Written by
- Kapliana Pachuau
Journalist

*SILK PANGANG KHAWI HMANGIN ZORAMTHAR SIAM ANG AW...*

April ni 22–26 chhung khan Chief Minister hriatpuina leh Directorate of Sericulture ruahmanna in Serchhip Dist. MJA Member mi 11 ten Assam leh Meghalaya State hmun hrang hrangah Sericulture Press Tour kan zu nei a, mit leh beng a tlaiin rualawh erawh a na duh hle.

*FABRIC PLUS–GUWAHATI*

A nikhat ni ah Guwahati kan pan ding nghal a, Guwahati kan thlen tlai hian Silk puan chi hrang hrang an zawrhna hmunpui Fabric Plus kan tlawh nghal a, Silk pangang aṭanga puan leh thawmhnaw chi hrang hrang an zawrh dan te, a hralhna Market ṭhatzia leh mi changkang apiangin Silk puan an ngaihhlut dan te an lo sawi a, nikuma India in G-20 khawmpui a dawnah pawh Khawvel ram hrang hrang hruaitu rual lo kalkhawmten an hlutzia leh an hralh hnemzia hahipin an lo sawi.

Fabric Plus hi North East a Silk pangang aṭanga puan siamchhuak hnem ber an ni a, Guwahati bakah NE hmun hrang hrangah an inkhuar a, thawktu pawh mi 500 vel zet an nei a, Stoles, Shawls, Saree, Ties, Curtain Panels Cushions, leh Corporate Gifts tur thawmhnaw chi hrang hrang an siam chhuak ṭhin a, ni tin Silk pangang aṭanga insiam Cocoon hi 300kgs vel an mamawh/an lei ṭhin a, an Factory a va hralh chuan Cocoon 1kgs hi Rs.900 in an lei thei a, Company in pangang vulhtute hnena an va lei chilh a nih chuan Cocoon 1kg hi Rs.700 in an lei ṭhin thung. Fabric Plus in silk puan hmanga thil chi hrang hrang an siamchhuah te hi Silk Mark Organisation of India in an approved sak thlap zel a ni. Fabric Pus dinchhuaktu, an Managing Director hmasa ber chu Dilip Barooah a ni.

Silk puan hmanga thawmhnaw leh thil dang chi hrang hrang an siamchhuah te hi a Market a ṭhain a man pawh a to thei hle a, a quality ṭhat dan azirin Saree atana an siam te hi meter 1 - Rs. 3000–5000 te a ni hawlh hlawm a, Saree atan hian puan 5 meters lai a ngaih avangin Saree pakhat man pawh a to thei ṭhin hle. Chuti chung chuan mi lian leh awm theiten lei an inchuh nasa em em ṭhin a, a man a to avangin a Market lam a buai phah chuang lo niin Fabric Plus a thawkten an sawi.

*BODOLAND SILK PARK*

A tuk, thawhlehni 23rd May 2024 khan Chenglang Bongaigaon te, Kokrajhar a Bodoland Silk Park te kan tlawh leh a, Bhaoragwja a Eri cluster te pawh kan tlawh. Bodo Territorial Region, Sericulture Director Pu Chakraborty leh retired Director Dr Jogesh Deori ten phur takin min lo dawngsawng a, an hmunhmate min fanpuiin an hmalak dan leh an hmachhawpte min lo hrilhfiah a, an chungah kan lawm hle.

Bodo ho hian Silk pangang khawi hi an intihhmuh khawp mai a, Assam State aṭanga in dangin Bodoland State an neih hunah pawh an State innghahna atan Silk Pangang khawi hi an thlang felsa thlap tawh a, *“Silk is the Future of Bodoland”* an ti tawp mai a, Bodo hnam mi 31,55,359 (2023 Census) zingah chhungkaw 44,000 vel laiin Silk pangang khawi hi eizawn nan an hmang mek a ni.

Bodo ho hian Autonomous Dist. Council aia sang, UT ni pha chiah si lo, Bodoland Territorial Council an nei a, an Council hian Central Silk Board te nen Bodoland Silk Park pui tham tak mai an din a, chutah chuan Silk Pangang khawi aṭanga a chi siamchhuah te, Pangang Cocoon aṭanga lazai lak chhuah te, puana chantir leh thawmhnaw design hrang hranga thui te, Cocoon lei thlengin an ti vek a, an la tichangtlung mek zel bawk a ni.

A tuk leh 24th May 2024 ah Kokjahar aṭangin Guwahati kan pan leh a, kawng lakah pangang khawina hmun hrang hrang kan thlawh bawk.

*MIZORAM TAN CENTRAL SILK BOARD AN INHAWNG*

Ni 25th May khan chawhma lamah Central Silk Board (CSB)-in Nongpoh, Meghalaya-a pangang chi siamna hmun an buatsaih P3 Unit Office leh plantation te kan tlawh a, hetah hian Dr Abishek, Scientist C in lawm takin min lo dawngsawng a, Central Silk Board in Mizorama Muga P3 din a tumna kawngah theihtawp chhuah a inhuam reng thu min lo hrilh a, a thlamuanthlak hle.

