Written by
- Dr. N. Lalpianpuia
Assistant Professor, Institute of Advanced Studies in Education (IASE), Aizawl (Former EMRS TGT−Science Teacher)

EKLAVYA MODEL RESIDENTIAL SCHOOLS

Ministry of Tribal Affairs (MoTA), Govt. of India hnuaia zirnain (school) pawimawh tak pakhat chu Eklavya Model Residential School, a tawi zawnga EMRS tia sawi lar hi a ni. India Danpui Article 46 behchhana India khua leh tui, mi hnuaihnung zawk leh khawsak kawnga dinhmun harsa zawka ngaihte, a bik takin scheduled tribe (ST)-te zirna (education) leh ei leh bar (socio−economics)-a chak taka dawm kan a nih thuai theih nan EMRS hi ST-te tan liau liaua din a ni. India Danpui Article 338 behchhana India rama tribal mihring chengte venhimna leh hmasawnna tur ngaituah rânin he zirna in hmanga tribal-te a thlawna zirna leh senso engkim dawnga an zir theih nan kum 1997-1998 khan din a ni. He model school enkawl nan hian sawrkar laipui chuan India Danpui Article 275(I) tlawhchhanin sum senso (funding) a pe chhuak ṭhin.

Eklavya hming put chhan awmze nei:

EMRS din leh a hming put chhan hi ngainawm tham a tling kan ti thei awm e. Mahabharata epic-a tribal hnam hniam tak anga ngaih Eklavya hming puttir ngat a nihna hi a tingaihnawmtu niin ka hria. A tawi zawngin sawi ila, lal ropui tak Hastinapura lalna ram bul hnai ramngawa cheng ṭhin tribal hnam tlemtê Nishada tribe zinga mipa naupang pakhat Eklavya a awm a. Thal (archery) kap thiam leh a thal nena ramvah hrat tak a ni a, an chenna ram leh a chhehvela thal kap thiam ber nih chu a tum ber a ni. Vawi khat chu Eklavya chuan an chhehvela hmingthang tak Pandavas unaute an tih mai, thalkah leh ramvah dan zirtirtu mifing leh thiam tak Guru Drona chu a va pan ve chawt a, a zirlai naupang pakhat ni ve turin a va ngen a. Mahse, Guru Drona chuan Eklavya chu Nishada tribe hnam hnuaihnung tak a nihna avang chuan lo hnawlin, hnam ṭha leh sangte nena zirna hmun khata thalkah zir dun theih a nih loh thuin a lo chhang ta daih mai.

Eklavya chu rilru na takin a haw vang vang a, ngawah chuan hlum (clay) hmangin Guru Drona lem a siam a, chumi hmaah chuan discipline ṭha tak kengkawhin thalkah a zir tlauh tlauh ṭhin a. Guru Drona leh a zirtirte thalkah inzirtir dan chu a rukin ngaw aṭang chuan zuk thlir ṭhin a, hlum hmanga a siam Guru Drona lim hmaah chuan a zir nawn tlut tlut ṭhin a ni. Tichuan, ṭum khat chu thalkah intihsiakna buatsaih a ni a, Eklavya pawh chu tournament-ah chuan a tel ve a. Guru Drona zirtirna hnuaia zirlai, hnam ṭha leh lal fapa panga Pandavas tia hriat larte leh Kauravas thal kap thiam takte ai chuan hnam hnuaihnung aṭanga chawr chhuak Nishada tribe Eklavya chuan thalkah a thiam zawkzia chu hmuh theihin a tilang ta a ni. Guru Drona chuan chu chu a hmuhin mak a ti em em a; thiam a ti tak zet a ni.

Mizorama EMRS leh EMRS thil tumte:

Eklavya Model Residential School (EMRS) hi Mizoram EMRS Society, Social Welfare & Tribal Affairs, Mizoram sorkar hnuaiah enkawl a ni a. National Education Society for Tribal Students (NESTS), Ministry of Tribal Affairs chuan tribal naupang zirna lamah an hnufual bik loh nan a thlawn vekin an lehkha zirna tur senso a rawn tumsak vek a ni. School fee, uniform, lehkhabu, bag, pen, pencil, etc. leh residential school a nih ang takin hostel-a an mutbu mamawh leh zirna atana an mamawh dang tinrengte angkhat veka pek an ni. Pawl 6 aṭang inṭanin, pawl 12 thlenga lehkha zir theihna hmun a ni. Mi hausa leh rethei fate thliar hrang lovin, Mizoram chhunga Mizo naupang tawh phawt chuan khawi hmun aṭang pawhin admission a tih theih vek a. CBSE hnuaiah affiliation tih a nih avangin CBSE syllabus rin a ni a, India ram hmun hrang hranga CBSE zirlaibute nen inangkhat veka zirtirna pek an ni. Admission tih dawn hian classroom strength azirin entrance test leh medical examination an paltlang a ngai vek thung.

