlawh lo! Hotu zeihawi tak pakhatin, "Pu Zahawm, i thil hmuh chhuah hi a serious viau nâin, a amount hi a la tlem tham em mai a...," a tih vêl mai mai avangin an sezâwl chhuah ta ngawt a. Police chu ni se, (k)an bân a nih êm loh pawhin, a chan a chhe viau ngei ang le!
5. Mi pakhat, document lem hmanga hna hmu pawh a dik lohna proof a nih thlap hnuah rei ngial a hlawh pêk a la ni cheu a, a hnu fê-ah bân a ni ta chauh. Chutiang hnî hnêa thawh chu Police-ah k(an) ti ve lo. Hrem ngai chu talhfiak an lek khum a, an chungah a ṭul angin action lâk ṭhak a ni mai.
6. Hmun tin deuhthawah hian, a hnufual leh lâk tlâk vak lo chu an awm ve tho mai. Dawhkan lianpui kîl, thuneihna kawl ve rûn si, hnathawh ṭhat lam buaipui lo va, mahni hlâwkna tur lama ṭhahnemngai fu an kat ve nuk tho awm e. Mahni pawh kan invên sén loh lek lek laia mi dang vên ngai an awmte hian hna a ti hautak lehzual ṭhin.
7. Hotute zah luat vanga ti tura an sawi zawng zawng tihhlawhtlin erawh kan ba lem lo. Mahse, Police lamah chuan hotute hnial/kalh hi an ngam lo nasa lehzual. An hnuaia mite an rapbetin, an inthuhnuai hneh angreng fu. Aia lal zâwkte an thu êm avangin a hnuai zâwka awmte'n an ngaihdan, dik nia an hriat pawh an sawi lang ngam lo fo. Chutianga inhnuaichhiah lutukna kalphung nghet tak erawh hi chuan mi ṭha a chher chhuak lo va, thil ṭha zâwk awm thei kha a up bo/hlum ve thei a ni. Intihlal dan tâwk kan hriat tlân a ngai ve tho tihna a nih chu.
8. Keini (MFAS) hna pawimawh tak pakhat chu kan awmna department-ah an mamawh huna thurawn pêk leh a ṭul anga sawrkar dan awm sa hmanga kaihhruai (financial advisor) hna a ni. Department pakhatah chuan financial advisor thurawn anga an tih duh loh avangin corruption case thubuaite a awm mek asin. Kan fel famkim vek biklo nâin, kan advise hi a pawimawh viau ṭhin. Advise dik erawh kan pe ngam tur a ni thung a, ka tih dan ṭhin pawh a ni ve e. Zalên taka hna kan thawh theih nan, mahni erawh kan inthen thianghlim ve chu a ngai.
9. Mahni chauhvin department leh sawrkar ṭha a siam theih loh a, ṭanrual a ngai. Hotu lu berte erawh an pawimawh fo. Hotu lu berin thil dik leh ṭha tihna tur kawngah a hote khawng taka min kaihruai tlat a nih chuan, Police takin, thu awih mai tur kan ni e; harsa kan ti hlawm lo tawp ang.
10. Discipline ṭha tak hnuaia hna thawh hi a hahdam daih zâwk a, a him bawk. Department hrang hranga sawrkar hnathawkte pawhin Police ho kalphung ṭhate hi kan entawn a ngai. Inthlahdah leh dâwngdah taka mahni hna thawh hi sawrkar pawi sawina leh mipui zahlohna a ni. Mipui chhiah pêk tlingkhawm hmanga hlawh nei, mipui tana thawk tur kan ni tih hi a tê leh lian berte hian kan hriat nawn fo a ngai a ni.
Tlipna
He thu hi kum thum kal ta chhunga ka hriat tharte behchhana ka ziah a ni a, a fûn kim chiah kher lo mai thei a. Police ka chhuahsan huna ka sawi leh ziah tura ka lo hual lâwk sa diam a ni e. Tichuan, ka hna thar ka zawm dawn ta (tar alamah, chal kawlh vek hnuah hei, Aizawl North Treasury Officer-in ka awm dawn a nih hi).
Rastriya salute!
- Lalzahawma Kawlkulh