Written by
- Patrick Z
Chhingchhip.

MIZORAM HMASAWNNA HI

Mizoram hi District Council-a kan awm lai vel kha eng emaw chen chu kan hre pha ve riai ruai a, khang hun laite kha chuan kan lo va la hniam awm tak em! Khaw kar kawngte kha motor kawng pawh a la awm lo. Kea kal theih ṭawk ṭawk vek kha a ni mai a, Silchar-Aizawl-Lunglei kawngpui hi jeep kal theihin sial a ni chauh va, a bak dang zawng hi chu kea kalna vek a ni thin. Kan eizawnna pawh thingtlang lo neih a ni mai. Kan politician hmasate pawh puakphur nen, thûl phurin an zin kual vel a, kan titi reng reng pawh khan kan khua bak a pel meuh lo chu a nih ber kha maw!

Zirna lamah hlei hlei khan kan pachhia a, primary sikul kal tur pawhin Mizoram khaw tam berte kha chu khual khua pan a ngai ṭhin a nih kha. Kan District Council hruaitute azarah kalkawng pawh siam a ni chho ve zelin, zirna lamah pawh kan changkang ve telh telh a, hmasawnna pawh a kal chho ve zel a ni.

Hetia kan hmasawn loh leh kan hniam em avang hian Assam sorkar lakah kan lungawi lo hle a, a tawpah phei chuan independent sualin, kan ram chu rambuaiah kan lut ta a nih kha. Rambuai hi kan chhiat phahin hmasawnna a tiṭhanthu viau tura kan ngaih laiin, a lehlamah chuan hma kan sawn phah viau zawk chuan a lang hlauh awm e.

Tichuan, kum 1972 khan union territory-ah hlankai kan han ni a, Assam sorkar kaltlang lovin central aṭangin sum tam tham kan han dawng ta a; hei hian kan ram hmasawnna pawh a tichak ta hle a ni. Kawng hrang hrangah hmasawnna a kal chak ta a, kalkawng, zirna, agriculture, hriselna, etc. a kal chak ta viau mai a. High sikulte pawh kan lo ngah ta a, college thleng pawhin kan lo neih belh ta zel a. UT kan nih chhung ringawt pawh hian kan ram hmasawn nasatzia chu a lang thui viau awm e.

Tichuan, kum 1986 a lo her chhuah meuh chuan ram buai pawh inremna tluantling siamin neih a lo ni ta a, Mizoram pawh state puitlinga hlankai a lo ni leh ta. Hetia state puitling kan neih tak hnu phei chuan zirna lamah ngat phei chuan kan ṭhang chho ta viau a, university puitling kan lo nei ve ta a. Tin, kawng dang dangah pawh hmasawnna chu a nasa ta em em a nih hi. Tunah chuan India ram state dangte rualin ke kan pen ve ta a, India zalen hlim aṭanga state puitlinga lo awm tawh phai vai ho, an mahni beia rál rûn reng renga kan buai ṭhin laia sikul sang nena lo inzir tawhte pen rualin ke kan pen ve ta a, a hnufum lutuk bikah ṭang lovin, an kal rualin kan kal ve ta a nih ber hi a! Kan hmasawnna hi chu nasa ve tak chu a ni asin le!

Kum 1996 khan Calcutta-ah ka zin ṭumin vai tleirawl te te hian mobile phone an pai rân mai hlawm a, intithei angreng takin mi an bia a, an hawi sang viau mai a. Kei ni lahin eng nge an inbiak dan hmang pawh kan hre si lo. Mobile phone tihte chu lehkhabuah kan lo chhiar tawh avangin kan hre ve riai ruai chauh a la ni si. Tunah hei kum 40 pawh a la vei hmain Mizoram chu a phu tawka mobile phone ngah ber kan ni ta maiin, kan phone hman lah a changkang em em vek tawh a nih hi! Kan changkanna hi a nasa hle a, tute ṭawngkam ang takin emaw, a zuanin a zuang kan ti thei mai awm e.

Kum 1999 khan ka fate Meghalaya-a lehkha zira awmte chu exam form an fill-up dawnin document pawimawh tak ken tel loh an lo nei a, a rang thei ang a thawn turin ni khat vel chauh an nghah theih thu phone-in min han hrilh ta mai a. A rang a rangin Chhingchhip aṭangin Aizawl ka pan, hrilhai taka Dak Inpui bula ka lo awm laiin dâka thawk kan nau pakhatin min han hmu a. Ka harsatna ka'n hrilh chuan FAX khawl an neih thar hlim a lo ni a, ka lo thawn ang e, a ti ta mai a, min thawn sak ta a. A mak hi ka’n ti khawp a, khua a chhe angreng a, khua lah a zing mup mai si a. Ka ringhlel chuan kan naute hotupa chu kan phone a, a lo hmuh thu min hrilh a. A ni la la chuan ka hawng leh ta a, kan ṭhenawm khawvengte pawh chuan mak an lo ti ve hle mai. Tunah hei kum 20 vel an vei leh chauh a, keimahni ngei pawhin kan tapchhak zawl aṭangin kan thlalak nen lam kan thawn ta zung zung mai chu a ni a, hmasawnna hi chu a va nasa tak em!

Kan naupan lai, St.John’s High School hostel-a kan awm laite kha chuan Kolasib mi ho khan Chhingchhip awmnate hi hria aram zuk la awm lo va! Tunah erawh a hre lo chu mi-anglo an ti leh mai tawh si ang le! Khang hun lai kha chuan Bedford kha motor awm chhun a ni a, tunah erawh motor chi hrang a va tam ta em! Heti chung hian Mizoram hi hmasawn reng reng lo tih te, hruaitu hmasate eng mah ti lo leh nachang hre lo ang maia deusawh tak taka sawi han hriatte hian rilru a tiná a. Heti khawp hmasawnna kan neih hi heng kan hruaitu hmasate vang a ni tiin an fakna lam sawi zawk hlauh ila kan mawng kan hlîm lo ber awm e a!


- Patrick Z, Chhingchhip.