Zu ṭha i zuar ngam ang u
Ṭum khat chu Phunchawng aṭanga khuan ramhnuaiah lutin, Excise Department-te’n zu sakna hmun an dap tur ka zui pek a lawm, zing dar 10:30 vela kan lut kha, tlai dar 3:00 velah Rangvamual YMA Hall hnung lamah kan chhuak hlawl pek a. Video camera leh a kaihhnawih ka ah bakah, Excise lamin bêl an man kha tlawmngaiin pakhat ka putpui ve bawk a, ṭhalai tha za zek zawk tan pawh hahthlak tak a ni.
Hemi ṭum hian Excise department-te hian min luh thûkpui hle a, khatiang em ema zu sakna hmun turu kha ka la hmu ngai lo. Zu zêm tam tak tlar pût leh zu chhuan laklawh lai, a chhuangtute’n hmanhmawh taka an tlanchhiatsan tih hriat tak tak hmuh tur a tam hle a. Zu sak nan tam tak hi hmun zâwl laia zêm kual a ni a, hei hi chu chem hmanga sah chhiat theih mai a ni. Lei lai khuara an lo bilh hoah erawh leia an hai luh vak bakah, meihawl leh vut tam tak an chhûng lut a. Zu zêm an tihchhiat zat hi chu chhinchhiah a har vak lo a, zu sakna hmanruate kha man vek a ngaih avangin, ramhnuai aṭanga motor kawnga input chhuah kha thil hautak leh hahthlak tak a la nih reng ka ring.
Excise rammu ka zuina hi a rei ve deuh tawh. Khatih lai pawh khan Rangvamual leh Phunchawng chhehvela zu an sakte kha a thianghlim lo hle tih a hriat theih a, sazu thi lo lang nawlh nawlh pawh hmuh tur a awm nawk bawk. Kum 2019 tir lamah dan anga zu zawrh tihtawp a nih a, zu khapna dan thar kan neih tak hnuah erawh Excise rammu hi ka zui leh ta miah lo a. A hma aia nasain Phunchawng leh Rangvamual chhehvela zu an sakte hi a chhia tih erawh a hriat theih. Zu hmanhmawh/tlanchhe zu hlauhawm tak an siam chhuak a ni ta ber a, a hmingah Amawii an rawn ti mawi mai mai chauh a nih hi maw.
Tun kum 4/5 chhunga Rangvamual leh Phunchawng aṭanga zu (local) an hralh chhuahte hi a chhe hle tih sawi uar vak ngaiin ka hre lo a. Hmanhmawh leh rang taka zu anga ruih theih hlauhawm tak an siam chhuak ni berin ka hria. Chutiang zu chhe em em mai chu Mizo ṭhalai tam tak bakah, nu leh pa zu in duh si, zu man to leh ṭha lei thei si lote’n an tlàn nasa hle a, a ngawl pawh an vei hma a, an thihpui zawih zawih mai a nih hi.
Excise department hian zu chhia leh hlauhawm em em mai hi man rêm tumin theihtawp chhuah ṭhin mah se, an man rêm mai mai dawn lo. Zu sakna hmun an tihchhiat tam poh leh a hma aia zu chhia an siam chhuah tam phah zel zawk tih a lang a; a pawi hle zawk a ni.
Hetih mek lai hian, engtia lo lut nge tih hriat har tak sapzu (a sen chi) hi a leina man nei tan chuan, a man pangngai let thawka toa lei tur a tam em em reng a. Rangvamual leh Phunchawng mai bakah, Aizawl khawpui chhungah hian lei tur a tam em em a, lirthei hmanga a lei duhte hnena sem kual zak zak thei pawh an tam hle. District khawpui leh Mizoram khaw lian deuhah pawh a sen chi hi a man pangngai let hnih deuh thawa lei ngamte tan chuan lei tur a awm deuh vek bawk. Local zu (Amawii) kan tih phei hi chuan Mizoram a tuam chhuah deuh vek bakah, Manipur lamah pawh hmuh tur a awm hial a ni.
Hetiang kan nih avang hian Mizoramah hian engtikah mah zu hi kan khap rêm ka ring lo a, sorkarin Excise leh Police-te chakna hmanga a do rêm lohzia lah a lang vek. NGO lamin nasa taka do rêm tuma an beih vak laite kha kan la mitthla theih vekin ka ring a, zu khap rêm tuma ṭan la nasa deuh an awm apiang khan zu chhia a pung a, zu man a to a, zu lei tur hmu zo lo, man to leh hlauhawm avangtein ṭhalai tam tak ruihhlo no. 4-ah an zuah luh phah. Heroin no. 4 lah hi a tam em em a, a man a tlâwm em em mai bawk si a; kan ṭhalaite hi zu chhia, zu man to leh heroin no. 4 man tlawm leh awlsam taka hmuh theihin a hual hneh hle a nih hi.
Dik tak chuan Mizote hian zu hi kan ngaisang hle tih hi zêp a ngai lo. Bible zakzeh thei reng zingah pawh nam tham lo têa in thei reng pawh kan tam ka ring. He lam hi chu ka sawi tum a ni lêm lo a, sawi thui lo ila. Ngaihtuah tlan atana ka duh em em chu, kum 2024 chhunga tlai tin maia zu chhe in tura Rangvamual lam pana traffic ti-jam khawpa chhuk thla ruih ruih tihte zingah khan, kum 2025 dam thleng zo ta lo hi mi engzat nge awm ang tih hi a ni?
A tawpna atana ka sawi duh chu, zu hi Mizoram sorkar sum bâwm tih thauna atana dan anga zawrh lam ka rilruah a awm lem lo. Ka rilrua lian ber zawk chu, ka ṭhalaipui zu chhe in nasat avanga thi tam ta lutuk hi a ni a; ka rilru a tina em em. Kohhran hrang hrang leh NGO-te hian a tharin ngaituahna han sêng leh zual ila; sorkar hian felfai tak leh khauh taka khuahkhirhna hnuaia zu ṭha zawrh dan hi ngaihtuah leh mai se a ṭha ka ti hle. Zu hi ‘In suh’ intih vang te, khuahkhirhna vang te, kohhranin a do vangte leh gospel camping buatsaih hluai vangte bakah, NGO-te’n an dodal vang ringawtte hian a rêm lo a ni tih hi vawiin thleng hian a lang chiang em em a, zaa zain thu dik a ni.
Uluk takin ngaihtuahna lo hmang ve the u khai.
- Joseph LNTA, Dawrpui Jail Veng