Written by
- PC Lawmkunga

Mizo Bible-a lehlin fuh lo nia langte

Sapṭawng hi hre famkim lo mah ila, kan hmang lo thei si lo va. A thiam zawkte'n mênah min thlak mai mai ang tih ring reng chung hian, hriat chin chin hi kan vawrh chhuak ve fo va. 'A tirtu thlarau' awm ang mai hian, 'A sawi loh theih lohnate hian min lo nang' fo ṭhin a ni ber awm e. Whatsapp group-ah pawh ṭhiante nen kan chai viau ṭhin a, hriat dan leh hman dan inang chiah lote pawh a lo awm teh meuh mai a. Mizo ṭawng ang em erawh hi chuan Sapṭawngah hian inhnialna tur a vang khawp mai. Dik chu dik, dik lo chu dik lo, a ni tawp a ni ber. Mizo ṭawng hman leh ziak dan chungchangah erawh chuan inhnialna a tamin a tawp mai dawn pawhin a lang lo bawk. Chutih lai erawh chuan, Sap ṭawng hi thiama inngaih tur a ni lo tih hria ila. Kan hriat tam poh leh kan hriat loh zar lehlam a la buk hle zel tih hi pawm tur a ni.

Tichuan, tun hma aṭanga ka lo vei tawh leh ka lo au chhuahpui fo, tun thlenga khawih danglam lohva la awm reng, kan Mizo Bible-a lehlin fuh lo, Sapṭawng aṭanga an lehlin fuh lo nia ka hriatte hi chhiartute hmaa pho lan hi ṭul ka ti ta ngang a ni. JF Laldailova khan a Bible Thlirnaah Mizoṭawng an hman dan a chai nasa hle tawh a; mahse, ani khan lehlin dik lo lam a khawih vak lo va, Bible-a Mizoṭawng an hman ulh dan lam kha a thlur nasa zawk a ni. Hla lehlin dik lo nia a hriatte ṭhenkhat erawh a khawih nual a nih kha.

Aw le, kan thupuiah lo lut tawh ila. Joba lehkhabu bung 19:20 hi lo en ila. "Ka vun leh tisa hi ka ruhah a bet a, ka hahni chu ka la chang hram a" tih a nih hi. (The Bible Society of India Version Mizo (Lushai (OV) Redited 2017). Hei hi a Sapṭawngah chuan, "My bone clings to my skin and to my flesh, and I escaped by the skin of my teeth," (KJV) tih a nih bawk hi. A sentence hnuhnung zawka, "And I escaped by the skin of my teeth" tih hi idiom pakhat, "To escape by the skin of teeth" a ni a. He thu hlâwm hi idiom chi khat, Mizovin ṭawng upa kan tih ngawt ang chi deuh kha a ni a, thil pakhat sawina a ni. (vanlaia tla ang, a letlinga vuttuithlawrbel, chem lova lu la, etc). Chuvangin, a thu hlawma word mal te te khian awmzia an nei hrang lo va, a vaia hman khian awmzia a nei thei chauh a ni. Tichuan, 'to escape by the skin of teeth' tih chu paltlang ve hram, ti ve thei hram tihna daih a lo ni ta a ni. I managed to avoid accident by the skin of my teeth. He defeated his opponent by the skin of his teeth. I passed my exam by the skin of my teeth. Tichuan, Joba chu a lo damlo rei tawh a, a natna khan a mah a tichêr sawngkawn tawh a, a thi lek lek tawh a, uar takin, "Ka dam ve chê chê a ni e," (I escaped ‘death’ by the skin of my teeth) tiin a rawn sawi chhuak ta a ni. Khi sentence-ah khian vun leh háin a hrangin awmzia an nei lo a ni. Hahni (gum) lam sawina phei chu a awm lo reng reng a nih khi. Tin, a Sapṭawng en khian a vun leh tisa kha a ruhah an bet ni lovin, a ruh (bone) zawk kha a vun leh tisaah a bet zawk a nih khi. Helai pawh hi an vawrh chhuak fuh lo a ni.

