Written by
- Debbie Rinawmi

HALLELUJAH CHORUS BIHCHIANNA



‘Hallelujah Chorus’ hi kum 1742-ah George Frideric Handel-a phuah a ni a; a hla phuah dah khawm ‘Messiah’ zinga hla pakhat a ni. Handel hi a hun laia hla phuah thiam lar tak a ni a, Dorothea leh Georg Handel te inkarah February 23, 1685-ah a lo piang. Baroque Era (1600-1750) chhung khang a hmingthang hle a, Messiah a tihchhuah hma hian Italian opera a phuah deuh ber a, heng hun laia an phuah nasat tak a ni nghe nghe.

Messiah-ah hian hla 53 zet a awm a, ṭhen thum (Prophecy and Advent, Passion and Resurrection, Redemption and Glory)-ah ṭhen a ni a; Hallelujah Chorus hi ṭhen hnihna tawp berah a awm. Hla 53 kan ti tak nâin, he hla hi ṭhen thumna tawp berah tihdanglam hretin a awm nawn (reprise) a ni.

Messiah hi oratorio huanga mi a ni a; oratorio chu hla hmanga Bible thawnthu sawina ti pawhin a sawi theih âwm e. He hlabu danglamna chu, Isua nun aṭang vek phuah an ni. Oratorio phuahna atan hian French, Italian leh English hoin a thunun (influence) hle a; chutih laiin, Hallelujah Chorus bik hi chuan English-ho hla phuah dan a zûl hle. He hlabu pumpui hi ni 24 chhung lekin Handel khan a phuah zo vek a, kum 1742-ah khan a vawi khatna atan charity event-ah sak chhuah a ni. Khatia an han sak chhuah khan King George-II rilru a hneh ngang a ni ang, ding meuhin a lo lawm a; chuvang chuan he hla sak a nih apiangin a bul ṭanna (introduction)-ah hian mipui an ding ṭhin niin an sawi. Messiah hi Easter atana phuah ni mah se, America ramah chuan kum 1818 Krismas ni-ah sak hmasak ber a ni a, a hnu zelah pawh Krismas leh Kristiante hunpuiah sak a ni ṭhin.

Handel-a hlawhtlinna hi vawi leh khata lo par chhuak a ni lo. Kum 1741-ah khan Handel-a hi leiba avangin a tâlbuai hle a; chu mai a ni lo va, rimawi lamah pawh hlawmchhamnain a zui bawk a; tàn ina lut thei hial khawpin a tâlbuai a ni. April 8, 1741-ah chuan a concert hnuhnung ber ni tura a ngaih chu a nei ta a. Hemi kum vekah hian Handel-a nunah leh rimawi khawvel chawi kân dâwrhtirtu thil pahnih a thleng a ni. A ṭhianpa Charles Jennens-a chuan Isua Krista nun behchhana a ziah hlaa lemchan bu a ziahna chu a pe a. Dublin, Ireland-a charity pawl hrang hrangte chuan hla thar phuah leh turin an sponsor a, a hlawkna aṭanga leibâ neite tàn in aṭanga mi an chhan chhuah theih nan a ni deuh ber. An sponsor bakah hian a hlawkna aṭangin Handel-a hian chan a nei ve bawk a, hei hian ama kea ding leh turin a pui nasa hle.

Handel-a’n Messiah a phuah lai hian chaw a ei tlem hle a, mutmu a tuah mang lo a tih theih. A hnuaia thawk (assistant)-te’n ei tur an chhawpsak pawh khawih miah lova a lo dahte pawh a awm fo. Hla a phuah lai hian a chhiahhlawhte chuan mittui tlain an hmu fo va, ‘Hallelujah’ a phuah zawh hian a chhiahhlawh hnenah, “Ka hmaah hian vanram hmun tin te, Pathian ropui tak vantirhkoh hual velin a lalṭhuthlengah ṭhua hmuin ka inhria a ni,” tiin a sawi niin an sawi (thetabernaclechoir.org).

Hallelujah Chorus hla hi D major key-a phuah a ni a; Theorytab db in a tarlan danin, D major hi major key zawng zawnga hman lar ber dawttu leh key zawng zawnga hman nasat ber dawttu a ni. Part li-a sak chi chorus leh orchestra inchawhpawlh a ni a, ṭhen (section) hrang hrangah erawh danglam a awm. Orchestra-a bul ṭanin, homophonic texture-in a zui nghal a. A tir aṭangin homophonic texture an tih chu kan hmu nghal a ni. Homophonic texture chu aw (voice) hrang hrangin rual taka ran dan inanga an sak hi a ni a, ‘chordal music’ an ti bawk. Sak ho dal dal hnuah soprano, tenor leh alto-te rawn lutin aw (voice) leh ri (sound) hrang hrang an siam a, non-imitative polyphonic an tih chu kan hmuh zawm zat a. Hetiang hian homophonic leh polyphonic hi a inchhâwk zing hle. A thu hrim hrim chu a tlem a, a ngai nawn (imitation) a tam lo thei lo.

A tira homophonic bul ṭanna (intro) zawha Baroque style polyphony hmuh tur awmte hian rimawi lama hriatna ngah tan chuan a tingaihnawm zual ngei ang. Phûrna leh thathona chu phûmin, phûr taka ‘Hallelujah’ hnuah mood thlak hlawk niin, zawi leh dîm têa sak a ni a, chu chu uar taka sakin a chhunzawm leh a ni. ‘Lal chungnung’ tih ṭhen (section)-ah hian soprano hovin note khat inang tlangin an sa a, thunawn (chorus) ‘Hallelujah’ chuan rawn pawlhin, soprano ho note chu a lâwn sang telh telh a, ṭanna (tension) leh thinṭhàwnna mak tak (suspense) a siam chho a. Hemi hi a tawpa a ruala (a huhoa) sak (unison) hma chu a awm ta char char a ni. Uluk taka kan ngaihthlak chuan zawi muangin a sang chho ngar ngar a tih theih awm e. A hma lama kan sawi tawh angin, a inkarah homophonic leh polyphonic a inchhâwkin awm mah se, a hla pumpui khaikhawm chuan a sang chho hret hret a tih theih.

Hallelujah Chorus hi Thupuan 19:6 behchhana phuah nia sawi a ni a, he bung leh chángah hian hetiang hian a inziak a ni:

Tin, mipui tam tak aw ang leh, tui tam tak rî ang leh, khawpui nasa tak rî angin, “Halleluia! Lalpa kan Pathian Engkimtitheia chuan ro a rêl tâk hi,” (MIZOVBSI).

A hla ziaráng te, a music note inrel dan leh a inthu inzam vel dan hian a phuahtu phuah chhan hlenna kawngah an thawkho ṭha hle a; sawi nawnna (imitation) hian loh theih lohin a ngaithlatute bengah fiah takin min fah kan ti thei bawk ang.