Mizote u, min chhan rawh u

Hmelmate chu thawk leh khatah an rawn thawk thut a, tlang mite khua chu an hâl kang duai duai zel a. Nunau mipui mangangte chuan ṭap chungin sahimna an zawng a, a thim a var pawh thlu thei loin an tlan darh chum chum mai a ni. Hmelmate chuan mipa an man hmante chu an that hmiah hmiah mai a, an lute an tansak hmiah mai a ni. An va nunrâwng tak em aw! Eng ang mihring nge maw an nih le. Hmeichhia an mante pawh nasa taka sawisain an pawngsual a, saruak ngalngatin kawng an zawhpui a nih chu. Heng ang rêng rênga tlang mite thlaphânna hi a awm leh thei chuang dawn em ni? An rilruin ar bo a zawng a, an beisei awm chhun chu, ‘Mizote u, min chhan rawh u,’ tih a ni ringawt mai. A ṭhente chu ramhnuaiah an biru a, a tam zawk erawh chu Mizoram lamah an raltlan nguah nguah mai a ni. Tute nge Mizote chu ni le? Mizo hnam an awm em ni? Mizoram chu tute din nge ni ang? An va ralmuang bik awm ve.

Tun hnaia Mizoram chheh vel Manipur leh Tripura state, Myanmar leh Bangladesh ram aṭangtea Mizorama rawn raltlante khan ‘Kan Jerusalem – Mizoram’ tia Mizoram an rawn pan ruih ruihna chhan kha i hria em? A chhan chu maw, Mizo nih i duh vang a nih kha. Mizo nih duh lo la chu Mizoram hi a awm thei reng reng lo vang. Tlang mite tan inhumhimna tur ram a awm dawn lo a ni. Chuvangin, Mizo lo inti zel la, Pathianin kan hnam tan Mizoram min pe hi lawmthu sawi mawlh mawlh mai the. Chutih rual chuan, Chhinlung chhuak intite hi kan inlungrual zel a ngai tih hria la, kan inlungrual zel chuan hnam ropui tak kan ni thei si a. Lalṭanpuia'n, “Lungrualna hi ram leh hnam tan himna kulhpui ber a lo ni e,” a lo tih hi a dikzia hriain, kan inpumkhat zel a va pawimawh tak em.

Mizo intite hi hnam hrang hrang kan ni a, kan hnam khaikhawmtu atan Mizo kan inti mai a ni e. Chuti ni lo a, keini chu Mizo kan ni lo Hmar ka ni, keini chu Mizo kan ni lo Paite ka ni, kei ni chu Lai ka ni, tiin Mizorama cheng hnam hrang hrangte hian kan hnam hming leh chi bing hming ṭheuhte chawi ta vek ila, Mizo ni tur kan awm dawn si lo. Kan chi bing nihnate kan hnam bil nihnate inlâk hran nan hmang loin, kan hnam hmingte bo chuang si lo hian ‘Mizo’ tihah kan lungrual mai a ni. Chu chuan Mizo hnam hi kan siamin Mizoram hi kan lo din ta a ni chu. A ṭhain a va ropui em.

Chuvangin, Mizo nih i duh vang liau liauin Mizoram hi a lo awm thei ta a ni a. Mizo hnahthlak zawng zawngte tan kulhpui atan din a lo ni reng mai; a va lawmawm em. Nang, unau duh tak, Mizo nih hi duh zel ang che aw, kan ram leh hnam a lo hima a lo dinchhuah ve theih nan a ṭulin a pawimawh tak zet a ni. A hran a hraia inla hrang tham kan awm loh hi. Mizoram chhunga chengte hi Mizo tia kan inpumkhat chung pawh hian, hnam dangte ngaihtuah chuan kan la tlem em hi. Kan chhehvelah hnam dang min chimral tumtute an tam em em mai si a, min chimralin kan boral hlauh dah a nge. Aw, ka chi leh kuang duh tak te, Mizo hnahthlak hnam hrang hrangte u, Mizo hming inchhalin inpumkhat sauh sauh zel ang u aw.

Tunlai khawvelah hian hnam hrang hrangte hian dingchhuak tur chuan tam a ngai tih hriain hnam inpumkhatna lam kawng an zawh mup mup a. Keini Mizo hnahthlakte zingah hian Mizo nih duh lo kan la awm rengte hian ngaihtuahna an tithui ṭhin khawp mai. Eng hmingah hian nge maw lungawi kan tum a, eng hnamah hian nge inpumkhat kan beisei ni.

Kan pi leh pute aṭanga an lo inchhal ṭhinna hming, Mizo tih hi Zosap lo kalte pawhin an rawn hre chat mai a, Zosapthara pawhin Mizote fuihna hla a phuah a:

Mizo kan nih lawm ilangin,

Kan hnam ṭhatna thu zawng zelin,

Thil ṭhain kan ram timawiin,

Mizo, lawm teh u,

tiin.

He hming mawi tak Mizo tiha lungawi duh lo a, a chi binga inlâk hran tum tlat ho hi chu hmelma tan an zuamawm a rinawm hle. Mizo hnahthlak zingah tu hnam mah hi a chi bing chuan kan ding chhuak thei dawn si lo a; chuvangin, hun lo kal zelah Mizote u, min chhan rawh u, an ti chûl lo ang tih tu nge sawi thei awm le?

- Hausanga Hauzel