Tuna Mizorama EMRS paruk (functional) awm mekte chu EMRS Lunglei, EMRS Serchhip, EMRS Ngopa, EMRS Lawngtlai, EMRS Chawngte leh EMRS Tuipangte a ni a. A thar sak zawh kim chiah loh (under construction) panga a awm bawk a; chungte chu EMRS Tlangnuam, EMRS Zawlnuam, EMRS Bilkhawthlir, EMRS Tlungvel leh EMRS Niawhtlang te a ni. Hengahte pawh hian class eng emaw zat chu kalpui mek a ni tawh. School tinah hian zirlai 480 zir thei tura duan leh beisei a ni a, class tinah zirlai mipa naupang leh hmeichhe naupang zir thei zat pawh inzat chiah (gender equality) maintain zel tura duan a ni.

Sorkar laipui (MoTA) chuan a hma lama Eklavya thawnthua kan hriat tak ang zawng zawng, zirna ṭha dawng tura hnam hnuaihnung tak nih vanga endawngna tawk emaw, sum leh paia harsatna emaw, zirtirtu ṭha neih lo emaw, Eklavya anga India rama tribal zirlai zawng zawngte’n harsatna chi hrang hrang an tawh loh nan Eklavya hming awmze nei tak puttir chungin, he EMRS hi India rama ST tribal chenna, mihring awm zat aṭanga tribal 50% aia tlem lo awmna leh a mi cheng 2,000 chin zawng zawngah EMRS din vek a tum a ni. Mizoramah ngei pawh EMRS school 17 awm tura duan a ni a, a dang pawh dil belh leh pek belh zel tura beisei a ni bawk.

EMRS thil tum pawimawh tak chu, a bik takin ST-te’n zirna ṭha tak, national standard an dawn theihna tura kawng hawn a ni. Zirtirtu qualify takte hnuaiah zirin, hnampui zawk nia ngaihte (general category) nen nakin zela hna chi hrang hrang–Central Services kan ti mai IAS, IPS, IRS, IFS, etc. te mai bakah, doctor, engineer leh state Sservice hrang hrangahte an inziah tlin theihna tur mai bakah, sorkar hna eng pawh an zawn nan leh eizawn nana sum leh pai deh chhuah thiamna hrim hrim ST mipuite’n hnam pui kan tihte nen kan lo inrualkhai theih nan leh kan el ve ngei theih nan EMRS hi din a lo ni ber.

EMRS hian zirna pangngai chauh ni lo, infiamna lama tribal zirlaite’n hma an sawn thei nan kawng pawimawh tak an sial zel bawk a. Intra-school sport leh inter school sport-te mai bakah, ram pum huap national sports event buatsaihsak ṭhin an ni. Hei hi zirlai naupang talent hai chhuahna kawng pawimawh tak a tling. Tribal ziarâng humhimna leh pho chhuahna school pawimawh tak a ni a, zirlai naupangte’n India ram khawpui hrang hrangah chutiang pho chhuahna hun an nei ṭhin bawk.

Entirna pakhat sawi ta ila, tunlaiah MBBS leh engineering (B.Tech) subject hrang hrang zir turin common entrance exam–NEET leh JEE a lo ngai ta a. Hetianga entrance tling ve thei turin EMRS-a kal tribal naupangte chu zirtirtu qualify-te zirtirna hnuaiah, sum leh paia harsatna awm lovin, a thlawn vekin CBSE course zirin an inbuatsaih ve thei tihna a ni. Hetiang avang hian MoTA hnuaia EMRS enkawltu tura din National Education Society for Tribal Students chuan zirtirtu nghet, central hlawh la pha tur National Testing Agency (NTA) kaltlangin a la reng bawk. Tun hnaia EMRS zirtirtu tam tak chu NTA recruitment kaltlangin central pay hmangin hlawh ṭha tak neiin an lo lut ṭan rêng bawk a ni. Hetih lai hian, State EMRS Society kaltlanga a nghet tura lak tawhte pawh awmze nei zawka NESTS hnuaia absorb (dah luh) mai tura hmalakna kalpui mek a ni a, an lawmpuiawm hle.

Naupangte enkawlna ṭha tak leh venhimna ṭha tak hnuaiah zirtirna inangkhat vek a pek an nih mai piah lamah, naupangte hriselna leh harsatna enkawl turin medical attendant pakhatin school campus-ah a awm chilh reng ṭhin. Hetiang khawpa school model ṭha, Eklavya school kan state-in kan nei hi kan vannei hle. Mizorama EMRS Society-a thawkte pawh an fel a, school staff leh naupangte an ngaihsak em em a, fak an phu tak zet a ni.

Duhthusamah chuan sorkar laipui aṭanga hetiang school ṭha tak sakna tur leh inrelbawlna tura sum kan hmuhte hi a nihna ang taka hman zel ni se. Khawtlang pawhin ngaihven chin nei thei ila, a lawmawm hle ang. Kan state-a naupangte’n zirna lama hma an sawn theih nan leh kan tuchhuan lo la kal leh zel turte tan pawha chhenfakawm a lo nih ngei theih nan, a fawng chelhtute’n theihtawp an chhuah zel ang tih hi kan beiseina a ni. Nu leh pate pawhin EMRS hi ngaihven ila, sum leh pai senso awm lova zirna ṭha dawn theihna hmun hi chhawr ṭangkai ṭheuh i tum ang u.

- Dr. N. Lalpianpuia, Assistant Professor,
Institute of Advanced Studies in Education (IASE), Aizawl
(Former EMRS TGT−Science Teacher)