INTHLAKTHLENG
Inthlakthleng (change) tih hi sapho chuan an uar khawp mai a, khawvelah pawh hian thil inthlakthleng hi engtik lai mai pawh hian a thleng reng emaw tih tur a ni. Mihring pawh hi kan inthlakthleng nasa viau a, kan naupan lai aṭanga puitlin hnu thleng hian inthlakthlengna hi kan nunah a thleng fo mai; chu chu kan duh dan pawh ni lova khuarel a ni ber zawk ang chu.
Khawvel hi a inthlakthleng nasa ang bawkin a micheng mihringte pawh hi tunlai hun hre phaka kan inthlakthleng ve a ṭul ṭhin. Kan hunlai chuan tih reng mai hi chu changkan lohna leh hmasawn theih lohna pakhat a ni a. Kan naupan ve lai leh tunlai hun inthlakthleng nasat tawhziate hi kan ngaihtuah phak loh hi a thleng reng mai a ni. In tinah cellphone, TV, fridge leh two wheeler a awm fer fur tawh a, tun hmaa kan neih phak lohva kan lo ngaih ṭhin kha tunah chuan kan in chhungah leh kan kawtkaiah kan lo hûng ta fer fur a nih hi. Ṭhalai cellphone nei lo nih phei chu an awm tawh lo tih theih a ni tawh a, hmeichhia kekawr tlawn ha ngai lo phei chu kan hmu tunlai lo hú tawh âwm asin. Tun hma chuan nula kekawr tlawn thâwl deuh ha pawh kha kan sawi sep sep a, mawi lo kan ti ṭhin a; tunah chuan a tight thei ang ber leh, a pawimawh lai sakruang lang kelh kulha an hâk pawhin mak tihna a awm ta lo.
Kan tunlai khawvel chu thil mak hi a mak tawh lo va, thil mak lo hi a mak tawh zawk a ni ber mai. Pathianin mihring a siam ṭan tirh khan saruak nih an inhriat tak avanga an zah avangin savun kawrfual a siamsak a. Tichuan, hmânlai aṭanga tun hun thlengin thawmhnaw nalh tak tak, design thar leh changkang a chhuak reng a. Chutih laiin, kan nula ṭhenkhat erawh thung chuan Pathian min siam dana saruaka min siam anga awm leh an châk emaw tih mai turin mite hmuha saruaka inlan châkin an phe sek mai thung a nih hi. Hnam changkang zawkte phei chuan saruaka kawngzawh te, saruaka inlante chu mak tihna pawh an nei tawh lo va; kan ram hi chu kan Kristianna hian min la dang hram a ni. Chutih laiin, dan zawh lo ngiang ngiang pawh an tam; social media inpho lante phei chu phal ni se zawng a nasa fe ta ve ang.
Kan naupan lai kha chuan chhungkaw sa hmeh thei deuh, sa talh nikhua a khai hnem thei deuhte kha kan awt em em ṭhin a, an changkang bik nite hian kan hria a. Tunah erawh chuan vegetarian nihte hi thil tunlai zawkah kan ngai tawh a, ṭhalai ho pawhin an intihhmuh mek tawh a ni. Puipunnaa zial zûkte kha kan inkhap ngai lo va; tlangval sikret han pet kawh vá chunga bike an han khalhte kha a pà kan ti a, kan ngaisang ṭhin kha a nia. Nula ho pawh khan tlangval ha sen deuh, sikret han zu pát pátte kha an ngaisang zawk emaw tih tur a ni ṭhin. Tunah chuan ha var deuh leh fai veng vawngte chu kan ngaisang leh tawh zawk a, zûk hmuam ti lo nih lamahte inelna a nasa ta a, nula tlangval an tam tawh hle bawk.
Hmânah chuan kekawr tlang arh em em leh pheikhawk keartui sang tak kha incheina mawi tak mai kha a ni ṭhin a, tunah chuan tight thei ang ber kan uar leh tawh. Hmeichhiate pawh mithmul han hnawih dum deuh a, lipstick han hnawih sen deuh chu kan hmu lêlo deuh ṭhin khha a ni a; tunah chuan hnawih dum chu sawi loh, rawng dang dang a tam tawh a, hmaihnawih chi tin nen, sam rawng chi hrang hrang nen, sawi enah pawh kan en tawh lo.