Hebrai 12:1. Bible chhut hmasakah khan, “Chutichuan thlirtute chhûmpui nasa tak hual vela kan awm avangin...” tih a ni a. Hetah pawh hian ‘chhûm’ hian awmze hran a nei tur a ni lo. A hmaa kan sawi ang bawka idiom, "a cloud of witnesses" tih a nih a vangin chhûm ringawt hi awmze hran neihtir theih a ni lo. Hetah hian ‘cloud’ hi chhûm tihna ni lovin, thil a ruala awm tup tup sawina mai a ni; a cloud of dust, a cloud of locusts, a cloud of smoke, a cloud of witnesses, etc. Chuvangin, "thlirtute chhumpui nasa tak" ti lovin, "Min thlirtute an tam em avangin" emaw, "Thlirtu tam takte'n min hual vel avangin" emaw tih ni se, a felin a rinawm. An rawn tidik tawh dawn emaw tiin kum 2017 khan an han khawih det a, mahse, 'chhûm’ chu an vai kiang thei lo; "Chhûmpui nasa tak ang thlirtute" an la ti ta fan a nih hi. Sapṭawnga thil tehkhinna chi khat, ‘simile’ an tih angah an chhuah ringawt mai a ni.

Luka 1:46-a kan hmuh Mari hla 'Magnificat' an tih hi lo en leh ila. A Mizoṭawng chuan, "Tin, Marin, ka nunin Lalpa a chawimawi e" tiin an dah hi. Hei hi a lettute chuan let dik thova an inngaih theih laiin, a hmangtute hian an hmang sual nasa hle thung. Thusawitu tam tak hian, Mari nun hian Lalpa a chawimawi em a, chutiang bawkin kan nun hian Pathian a chawimawi ve tur a ni, ti lamin an kailek ṭhin. Mahse, chu chu he Bible chângin a sawi tum niin a lang lo. Mari, thingtlang nula mâwl ve tak hnena Vantirhkohvin Thlarau Thianghlim fa a pai dawn thu a hrilh khan mak a ti lutuk a, a intiam lo nasa mai a. Mahse, Vantirhkohvin engkim a han hrilhfiah hnu khan a lawm leh ta em em mai si a, Pathian a fak ta a ni. Chuvangin, Mari'n, "Ka nunin Lalpa a chawimawi e" a tih hi, "Ka thlarau/rilru/thinlung hian Lalpa chu a fakin a chawimawi e, Pathian fapa hring tur hiala kei mi tlâwm min thlang hi," a tihna lam a ni zawk ang. A Sapṭawngah pawh, "My soul magnifies the Lord" tih a nih chiah rêng hi.

II Samuela 11:4 thu hi a Mizoṭawng hi a biboh hle mai. Lal Davida'n Bathsebi a mutpui khan ‘A fel loh loh’ (loh pahnih) lai tak a ni a, tih a nih loh loh hi. Hei hi 2017 Mizo Bible-ah hian a lo la tawm ru reng mai. An sawi tum chu, Bathsebi kha a thi neih hnu, a intihthianghlim hnu, nau a pai theih lai a ni, tih a ni ngei mai. A Sapṭawngah chuan "... for she was cleansed from her impurity," tih a nih ngei hi. Israel-te danah hmeichhe thi nei chu ni sarih an bawlhhlawh a ni (Leviticus 15:19). Chumi hnu chuan danin a ruat angin an inthian thianghlim leh ang. Chuvangin, he laia "a fel loh loh lai" tak tih hi, "A thi neih bawlhhlawhna aṭangin a lo intithianghlim tawh si a," emaw, "A bawlhhlawhna aṭang chuan a lo fihlim tawh si a," ti emawa thlak chi a niin a lang. Tun thlenga ‘naupang’ kan la piantir rengte pawh hi chinfel chu a hun tawh maw le! ( lsaia 9:6).

Sawi tur dang chu khêk rih tawh mai ila. Kan hotute, Bible letlingtute hi thil hlui ngainâ, conservative tak an niin a lang a. Mizo ṭawnga lehlina ṭawngkauchheh lo hman ṭhan tawh (dik lo deuh pawh) han thlah hi an hreh hle niin ka hria. Khi'ng thu khi Revd Chuauthuama, chief translator kha ka va thawn tawh a, a mi chhanna chu, "I sawi ṭha khawp mai. Mahse, kan lo hriat ṭhan tawh tihdanglam hi thil awlsam a ni lo khawp mai," tih tê mai hi ka dawng lêt a ni (December 23, 2023).


- PC Lawmkunga