Written by
Vanneihtluanga

THE PULPIT WITH A HEART

Hminga Pachuau lehkhabu ziah, The Pulpit with a Heart, Mental Health and The Homiletical Challenge tih bu hi ka lo chhiar ve teh mial a. Research scholar-in a PhD-na thupui hmanga lehkhabu phêk 200 chuang, reference famkim nena Sap ṭawnga a ziah, ISPCK-in kum 2020-a an chhuah, Rs 250 man hi, Synod/Baptist Book roomah lei tur tlem a awm a. Amazon ralchah dawr aṭangin a bu tak leh Kindle edition chah theih a ni a, ISPK website aṭanga chah theih a ni bawk.

Homiletics subject-a Mizo PhD hmasa ber leh a awmchhun Hminga hian, Mizote pulpit sermon leh rilru hriselna (mental health) inkungkaihna lam min chhuipui a. Kan mithiam dangte pawh hian, Bible leh theology subject bakah hian, kan pulpit sermon leh economy te, politics leh thupui ṭangkai tur dangte han chhui chhunzawm zel se a hlu ngawt ang.

Keini ang, mithiam ni ve lo ta chuan, homiletic hi, dictionary aṭangin, sermon lam zirna a ni tih ka’n keu chhuak chawp a. Thuhmahruai (forward) ziaktu, Princeton Theological Seminary-a Homiletics professor pahnih, Cleophus J. LaRue-a leh Sally A.Brown-i te hi, tunlaia homiletician ṭha leh lar berte zinga mi an ni tih chenin hrilh chawp ka ngai a. Sigmund Freud-a hi Princeton khaw pastor emaw ka’n ti leh fé a! Ni thum ka sawp hnuah, review tlâk ka ni lo tih ka zir chhuak a. Chuvangin, mithiamte tih dan angin ka fakin ka sel thiam dawn lo.

He kum za chuang chhunga Mizote Kristiana siamna leh kaihhruaina hmanraw langsar tak chu pulpit sermon a ni. Chung pulpit sermon hlui leh thar ‘sample’-te chu Hminga hian thlang chhuakin a khaikhin a. Kan uar lam leh kan hmaih lamte tarlangin, heng pulpit sermonte hian eng dinhmunah nge min dah tih a chhuina lehkhabu a ni phawt mai a.

Sermon ngaithla tam fál Kristian kan nih mek laiin, India state zinga mahni intihlum tamna state kan ni ta tlat mai a. Sermon leh suicide-a champion kawp hi paradox mak a tling. Intihlum an tam chuan rilru hah natna (depression) vei pawh kan tam ang tih chu chiang sa a ni. Chuvangin, lehkhabu ziaktu hian kan ngaihtuahna chawmtu pulpit ‘chaw’ leh kan rilru hriselna inkungkaihna chîk takin a zir kawp ta a. Ramhuai chauh hlau ṭhinte khan Setana leh Pathian kan hlau kawp ta em? Kan pulpit âw hian, kan rilru hriselna beng a thleng phâk tâwk lo a ni ang em? Lo ni ta se eng nge a chhan ni ang? Heng hi min zawt a ni.

Kan Kristìan ṭantirh aṭanga vawiin thlenga “..loh chuan (..or else) sermon” (Zu hmun hlimna i sim loh chuan, chawlhni i serh loh chuan, harhna i chan loh chuan, i pianthar loh chuan, piangthar dik tak i nih loh chuan.. tih ang chi) hmanga chàwm kan ni a. Hetiang pulpit sermon tam lutuk hian, Pathian hi thlamuantu a nihna aiin min hrem tuma kan tihsual chang rùntu angin min hmuhtir rei lutuk a ni thei ang em tih min ngaihtuahtir bawk.

Kan pulpit sermon hian, tuna heta (here and now) kan mamawh nghal thilte min hmachhawnpui aiin, khawvel ngaihthah a, nakina kan la chan tur thlarau khawvel thil leh Pathian lo kal lehna nghahhlelhna lam thute hmangin min àwi tlei rei lutuk a ni ang em tih zawhna min zawt a. Rilru lam hriselna hi tisa lam thil a nih avangin thuhriltute zingah, kohhrante hmachhawn tur piah lam thil nia ngaihna leh, ngaih pawimawh tawk lohna a tarlang a. Tuna heta kan mamawh, hmachhawn leh hman nghal ngai thil (materialism etc) chinfelna leh kawhhmuhna sermon kan mamawh tih a tarlang.

Tin, depression leh rilru lam natnate hi, khawtlangin an endawng lohna Khawthlang ramah chuan, dam lovin doctor an pan ang hian, a veite’n rilru doctor pan an ṭih lo. Kan ramah leh Khawchhak ram ṭhenkhatah, khawtlangin ‘sual hnathawh tuartu’ leh ‘mi ang lo’ anga an endawng avangin, mahni indema insitin, nung ve tlak lo hialah an inngaih phah a ni maithei. Heti zawnga chîk taka zirna lehkhabu hi, Pathian Thu zirna lehkhabu a nihna bakah, ‘secular’ zawnga zirna lamah pawh, ràwn tlak lehkhabu hlu tak a ni.

