Written by
- Lalawmpuia

Pêm lut kan ni lo, Min rin lut zawk

Tunhnaiah North East mite tana hriat nuam lo zet mai chanchinthar kan hre leh ta a, chu chu Delhi Assembly inthlan neih tur atana BJP-in an hmathlirte an tarlanna, vision document Thawhlehnia an tihchhuahah Delhi-a hmarchhak mite chu ram pawn aṭanga pêmlut (immigrants) tiin an tarlang a. Hei hian keini hmarchhak mite leh Central-a eptu party-te a tilungawi lo hle a, hemi avang hian kan ṭhenawm state ṭhenkhat Assam, Manipur leh Tripura-a pawl hrang hrangte chuan nawrh an huaihawt a, kawng te an zawh bakah Prime Minister Narendra Modi-a lim te hial an hal a nih kha.

Hetiang a nih mek lai hian mi ṭhenkhat inla rilru zau nge kan tih dawn inla fing fal deuhten social networking facebook leh whatsapp velah “engnge maw huat tur awm le, kan nihna dik tak a nia. Kan historian-te pawn khawchhak aṭanga pêm kan nih thu an ziak vek a, huat vak tur a awm lo e, a nih loh pawn kan historian-te leh ziaktu ṭhenkhatte hi fimkhur ve deuh se” tiha zawngin ngaihdan an nei a ni awm e. A dikna chen pawh awm tho mah se hetianga ṭawngkam hualthla la tak mai 'foreigner' min ti chiah lo mah se 'immigration’ tih ṭawngkam ngaihnobei lo zet mai huatna chang pawh hriat loh hi dawizep thlak ka ti a, Indian nih loh hlauh thlak kan ti bawk.

Kan dikna chanvo hum­hima zahawm taka insiam tur hian kan huaisen tawk lo a ni mai lo maw?

Dik tak chuan India ram pawh hnam chi hrang hrang pêm khawmna ram ni a, India khua leh tui (citizen) kan nih tawh chuan tumah 'immigration' in ti tur bik chuang kan awm lo. India history hi tlema zawng han tar lang ila. Hmanlaiin India chu ‘Aryavarta’ tiha hriat a ni ṭhin a, chu chu Aryan hnamho chenna eawm ram emaw tihna a ni. Chumi hnuah ‘Bharat’ tih a lo ni leh a, ‘Hindu’ tih ṭawngkam pawh hi ‘Shindu’ tih aṭanga lak a ni a, chumi awmzia chu Indus river tihna a ni. Shindu lui chhak vela chengte chu Greek leh Roman hoin ‘Hindus’ an ti mai ṭhin a, tichuan an chenna ram vel pawh chu ‘Hindustan’ tih a lo ni a, chu chu tunhnuah khawthlang (European) ho lam danin ‘India’ tih a lo ni ta a ni.

Aryan kan tihho hi German Scholar Max Muller chuan BC 1500 vel aṭang khan Central Asia (Iran) leh Russia chhim lam Caspian Sea leh Europe chhaklam (Austria leh Hungary) vel aṭang rawn pêmlut niin a ziak. Scholar tam tak chuan heng pem kual hnam Aryan (Nomads) te hi tuna hnam ropui tak tak German, Greek, Persian, Indian leh Roman ho thlahtu (ancestor) ah an ngai bawk. India rama rawn pem lutte hi Indo-Aryan tih an ni a, an ṭawng pawh khawvela ṭawng mawi ber leh upa ber zinga mi Sanskrit a ni.

Hengmi te rawn luh hma hian Dravidian hnamho hi India hmar lam Indus lui phaizawl velah changkang takin BC 2500 vel aṭang daih tawh khan an lo khawsa tawh a, anniho hi India-ah chuan awm hmasa (native) bera ngaih an ni. Tichuan, an aia chak zawk leh thil ti thei zawk Aryan-ho an luh takah chuan chhim lam panin an pem ta zel a, tuna India peninsula state hrang hrang Tamil Nadu, Kerala, Karnataka, Andra Pradesh-a cheng Tamil, Malayalam, Telegu etc. ṭawng hmagte khu Dravidian kan tihho chu an lo ni ta a ni. Anniho khu India Sub-Continent ah hian 28% vel lai an tling pha. Tin, a tam zawk 72% vel hmar lampanga chengte hi rawn pêm lut ve tho, Aryan kan tihho kha an ni. Hei hi hmanlai India History tawi thei ang ber chu a ni mai.

Ka tarlan duh ber zawka chu rawn pêm lut ve thoten 'immigrant' min ti fo mai a, min hmu Indian lo lutuk hi a rilru nat thlak lai chu a ni.

A nih leh Indian kan ni tak tak lo deuh em ni? Kan ṭhenawm kan North East puite history chu thu hran nise kan Mizo history ziaktu tam berte chuan a mi nawlpuiin Mizorama thlang kan tlak hun hi AD 1700 velah an chhut a, tuma la luah ngai loh ram a nih avangin a luah hmasa ber Mizote chu Mizoram neitu tak “son of soil” dik tak chu kan ni mai. British ho rawn luh hma te kha chuan ram dang awpbehna hnuaiah awm loin khaw tinte khan mahni Lal rorelna hnauiah kan kun a ni. Tichuan, India-in British lakah zalenna a hmuh khan keini chenna ram pawh India Union-ah rin luh a lo ni ve ta, India Citizenship Act 1955 in a sawi angin “by birth” hmangin automatic-in Indian dik tak kan ni nghal a. Vaiho khuan an lo awm hmasak vang leh an awmna a lo laili vang te, keini kan hmel leh pianphung a danglam deuh vang maiin an duh hun hunah pêm min ti ngawt thei lo.

India Independent hnua lut thla ni loin, kan chenna ram dik tak kan luah lum mek chu kan duh reng vang ni loa India ram chhunga rin luh a nih vang zawka Indian ni ta chauh kan ni.

Chuvang chuan kan his­torian leh ziaktu tam takten kan history dik tak an ziah ngam lohna tur chhan a awm lo a, kan nihna dik tak kan in hriat chian hi kan bat zawk a ni.