Written by
- - Huna Kawlvawm

MCS exam-ah optional paper tihtawp a ni

May ni 13, 2025-a Mizoram Cabinet ṭhukhawm chuan Mizoram Civil Services Combined exam-a optional subject awm ṭhin chu titawp turin thu a titlu a. Hemi chungchang hi kum 2023 MCS Mains Exam zawh hnu mai August 8, 2023 khan optional paper tihtawp a ṭul thu te, kum eng emaw ti chhung chu MCS Combined Exam-ah hian optional subject ṭhenkhat hmui bik, tlin theihna subject a awm mek laiin, subject ṭhenkhat–Economics, English, Commerce, Science, etc optional atana thlangtu aṭanga tling an awm hleih theih loh thu te, a tak takah chuan English, Economics, Commerce, etc thiamte hi sorkar official atan kan mamawh zawk an nih thute ka au chhuahpui tawh a, kha khan korî a rawn tu ta ni tak maw? Mizoram politician tam takin ka thu ziah hi an lo chhiar hlawm a, chung zingah chuan tuna kan Chief Minister ni mek Pu Lalfuhoma hi opposition MLA a nih lai a ni a, "I thil rawn ziah hi a pawimawh lutuk, thil ti theia kan awm phawt chuan..." tih thu a sawi nghe nghe.

Tun hnai kum eng emaw zat chhung aṭang tawhin MCS exam-ah hian exam hmachhawntu aṭangin thil sawi neuh neuh a awm fo mai a. Kum 2023-a ka ziah tawh chu ka rawn thual leh a ni.

Zawhna chungchang

Optional subject-ah hian zawhna siamtu hi college/university zirtirtu an nih hmel a. Zawhna siamtu ṭhenkhatte hian an subject promote tumin zawhna awl deuh zawhna siam ching an awm ṭhin niin a lang. Chung subject-te chu college lamah pawh an buk tial tial tura ngaih a ni. Chutianga zawhna siam subject-ah chuan mark sang deuh an hmu ṭhin a, chu subject latute chu an tling tam bik tlurh ṭhin. Tun hma deuhah khan Mizo, Home Science, Sociology, Anthropology, Political Science & International Relations, etc subject optional subject late aṭanga tling an tam bik ṭhin. Optional aṭanga 90% mark hmute pawh an awm thei hial ṭhin nia hriat a ni.

Kum 2022-ah khan optional subject paper I & II-ah 91%,90% mark hmu phak an awm hial a. Hetiang zat em em mark hmuh hi mak tih loh rual a ni lo a, he subject latute thiam bik vang nge ni ang zawhna siamtu lam zawk ni ta ang le.

UPSC-in CSE (Civil Service Examination) a buatsaih ṭhinah hian optional subject-ah a ti ṭha ber meuh pawh hian mark 70% hmu tling an awm ngai meuh lo. May 23, 2023-a UPSC-in CSE final result a puan ṭuma pakhatna (IAS topper) Ishita Kishore khan optional subject atan Political Science & International Relations a thlang a, optional sublect hi Paper I & II a awm a, full mark 250 ve ve a ni. Ishita Kishore hian optional paper-I full mark 250 aṭangin 175 (70%) a hmu a, optional paper-II full mark 250 aṭangin mark 152 (60.8%) a hmu bawk. Optional paper (Political Science & International Studies) paper I&II full mark 500 aṭangin 327 (65.4%) a hmu a ni.

Kum 2023 MCS Combined Exam-ah optional subject ṭhenkhat zawhna pawh zawhna siamtuin a standard aia hniam zawk (below par standard) zawhna siam a awm em tih zawhna awm thei tak a ni. Hetianga zawhna siamtu college/university zirtirtu ṭhenkhat hian chutianga an subject promote an tum em ni ang tih leh, an rintlak leh rinawm an nihna (integrity)-te hi a tlahniam em ni ang. Chutiang tih ching chu tun hma lam aṭang tawha awm ngei an awm ṭhin nia ngaihna a awm lian hle a. Subject ṭhenkhata tling an tam chuan college/university-ah kha subject kha zir an tam phah ṭhin a ni.

Kum 2023 exam-ah khan Sociology optional-a latute chuan mark an hmuh ṭhat viau a rinawm. Sociology subject aṭanga zawhna kha optional subject-a hmang/late ngei pawhin zir hah man a awm lo lutuk, hah leh rim taka zir leh zir nasa lo pawhin kan thiam vek tura siam a ni a, a zialo deuh an ti. Sociology la lo tan pawh General Studies inbuatsaih aṭang khan Sociology optional kha a chhan theih deuh vek zu ti a.

Zawhna har ṭhin subject a awm

Subject ṭhenkhatah thung chuan zawhna a har lutuk bakah mark an ren lutuk ṭhin avangin mark hmuh ṭhat a harsa em em thung nia sawi a awm a. English, Education, Economics, Psychology, etc te hi chutianga sawi chu a ni. Master degree nei ngei (MA, MCom, MBA, MSc etc) pawh mahni master-na subject ngei pawh MCS exam-ah optional-a la ngam lo a, exam hmasa lama optional subject-a mark hmu ṭha tamna subject lam an en a, chu lam chu an thlan ṭhin avangin mahni master degree neihna optional subject atan thlang an tlem phah ṭhin nia sawi a awm bawk.

Kum 2023-ah vek khan a kuma zawhna chhuak tawh chhuak nawnte pawh a awm nia hriat a ni. UPSC-in CSE exam a buatsaihah hi chuan zawhna kum zâwna chhuak hi a awm ngai lem lo thung nia hriat a ni.

UPSC leh MPSC

UPSC-in CSE (Civil Services Examination) a buatsaih ṭhin zawhna zawh dan kalphung (question pattern) leh MPSC-in MCS Combined examination a buatsaih zawhna zawh dan kalphung hi a inang lo hle a hriat a ni. UPSC hian understanding level aṭanga chhan turin question a siam ṭhin lain, MPSC hian memory/by-heart system-a chhan turin zawhna a siam ṭhin a. UPSC CSE exam tura inbuatsaihna leh MCS Combined Examination inbuatsaihna hi zawhna zawh dan kalphung a inan loh miau avangin a hrang ve vea inbuatsaih a ngai deuh roh tih thu kan hmelhriat pakhat, UPSC Mains examination September 15, 2023-a hmachhawn chuan a sawi a, chuvang chuan MCS lam chu Prelims aṭanga a exam loh law law thu a sawi bawk.

MCS Combined Exam leh UPSC CSE hi question pattern a danglam avangin inbuatsaih kawp theih dan thui tak awm mah se, inbuatsaih kawp vek theih tak tak loh dan a awm thu exam kawp tawhte chuan an sawi a ni. UPSC question pattern hian MPSC-ah zawhna siam ta se, Mizo ṭhalai lehkha thiam lo awm zel tur tan pawh hma sawnna a ni ngei ang.

MCS Combined exam-a hlawhtlingte leh UPSC CSE exam hlawhtlingte hlawh bul ṭanna hi a inang reng a, hei vang hian MPSC lam hian UPSC CSE standard aia hniam bik lo tur hian zawhna siam dan kalphung leh hmasawn ngai a pianga hma sawn tur hian ṭan han la thar mawlh teh se.

- Huna Kawlvawm