Kut hnathawktute hlawh hi
He article-a ‘Kuthnathawktute’ tih hian ni tin inhlawha ei zawngtu kuthnathawktute a kâwk a ni. Kum 2023 khan Australia-ah ka kal a, an rama kuthnathawktute dinhmun ka hmu chuan min tilungawi hle. Kan nau pakhat chu steel fabrication company-ah kuthnathawktu a ni a, a fanu pawh an company office-ah secretary (clerk) hna a thawk ve bawk a. A fanu lehkhathiam (BA) office-a thawktu hlawh aiin a pa lehkhathiam lo kuthnathawktu hlawh a sang zawk daih a ni. A chhan ka zawt a, a pa chuan, “Keini kuthnathawktute hi khaw lum leh accident thei thil hlauhawm tam tak kara kan company tana thawk tam ber leh thawh hlawk berte kan ni a. Chuvangin, AC room-a ṭhu office clerk-te aia hlawh tam zawk chu kan phu ngawih ngawih a lawm,” tiin min chhang. A dik hle.
Australia sawrkar chuan a rama kuthnathawktute a zahin a ngaisang hle a. Kuthnathawktute chuan tlachham loa an hlawh aṭanga khawsa thei turin ruahmanna a siamsak a ni. Sawrkar ruahmanna chu kuthnathawktu ruaitu mimal, chhungkua leh company-te chuan an zawm tlat tur a ni. Chuvangin, Australia rama kuthnathawktute chu an rethei lo. India leh Mizorama kuthnathawktute retheizia dinhmun nen chuan inthlau tak a ni.
Nikum 2024-a Australia rama kuthnawthawktute hlawh (national minimum wage) chu darkar khatah $ (Australia dollar) 24.10 a ni a, ni khatah darkar riat an thawh chuan, an ni tin hlawh chu $ 193 vel a ni ang a, India pawisa chuan ni khatah Rs 10,374 vel an hlawh tihna a ni (Rs 53.75 per AU$). Inrinni, Pathianni leh chawlh ni (holiday) dangte paihin thla tin ni 20 thawk thei ta se la, Australia rama kuthnathawktu hlawh hniam ber chuan thla tin $ 3,860 (Rs 2,07,475) vel tihna a ni. Inrinnite chawl loa darkar riat aia tam (overtime) an thawh phei chuan an hlawh tam lehzual ang. Australia ram anga ram hmasawn tawh (developed country) tehkhinna atana hman chu a fuh ber lo mai thei. Chutih lain, Purchasing Power Parity (PPP) an tih, a ram pawisain thil a lei theih dihmun aṭanga tehkhin pawhin, Australia rama kuthnawthawktute dinhmun chu India leh Mizorama kuthnathawktute dinhmun aiin a let tam takin a ṭha zawk daih a ni.
Australia dollar leh India pawisa exchange rate aṭanga chhut chuan, entirnan, Australia rama kuthnathawktu kum khat hlawh $ 49,254 chu India pawisa chuan Rs 26,47,862 tihna a ni a. PPP aṭanga chhût erawh chuan Australia rama kuthnathawktu kum khat hlawh $ 49,254 chu India rama Rs 7,91,976 hlawh nen a intluk a ni (https://www.paritydeals.com/pp...).
Ka chhut sual loh chuan, Australia rama an pawisa dollar khatin thil a lei theih kha India ramah chuan Rs 16-in a lei theih tihna a ni chu. A awmzia chu, Australia rama kuthnathawktute anga rethei loa khawsa thei tur chuan Mizorama kuthnathawktute pawh hi ni khatah Rs 3,088 (193x16) an hlawh ve a ngai tihna a ni. Tichuan, thla khatah ni 20 thawk thei ta se la, thla tin Rs 61,760 an hlawh pha ve ang. Heti zat hlawh hi an phu ngawih ngawih a ni. Anni ho hi kan ram tundinna leh hmasawnna atana hna thawk tak tak leh thawk tam berte an ni si a. Hetiang dinhmun em chu kan la thleng thei rih lo pawhin, kuthnatawktute ni khat hlawh hi Rs 1,000-1,500 tal a nih a hun tawh tak zet a ni. Tichuan, thla khatah ni 20 thawk thei ta se la, thla tin Rs 20,000–30,000 vel an la pha ve ang a, tlem a zawng chu an retheina leh harsatna a ziaawm deuh ngei a rinawm.
Tunlaia India national minimum daily wage erawh chu Rs 178 a ni a. Mizoram minimum daily wage hi national minimum wage aiin sang zawk mah se Rs 420 chauh a ni. Mizorama kuthnathawktu chuan thla khatah ni 20 thawk ta se la, thla tin Rs 8,400 vel an hlawh tihna a ni a, khawsak theih ngaihna a awm thlawt lo. India hi khawvela economy lian ber pangana a ni mek a, Australia chu 13-na chauh a ni (https://www.forbesindia.com/ar...). Chutiang chu a nih laia India rama kuthnathawktute hlawh leh Australia rama kuthnathawktute hlawh lei leh van anga inthlau mai erawh hi chu kan fifth largest economy nihna hi a tak ram a thleng loh deuh chu a lo ni dawn hi maw!
