Written by
- PC Lawmkunga

Bible-a lehlin sual nia lang leh bawk

May thla tawp lamah khan hetiang lam hawi hi Vanglaini-a a chhuah tawh avangin ‘leh bawk’ tih hi a ṭul a, kha article hmasa chhunzawmna kha a nih tâk vang a ni ber awm e. Kan thupui hi luhchilh nghal mai ila.

Nehemia bung 8 chang 10 hi Mizo Bible-ah chuan hetiang hian an dah a, “Lungngaiin awm suh u; Lalpa chunga lawmna chu in chakna a ni si a,” a ti a, tih a nih hi. He lai thu hi a chhumbûl deuh nge ni, mi tam tak chuan, “Lalpa chunga in lawmna chu…” tia phuah belhin an han la mar deuh va, mahse, chu chu Mizo Bible-a a inziak dan chu a ni si lo. ‘Lalpa chunga lawmna’ tih mai hi a inziak dan chu a ni tlat a ni. Ngaihtuah a titam ta viau mai.

Sapṭawng Bible kan leklam ber King James Version hi han en ta ila. Hetiang hian an lo dah a, “Do not sorrow, for the joy of the Lord is your strength.” Khawii hi nge ‘Lalpa chunga lawmna’ tihna chu ni ta le? ‘The joy of the Lord’ hi ‘Lalpa chunga lawmna’ tia lehlin a dik thei ang em? ‘Your joy in the Lord’ tihte a nih law law si loh chuan a Mizo ṭawng hian a ṭhelh tlat a ni. English version dangah pawh, ‘The joy of the Lord’ tih bakin an ziak lo.

I han sawi zau hlek teh ang. Jerusalem kulh siam ṭhat hnu khan lehkha ziaktu mi thiam Ezra kha Mosia dan bu mipui pungkhawm hmaa chhiar turin an ko a. Ezra’n Mosia Dan bu a han chhiar chuan mipuite khan Pathian dan an lo bawhchhiat nasatzia an hria a, an lungngai a, an ṭap ta chuah chuah mai a. Chutih lai vek chuan Pathianin thununin hrem ṭhin mah se, a hmangaih reng a, sala an tâng pawh Jerusalem-a hruai kir lehin, a kulhte a tundintir leh a, an chungah Lalpa a lawm reng tho a ni, tiin Nehemia khan mipuite kha a hnêm ta a ni. ‘The joy of the Lord’ chu an thlamuan phah dawn ni awm tak a ni.

Lalpa chunga kan lawmna hi kan chakna nge ni a, kan chunga Lalpa a lawmna zawk, tih hi a chhanna a awm a. Chanchin ṭha Johana 15:11 kan en chuan kan chunga Lalpa lawmna leh Lalpa chunga kan lawmna hi a inlaichin ṭha hle a ni. “These things I have spoken to you, that My joy may remain in you, that your joy may be full.” tiin. Chutih lai vek chuan, Nehemia hi chuan ‘Lalpa lawmna’ chauh a rawn sawi thung (‘Lalpaa in lawmna’ ni lovin). Kan lo lak uarsak lu deuh ṭhin niin a lang. Pathiana lawma Amah chawimawi hi kan tih tur a ni, tihte hi chu thu dik awm sa (axiom) a ni hrim hrim a. Mahse, Nehemia hian chu chu sawi a tum lo va, Lalpa lawmna (‘in chunga a lawmna’ pawh ti ila) chu nangmahni tichaktu a ni, tih sawi a tum zawk niin a lang.

Hebrai 10:29 hi lo en leh ila. Mizo ṭawng an chheh dan hrim hrim hian awmzia a nei lo leh hle mai a. Heti hian an dah a, “Pathian Fapa rapbet a, thuthlung thisen, amah tihthianghlimna chu thil narâna ruat a, khawngaihna Thlarau tivuitu chu, chu mi ai chuan engtia hremna nasa zawk nge tuar tlaka ruat tur nia in ngaih?” tih a nih chhawkawlh nghut nghut hi.

Khilai thuin a sawi tum ber chu, Pathian Fapa leh thuthlung thisen ngainepa Thlarau tivuitu chu hremna nasa tak tuar tlak a nihzia sawi a tum a ni. Mahse, a Mizo ṭawng an han chheh kikawi dan khi hriat thiam a har a, an sawi tum pawh an sawi chhuak zo lo bawk. Mihring comparative degree, ‘Chu mi ai chuan’ tih hi telh chawp thu chuangtlai a ni. A Sap ṭawngah a tel hauh lo. A tehkhin tum chu mihring leh mihring ni lovin, hremna nasa leh nasa lo lam zawk kha a ni (much worse punishment). ‘Tuar tlaka ruat tur nia in ngaih?’ tih bumboh deuh pawh hi, ‘Tuar tlaka in ngaih?’ tih mai awm a ni.

Tichuan, ti hian kan lo siam rem thei tawh ang. “Pathian Fapa rapbet a, thuthlung thisen amah tihthianghlimna chu thil narâna ruat a, khawngaihna Thlarau tivuitu ngat chu eng ang hremna nasa teh meuh nge tuar tlaka in ngaih?’’ tiin. Sap ṭawngah pawh, “Of how much worse punishment, do you suppose, will he be thought worthy…?” tih tluangtlam mai a nih hi. Hetah hian hremna na zawk leh na lo zawk lam khaikhin tumna ni lovin, hremna nasa thei ang ber lam sawi a tum zawk bawk a ni (Khawngaihna Thlarau tivuitu, tih khi, ‘who insulted the Spirit of grace’–KJV) tia dah a ni. Chuti a nih chuan ‘tivuitu’ ni narân mai lovin, hmusit taka ‘diriamtu’ tihna a ni ang.

Hebrai 9:7 hian mit a timîm leh bawk. Chhuak hmasaa kan sawi Bathsebi ‘fel loh loh lai tak’ tih ang chiah khan an rawn dah leh a. “Puithiam Lalber chauh, kum tin vawi khat, thisen keng lo lovin a lut ṭhin” tih a nih hi. Heta ‘thisen keng lo lovin’ tih hi Sap ṭawngah chuan ‘Not without blood’ tia dah a ni. A thumal tin hi a ngial a ngana lehlin an tum ṭhin avangin Mizo ṭawng an tihmelhem fo mai. Translation awmzia hian thumal tin lehlin zel a kâwk lo va, awmze bo lova ṭawng tluangtlama dah a kawk zawk. Transcription (Assembly proceedings an lo ziak chhawn ang) nen a inang lo a ni. Transcription hi chu MLA-te thu sawi ang chiah chiah, verbatim kha hmaih lova ziak chhawn/ lehlin zel a kâwk. Tichuan, khilai thu pawh khi, ‘Thisen keng ngeiin’ emaw, ‘Thisen hlamchhiah lovin’ emaw ti mai se, ‘lo lo’ khi kan pumpelh thei ang.

Tin, he lai châng hi an let kim lo hrim hrim tih a lang bawk: “… mite sual atan a hlan ṭhin” tiin an titawp ringawt mai a. Sap ṭawngah chuan, “…hre lova an thil tihsualte atan” a ti kher a ni; ‘Sins committed in ignorance’ (KJV) tiin.

Duhtawk leh rih phawt ang aw.

- PC Lawmkunga