Chutiang chuan sawi tur tam tak a awm a, inthlakthlengna hi khawvelah hian engtik lai pawhin second tin mai hian a thleng reng tih theih a ni. Thomas L. Johns chuan, “I nun a inthlak hian khawvel a inthlak a ni,” a lo ti a. Mihring pawh hian inthlakthleng kan ngai fo; a ṭha lama kan inthlakthlengna mite’n an hmuh hian an lawm ṭhin. A hun leh hmun azira inthlak thei lo, kan tih dan la ti fo mi chu mi â, mi chapo, tunlai nun man pha loah kan ngai ṭhin a nih hi.
Hmânah chuan taksa chêtna kan tih te, han zaia lâmte kha UPC kohhrante chanvo deuhah kan dah ṭhin a. Tunah chuan kohhran tin maiah awm hle hle thei lo tawk an kat nuk tawh a, zaia lâm lo chu kan hmu thlarau lo ta riau zawk a nih hi. Kohhran hruaitu zai laia ding khawng reng phei chu kan hmu hé deuh hú tawh mai. Hmânah chuan biak ina khuang lak luh pawh kha kohhran ṭhenkhat chuan an duh vak lo va, chutah khuangpui leh khuangtê han chum chilha zai chu a kohhran tih tur riauin kan hria a, musical instrument dang chu kan hmu tuihnai vak ṭhin lo kha a nia.
Tunah chuan kohhran tin, biak in tin maiah keyboard, drums leh guitar kan hûng ta fer fur a, chutiang nena zai loh phei chu nuam kan ti tawh lo. Ṭhalaite an lo harh thar a, worship an lo uar ta a, ṭhalaite nun thlarau lam nuna chawk thotu ber pakhat chu music nena worship neihte a ni ta. Kohhrante pawh hian kan inkhawm dan hmang te, kan biak in platform ruahman dante hi ṭhalaite tan hian a puithu lutuk em? Ṭhalaite khawvel a nih tawh miau avangin ṭhalaite ngampatna tur leh kohhrana an intahluh tam zawk nana kan rawngbawl dan leh inkhawm dan hmangte thleng hian kan inthlakthlengte a ṭul lo maw?
Kohhran a hausa thúr thúr a, thawhlawm a pung tual tual a, biak in a ropui tulh a; chutih laiin, Central Jail-ahte chuan a awm thei chin bituk lêt an tâng a nih hi. Home hrang hrangah admit sen loh ṭhalai an awm a, khawlaia vâk ruihhlo ngai leh riahna tur leh chaw eina tur mumal nei lo an pung tual tual bawk. Kan biak inte hi mi rethei leh hnuaihnung zawkte tan inkhawmna ngam pawh a ni tawh meuh em? Nge, mi hausa leh neinung deuhte tan chauh a lawi ngamna em ni tawh zawk?
Lal Isua’n kohhran a din chhan chu ringtute inpâwl khawmna tur leh intihchak tawnna tur te, ringlo mite a tam thei ang ber hruai lut turtein a ni. Kohhran hi Thlarau Thianghlim ni lova mi hausate thununna hnuaia a kûn phei chuan Isua’n kohhran a din chhan kha kan ṭhelh hle tawh tihna a ni ang. Thlarau Thianghlim pawhina a thlakthleng zawh loh khawpa kohhran hi a lo liana a lo chapo a nih chuan kan ramah hian ṭhalai nun tuihâl an pung tual tual ang a, jail a khat deuh deuh ang a, ruihhlo ngai leh mahni inzuar an pung tual tual ang. HIV hrik pai lah heti khawpa tam kan awm tawh a, enfiah loh engzat nge awm ang? Kan bul lawk Burma rama lirnghing rapthlak tak a thleng a, Mizoram pawh hi kan him meuh ang em le? Lalpa thununna kan tawh hma hian inthlakthleng ṭulnaah chuan inthlakthleng ngam ang u.
- Reuben Lalnunthar Hnamte