Mizorama kuthnathawktute hlawh tlemzia leh dinhmun chhiatzia chu tlang hriat a ni a. Entirna atan PWD hmang ta ila. Kawng siam hna, in sak hna, leilawn dawh hna, etc. te hah taka thawktu tak takte chu kuthnathawktute (labour-te) an ni a; mahse, PWD office-a chowkidar hlawh zat takngial pawh an hlawh lo hi ngaihtuah chian a hun tawh tak zet. Mi rethei rahbehna leh dik lohna (injustice) a nihna lai pawh a awm. Hei vang hian a ni ngei ang, kan ramah chuan kan lehkhathiamte’n kut hna thawk duh loin sawrkar hna hlir an duh hlawm hi maw. An mawh lo ve, hlawh a inthlau lutuk ve bawk a ni.
Australia-a ka thil hriat pakhat sawi leh ila. Kan naute kuthnathawhna company-a kut hna thawktu pakhat chu MA pass tawh a ni nghe nghe a, mahse, office-a ṭhut ai chuan field-a kuthnathawh a thlang zawk daih a ni; a hlawh a ṭhat ve tho avangin. Kan ramah pawh hian kuthnathawktute hlawh a ṭhat chuan kan lehkhathiamte pawhin kuthnathawh pawi an ti lo ang a; tichuan, sawrkar, contractor leh chhungkua hnate thawk turin pawn lam mi labour rawih pawh a ngai tawh lo ang. Hna awm lohna vanga harsatna (unemployment problem) pawh kan su kiang nghal a ni mai.
Kan ram hi chu hna thawk tak tak leh thawh hlawk ber kuthnathawktute zah lohna leh an dinhmun ngai pawimawh lo a, rapbet a, hlawh tlem ber leh hlawh tlemtê hlawhtirna ram a nih rih tlat hi maw. Kuthnathawktute tan chuan ram lungchhiatthlak kan la ni rih e. Chu chauh a ni lo, hlawh sang hlawha a ngheta thawktute aia hlawh tlemtê hlawh a nghet loa thawktu (contractual worker)-te’n hna an thawh tam zawkna leh hna an thiam zawkna ram a ni. Zirtirtu leh sawrkar hna dang thawktu ṭhenkhat chuan hlawh tlemtein an aiah mi an kaltir a, anni erawh thla tin ei sên loh thawh loh hlawh tam tak an hlawh theihna ram kan ni hi maw. Chuti chung pawh chuan Kristian ram kan inti a, thawh lo hlawh hlawhtute chuan inthlahrunna nei miah loin biak in leh zaikhawmnaahte an lâm theihna ram kan la ni e. “Tu pawhin hna a thawh duh lo chuan ei pawh ei suh se” (2 Thessalonika 3:10) tih thu hian inthlahrunna chhetê mah a neitir lo a, huai taka thawh loh hlawh la ngam Kristian intite tuallenna ram kan ni e. Chutih lain, kan ram hmasawnna atana hnathawh tak taktu kuthnathawktute erawh chu ei khawp lo, hlawh tlemte hlawhin an rûm mek a ni.
Sim tur, zir tur, tidanglam tur leh tihmasawn tur tam tak kan nei. Kuthnathawktute dikna humhimsak hi kan sawrkar hrawn mek hian a tihmakmawh ber pakhat a ni. Amosa 5:24-a “Rorêlna dik chu lui angin luang se la, dikna pawh luipui kang lo angin luang rawh se” tih thute hi a takin kalpui tawh ila. Kan ‘mipui sawrkar’ hian mipui tam tak nihna kuthnathawktu miretheite dinhmun chawikan tum se la, an hlawh tihpunsakin, rorelna dik leh ṭha chu an tan lui angin luantir se la, luipui kang lo anga luantirsak turin tun kum thar (2025) aṭang chuan i beisei ang u.
“Dân chimawm tak siam a, thupêk khirh tak tak tichhuak ṭhînte u, in chung a pik e. Chutin rethei ṭhat vena tûr in dang tlat a, dik taka ro rêlsak an ni ngai lo; hmeithaite in suam a, fahrahte in rawk ṭhîn.” (Isaia 10:1-2).
“Ngaiteh, i nau Sodom sualna chu hei hi a ni: a chapo va, ei tûr a ngahin a fanute nên nuam an chên der der a, retheite leh mangangte an chhawmdâwl ngai lo. An inchhuang êm êm a, ka hmaa thil tenawm an tih avângin ka nuai bo va ni.” (Ezekiela 16:49-50).
“Rethei khawngaih hi Lalpa hnêna thil pûktîr ang a ni, i thiltih ang chu a rûl leh ngei ang che.” (Thufingte 19:17).
- Laiu Fachhai