Written by
- Lalchhandama Colney

Hun chu a kal zel mai

Hun chu a kal zel mai han tih chu thu dik awm sa a ni. Tu ma’n kan kal muantir thei lo a, kan kal chaktir thei lo bawk. Hun hi engtik aṭanga lo inṭan nge, engtikah nge a tawp leh ang tih pawh a sawi theih lo. Vanthengreng lamahte khi chuan hun hian awmzia teh chiam a neih hmel loh. Scientist lar tak Stephen Hawkins khan, ‘A Brief History of Time’ tih niin ka hria, mipui nawlpuite tan pawha hriatthiam theih turin a ziak a, mahse, kei chuan ka hrethiam meuh chuang lo chu a ni ber mai. Hetih lai hian Mizo pa chhuantawlawl Dr Krista Roluahpuia pawh khan, ‘Joshua ni tihdin thu’ tih thupuia hmang khan a rawn ziak tawh bawk. Khawvela thil thleng tawhah chuan Joshua ni tih din kha a danglam a, thil ni thei lo, ni ve ngei si, khuarel dan kalha Pathianin a ti ve tlat mai kha a mak i ti mai ang.

Khawvela chengte’na kan hun neih tlangpui chu–tun, hun kal tawh leh lo la awm tur te a ni. Vawiin chu tih tur kan ngah lutuk, hun ka nei lo, ni dang atan I ti mai ang tih chang te kan nei ṭhin. A ṭhente erawh chuan kan hmang seng lo emaw ni chu aw, tih mai turin mite chanchin kan post kual vel a, an tih dik loh laite kan hre thei riau a; mahni chu kan inhre ve mang ṭhin bawk si lo. YMA thil tum zingah khan ’Hun awl hman ṭhat’ tih a awm a, thil ṭha tak mai chu a ni e; hman ṭhat leh ṭhat loh kar chu a hla hle a ni. Hetih lai hian, ram ṭhenkhatah chuan hetiang ṭawngkam (hun awl) hi an nei ve lo, hna an thawk nasa, an taima, an lo ti ve bawk.

Aw le, keini pawh kan taima a, hma kan sawn zel turah ngai ila. Engtik ni emawah chuan he ṭawngkam hi kalsan hun kan la nei ve mai thei asin. Kan hun neihte zingah hian tun hun hi a pawimawh ber awm a, kan hma lam hun tur pawh eng emaw chen a hril ṭhin tlat. Kan hun kal tawh siam ṭhat theih tawh miah loh, koh kir theih tawh loh pawh kan tun hun hman dan hian a hril tel tlat bawk a ni.

Hun chu tu nge ti ding thei le? Vanglai nun te, naupan lai, chhungkaw kima awm laite kan ngaih vawng vawng ṭhin. Chatuan hmun (Vanram) an tihah erawh hi chuan hun a awm tawh dawn lo, nuam leh hlim tawpin Pathian thuawihte chu an awm tawh dawn a ni. Mahse, hei hi chu thlarau khawvel, thlanmual piah lama thil awm tur chauh a nih hmel e. Pathian ânchhedawng kan lo ni ta miau si a le, rim taka kan thawh a, kan chhandamna pawh chu ni tin a kross pua thih thlenga rinawmte tan chauh a ni.

Kan vanglai te, hlim lai te, nawm laite hi hun chuan a kal liampui zel mai si a, han chelh din theih lah a ni der si lo. Tam tak chuan chung hunte chu thlirin kan ngaihtuahna, suangtuahnate a kal vawng vawng ṭhin a ni. Tu nge hunte chu tiding reng thei awm le? Eden huan bawhchhiatna kha awm ta lo se la, heng kan lung tileng em emtu leh kan ngaih vawng vawng ṭhinte hi chu kan mamawh chuang lo ngei ang le. Engpawhnise, hunbi awm tawh lohna, hlim leh lawmna khawvel chu kan la chang leh thei tho a ni. Chu chu ti hian I’n sawi teh ang: ‘Kum za dam tur angin hna thawk la, naktuka thi mai tur angin ṭawngṭai rawh.’

Sap thufing pakhat chuan, ‘Hun hi pawisa a ni,’ a ti mauh mai. He thufing hi engtik hun lai vela mi nge ni ang aw, a rei thawkhat tawh hle ang. Mahse, vawiin thleng hian thufing a la ni reng tlat mai. Hei hian hun pawimawhzia leh hlutzia a sawi chiang hlein ka hria. A hmang ṭha deuh chu an lo hlawhtling a, an hausa a, an hmingṭha a, an lar a; a hmang ṭha lo erawh chu an chau tawlh tawlh mai ṭhin. Thlêmna leh sual chi hrang hrangte kan kalsan ngam a, kan hnar ngam zel chuan chatuana nunna pawh kan la chang dawn a nih hmel khawp mai.

Kan hun neihte hman ṭhat a tulzia leh a pawimawhzia kan hria a, mahse, a hunah chuan mahni inthiam chawp emawin kan duh danin kan lo hmang leh mai ṭhin. Kan hunte hmang ṭha thei tur hian taimak leh huaisen pawh a ngai hlein ka ring. Dâwt kan sawi loh ngam, dik taka kan tih ngam, inhuam tak chunga kan tih ngam te pawh a ngai ang. Thil dik lo inṭanna hi chu a tirah chuan tê tham tê, ho mai mai âwm taka lang a ni duh. Mahse, a lian telh telh a, a tawpah chuan thil lian tak a lo ni ta ṭhin a ni. Engtin nge kan hun chu kan hman ṭhat theih ang le? Kawng khat awm chu, i Bible kha chhiar ṭhin la, ṭawngṭai fan fan rawh; tichuan, inkhawm ve fo ṭhin rawh.

Kan pipute pawh khan tuilian leh hunin tu mah a nghak lo an lo ti ve bawk. Hei vangte pawh hi a ni ang, tar leh damlo, naupang, tih loh kha chu tu mah khaw chhungah an awm ngai lo, ram lamah an liam zo vek ṭhin. Khang kan thlahtu te, kan pi leh pute kha chu tu mah hmuh tur an awm tawh lo, thawnthu angin kan hre rêi ruai tawh chauh a ni. Keini pawh hi nakinah chuan mual kan la liam ve ang a, pa lâr tak, hausa tak ni ṭhinte pawh kha mi hriat tawh mang loh hun, theihhngilh hun te a la awm ve dawn a ni. Hei hi khawvel nihphung, khuarel a ni miau mai si a; kan duh emaw, duh lo emaw, kan her liam hun a lo la thleng ve dawn.

Hun hi chelh din rual a ni si lo a, a liam zel mai si a; a dan ngaiin muang chuang lo, chak chuang loin a kal zel. Chuvang chuan alawm Bible pawh hian min hrilh ngun em em ni, ‘Sim rawh u, vanram chu a hnai tawh e,’ tiin. Aw le, hlim takin, dam takin i hunte i hman theih nan duhsakna ka hlan a che.

- Lalchhandama Colney