Written by
- Pu Mawitea
Zawlnuam

TOXIC MASCULINITY / TOXIC FEMINISM

Hringnunah hian engkim hi chin tâwk a lo awm. Aristotle-a’n Nicomachean Ethics-a 'Golden Mean' a sawi ang deuh khan, chaw ei puar vak a ṭha lo va, rilṭam lutuk a awm lah a ṭha hek lo. Nuihte hi a ṭhat viau rualin, a hun lova mi a nuih vur vur reng chuan miin en dan tawk an nei thuai ang. Miin kawng engkima chin tawk a hriat loh va, a duh thawh lutuk chuan hlauhawm chin 'toxic' kan tih hi a lo thleng ṭhin. A pawi chin, a lutuk chin a thlen tawh chuan engmah hi a lo ṭha tak tak tawh lo va, harsatna sutkian lam aiin buainaah leh innghirnghona tawp thei lovah mi a hruai lut ṭhin.

Khawvel hmasawn zelah khawthlang (western) ho tih phungin min hneh ve zel a. Post-modernism avang hian engkim a dik ber sawi thiam a harsa a, a ṭawng chak chak dinchanna khawvelte pawh a tih theih hial awm e! Mizo Youtuber-te thleng pawhin side A, side B kan ti vek tawh a, post-truth tih ṭawngkam kum 2017-a Oxford Dictionary-in ṭawngkam lar bera a lo thlang pawh kha thil tih awm tak a lo ni.

Amaherawhchu, thu dik/tak (reality) erawh thuneihna avang emaw, sum ngah vang emaw, sawi tlawr thiam avang ngawta iṭhiat a, danglam zung zung thei a ni lo fo. Feminism, a history leh nih phung (nature/concept) te, masculinity/patriarchy nihphung zawng zawngte chu kan chip hman lo vang; lehkhabu/internet-ah hmuh tur a awm a, a hlauhawm (toxic) theih dan chin chauh kan thlur bing dawn a ni.

Khawvel hi a hlawmpuia thlirin hmeichhia aiin tharumah mipa an chak zawk tih hi pianken (innate) thil a ni a, thu dik/thil tak (reality) a nih avangin ṭawngkam thiam leh zir san avanga he thil hi thlak danglam ngawt theih a ni lo. Hmeichhiain an hmuia rual nalh tak maia lipstick an inhnawih hi chu a mawi thlawt a ni. Mipa hian “Hmeichhia leh mipa kan intluk tlangin kan inang vek, heng danglamna kan tihte hi chu society siam chawp mai mai, mipa pawhin kan hnawih ve thei,” tih avangin a hmuiah lipstick hnawih ve ngawt se la, mi nuihzat bûrah a insiam lo ang em ni? Chu chu intluktlanna (equality) chu a ni em? Culture leh tihphung (tradition) avangte a danglam a, danglam ngawt thei lo thil hi chu a awm ve a ni.

Chutiang zelin khawtlanga nun hona (societal life) leh tihphung (tradition)-in a chawm seilen (nurture) pawh ni chuang lova thil danglam sa hi a awm ve bawk. A lehlam kan en chuan damlo enkawl chungchangahte leh naute sawngbawl kawngah chuan mipate aiin hmeichhiate hi a letin an thawh hlawkin an chungnung zawk fê a, mipa nawlpui tluk rual an ni lo. Mipate hian tharuma an chak zawk avangin chu dinhmun ropui bik tak chu an chhuh ngawt thei hek lo.