Hetia sawi chhawn ngawt hi chuan ṭhelh leh helh palh theih a ni. Sual hrem ṭhin Pathian hlauhawmzia te, vanram nawm turzia te, harhna pawimawhna leh sual inhriatna leh piantharna thute hi “Insitna tizuala, nun hlutna min ngaihnêptirtu mai a lo ni e!” tia hnâwl ta duak angah ngaih palh theih a ni. Hengte hi hnawl chuang lovin, lehkhabu ziaktu hian, uar lutuk lam neih te, mipui mamawh aia mahni tuina lam sawi uar te, Bible sawi tum aia kan sawi tum Bible sawitir tum te, Titanic lawnga chuangte chu an sual avangin Pathianin a hrem tih ang chi, finfiah loh rinthu hmanga mipui sawi ࣦṭhaih ang chite hi ennawn ṭul a ti a. Sermon inbuk tawk kan mamawhzia a tarlang a. Pathian hi hlauh vanga a thu zawm ai chuan, hmangaihtu a nih avanga hmangaih lêt châk tura inzirtirna te, ‘khawvel thianghlimsan tumna sermon’ ai chuan tuna heta kan ni tin nuna thawpikna chinfel tumna sermon lamte uar thar ang u - tia inkaihhruai tumna research lehkhabu ni zawkin a lang.

He lehkhabuin a uar lam pawh ni lem lo, ka chhiar aṭanga, hnial theihna awm thei leh ka chhanna-in kan chhunzawm daih teh ang:
Hnialna: Rilru hrisel lohna hi Kristiante chauh ni lovin, sakhua zawng zawngte harsatna hmachhawn mek a ni. Chuvangin, Mizo kohhran pulpit sermon hi kan puhmawh bîk tur a ni lo vang.

Chhanna: Kan anpui homogeneous society zingah, Kristian ram dangte aiin kan inkhawm tam a, pulpit sermon kan ngaithla tam bawk. Chuvangin kan pulpit sermon-in society a siam ṭhat avanga fakna kan hnar phal lo a nih si chuan, pawi khawih a neih pawhin mawh kan inphurhtir ngam tur a ni zawk ang.

Hnialna: Rilru hrisel lohna thlentu chu tisa thil, zirna ṭha lo, retheihna, unemployment, eiruk, politics dik lo leh sual dangte a ni. Heng hi sorkar mawh a ni zawk. Pulpit hi chu thlarau nun atan chauh kan serh hrang zel zawk tur a ni.

Chhanna: Sorkar dema puhtute hi pulpit sermon dawng leh pawmtute tho kan nih si chuan, pulpit sermon hian sorkar min siam ṭha zo lo kan tihna a ni ang. Thlarau nun atan chauha pulpit kan serh hran avang hian, thih hun hmaa thi ṭhalai kan vui liam tam a ni zawk thei.

Hnialna: Depression veite hi chhungkaw keh aṭanga chhuak, pulpit hlattute an ni zel. Pulpit thu a dik loh vang ni lovin, pulpit thu dik an dawn tlem avanga buai zawk an ni.

Chhanna: ‘..an ni zel’ ngei em tih bakah, sunday school leh pulpit sermon hmanga chàwm seilen kohhran rawngbawltu fate rilru hi a hrisel zawk ngei em tih leh, an inthup thiam a ni zawk em tihte hi research hmanga hmuhchhuah phawt a ngai.

Hnialna: Zabi Sawmhnihna hnuah hian, pulpit sermon hi rawngbawlna hmanraw (medium) tamtak zinga pakhat lek a nih tawh avangin kan puh fál tur a ni lo vang.
Chhanna: Dik kan tih chuan, pulpit sermon hi voh bik tawh lovin, rawngbawlna huang dangte nena kan ṭanrualtir a ṭul ta hle tihna a ni ang.

Lo chhiar ve la, lo hnial ve la, lo chhang ve phawt teh!
He lehkhabu hi, keini ang mi naran phur thut kutchhuak ang hi ni ta se, lâk thutak vak loh pawh a pawi lo. A ziaktu Hminga Pachuau hi St. Stephens College-a Economics zir chhuah hnua secular eizawnna remchangte hnâwla Pathian Thu zir thlang ta, BD zir zawh hnua, Master of Theology (ThM), Homiletics-a PhD ta a ni. Chu zawng aia ka chhuanna chu, a zir chhuahna, kum 200 chuanga hlun Princeton Theological Seminary aṭanga, nimin lawka din, Tuisen Chhuah bula Zawlpui kohhrana Pro Pastor hna rawn thawk ngat a ni. Hetiang ‘kârkalak zau nun-pulpit sermon’ hian min hneh a ni.

Tin, lehkhabu ràwn (reference) tur a hmuh remchan avang leh, PhD nih ve hrim hrim a duh avanga he thupui hi thlang a ni lo. Han chhiar mai hian, Mizoram leh kohhranin he thu hi kan chai ṭul a tih em avanga bitum niin a lang. Chu ṭhahnemngaihna chu kohhran leh ram hmangaihna a ni. He lehkhabu hi kohhran leh hnam khalh ngil tuma, mahni zir chian lam thupui thlanga theihtawp chhuaha beihna lehkhabu chhuanawm a tlingin ka hria. Thu tlingah kan ngaih chuan kan pulpit thu hril dan hi ennawn a ngai. Mahni intihlum kan pung zel a nih phei chuan, ‘kan kal dan ngai hi a ṭha e’ tihsan ngawt hi a him ta lo tihna a ni.

Sawi a hlawh loh chuan, kan la chai phâk lo tihna a nih loh vek chuan, tuna heta min chhuntu hling khei chhuak ngam lo khawpin kan la dawih tihna a ni ang a, hnial a hlawh chuan hna a thawk tihna a ni ang. Eng pawh ni se, Kristiante pulpit sermon leh mental health inkungkaihna zirna lehkhabu tlemte zingah, khawvela lehkhabu ràwn hlawh ber pakhat a nih chhoh ngei a rinawm.