Sawi tawh ang khan khawthlang ramah hian 'Engkimah kan intluk tlang' tih ṭawngkam a ri a ring sawt hle a, han helh viau tur pawh a awm hran lo. Amaherawhchu, kan ṭan hmun pheh chim kan hlauh luat avanga khuannu duan sa ramri kan pelh chinah hian a hlauhawm (toxic) chin a thleng ta ṭhin a, chu chuan thil ṭha lam hrin chhuah aiin, a ṭha lo lamah mi a hruai fo. Hetah hian 'Khuannu duan ramri chin a awm hran lo, kan society leh tradition, culture-in a siam mai mai a ni' tia ṭang duh ṭalh tan chuan a ṭan theih tho awm e. A enga pawh chu ni se, heti zawnga kan thlûk lui ṭâlh dawn a, hmeichhia leh mipa kan inang reng a nih chuan hmeichhia hian UFC weight puiah mipa bitum se, chutiangin mipa hi nula nalh fuan khawmna Miss Universe contest-ah tuichen kawr nen tel tum bawk se la, toxic chin chu a chiang kuar mai awm e.

‘Mipa thuneihna (patriarchy)-in hmeichhiate a awp bet’ tihte hi a dik chiah mai a. Chumi ata zalen tur chuan feminist movement pawh hi khawthlang ram aṭanga rawn irh chhuak kha a ni rêng a. Chutiang zelin, ‘Hmeichhia hi awpbeh an ni hran lo’ tia ṭang pawl leh chumi avanga hmeichhe haw tlat (misogynist) pawh mi ṭhahnem fe an awm bawk a; chung mite ṭawngka chhuakte leh an ngaihdante hi a toxic thei hle a ni.

A enga pawh chu ni se, kan ṭanhmun ni lo lam do letna atana hmanruaa kan hman hote hian toxic chin a thleng fo niin a lang. 'Hmeichhe hna, mipa hna a awm tawh lo' tihte hi 21st Century-ah chuan a dik reng mai, 'Eng pawh opposite sex tih theih chu kan ti ve thei vek' tih auhla (slogan)-te pawh hi a dik e. Amaherawhchu, kan ṭan khawhna lama thapui kan pek lutukna hian thu dik (reality) erawh a khawih danglam chuang lo niin a lang. Entirnan: Khawvel khawi hmunah pawh, eng culture-ah pawh construction work leh hna hrâm zawng zawng (lei dawh, in sak, kawngpui siam, mechanical work, plumbing, fire, mistiri hna, etc.) khawihtute zinga 90% vel hi chu mipa an ni a, tharuma ram veng him tura sawrkar rawih lai sipai zinga a tam zawk fe chu mipa an ni bawk. Heng zozaite hi hmeichhiain an thawk ve thei lo kan ti lo va, thawk mek pawh an awm.

Chutiang zelin khawvela nurse rual leh naute khawih leh enkawlte (babysitting), in chhungkhur sekrek khawih, bungrua leh eng ilo felfai taka enkawltute hi hmeichhe rual a tam fe zawk an ni. Mizoramah phei chuan office-a ṭhu hmeichhia an tam tawh zawk tih a ni. Mipain heng hna zozaite hi an thawk ve thei lo kan ti lo! Intluktlanna (equality) kan tih hian kawng engkima inang chiah chiah tura ngaihna hi a kâwk kher lo. Mizovin 'Ar chil zat' kan tih pawh hi ar chil zat tak tak ai chuan a lo tam deuh zel nia!

'Unity in diversity' kan tih anga danglamna nei chunga dan hmaah te, hna chungchangah te, hna thawktu hlawh chungchangah te, inen danah te, rokhawm chungchangah te, kohhranahte, etc. chung thila hmeichhia an nih avang emaw, mipa an nih avang emawa en hranna/dah hranna, daidanna bang hi a awm tur a ni lo kan tihna zawk a ni. Chutiang ni lova a thim a var pawh thlu lova engkima inang diak diak tur leh rilru ngaihtuahna leh suangtuahna thlenga khuanuin danglam a siam te, testosterone nei tam zawk leh estrogen nei tam zawkte bâwm khata khung kan tum fo hian a toxic hma em em a ni. 'AU ka ti tho tho ang' ti zawnga kan ṭan dawn chuan Cosmological argument-a cause and effect, unmoved mover tih bawra inhnialna tawp hlei thei lo ang deuh tho hian, 'tawksik' leh 'sik' lo chungchangah pawh hian inhnial a bâng ngai dawn lo niin a lang.

- Pu Mawitea, Zawlnuam