Hemi hnu hian Guwahati-a Central Silk Board hmunpui MESSO kan tlawh leh a, Central Silk Board in Mizoramah Office thar Muga P-3 unit a dinna tura mi pawimawh Dr Kartig Neog Director, MESSO, Central Silk Board, Khanapara, Assam leh Central Silk Board Scientist mi pawimawh dangte nen inkawmna hun ṭha leh hlawkthlak tak kan hmang bawk. Muga P-3 Unit hi Thenzawla dah turin ruahmanna a kal mek a, a dinna hmun tur thlang feltu Search Committee, Member 4 awmna pawh Central Silk Board-in din fel a ni tawh a, reiloteah a hlawhtlinna hmel kan hmuh thuai a beiseiawm.

*MUGA P-3 UNIT*

Mizorama Nauthak leh Bul thingkunga Silk pangang khawi ṭhinten harsatna an tawh lian ber chu a chi duh ang lei tur a awm lo hi a ni. Hei hi hriain Mizoram sorkarin ṭhahnemngai takin hma a la a, Feb. ni 6, 2024 khan Sericulture Department, Mizoram buatsaihin Central Silk Board hotu pawimawh te leh India hmarchhak State hrang hrang a Sericulture Department hotu lawk te telna, Joint Coordination Committee (JCC) Meeting chu Convention Centre, Thenzawl Golf Course-ah neih a lo ni a, he Meeting ah hian Central Silk Board Member Secretary Pu P. Shiva Kumar, IFS in Mizoramah Muga Silk pangang chi siamna hmun Muga P-3 Unit din a nih tur thu a lo sawi tawh a ni.

Muga Silk pangang chi siamna hmun Muga Eri Silkworm Seed Organisation Sub-Unit (Muga P-3 Unit) hi North East ah Mizoram, Tripura leh Manipur te chauhvin kan la nei lo va, kan Chief Minister zahawm tak leh Sericulture Department hotute hmalakna zara Central Silk Board in Mizorama a rawn din ve tur hi thil lawmawm leh chhinchhiahtlak tak a ni.

Muga Silk Pangang chi hi a to em em mai a, Mizoram sorkar hian Guwahati a Central Silk Board aṭangin Muga Silkworm Seed hi 1kg Rs.14,000/- laiin a lei ṭhin a, Mizorama pangang vulh/khawitute hnenah Subsidy in, man tlawm takin a pe chhuak leh ṭhin a, mahse kan duh hunah duh anga tam lei tur a awm loh fo ṭhin avangin Mizorama pangang khawitu tam takin harsatna an tawk fo ṭhin a, Muga P-3 Unit din a nih hnuah chuan he harsatna hi a kiang tawh dawn tihna a ni.

*SILK PANGANG KHAWI...*

Pangang khawi chi hi chi 4 a awm a chungte chu:- 1. Thingtheihmu hnah ei – Mulberry pangang 2. Muṭih leh pangbal hnah ei – Eri pangang 3. Nauthak leh Bul hnah ei chi – Muga pangang leh 4. Sasaw thing hnah ei – Oak tasar pangang)

Heng pangang khawi chi 4 te an vulh dan tlangpui chu chi hnihin an ṭhen a, Thingtheihmu leh Muṭih emaw pangbal emaw ei pangang hi in chhunga vulh chi a ni a, a chaw lain a vulhna thleng plastic tray emaw, khoah emaw dah a; nikhata hunbi neia chaw peka vulh chi a ni a. A chi dang leh Nauthak emaw Bul hnah emaw ei chi ang hi chu pawna vulh chi a ni a, thingkunga dah a, net hmanga khuh lehin anmahni a chaw eiin an lo puitling a ni.

Heng pangang khawi chite hi phengphehlep zinga mi hi an ni mai a, anu leh apa inmawngzawmin a nu chuan tui tam tak a lo keu a, a pa hi an inpawl zawh chuan darkar reiloteah a thi mai a, anu pawh hi a tui zawh chuan an dam hun chhung a zo ta a, an thi zui ve mai ṭhin a ni. Tichuan a tuite chu an lo keu ta a, ar note rawn keu ang hian anmahniin an rawn tawn hawng a, rei vak loah hnah note eiin an lo ṭhang lian a, an lo puitlin hnu – an taksa chhungah maimaw RIL an pai kha a lo tam tak em em hnuah, chu an maimaw ril chu chhakchhuakin an invial hnan a, Cocoon an lo siam ta a, he an maimaw ril zam – cocoon kan tih hi a hlumna khawlah hlum letin SILK LA kan lo nei ta ṭhin a ni. Pangang vulh hun chhung hi thla khat bawr vel a ni tlangpui a, thlasik khaw vawh lai erawh chuan tlemin a rei hlek ṭhin. Tichuan pangang khawia ei zawngtute chuan cocoon an thar chhuah ang angte chu hralhin pawisaah an chantir ta ṭhin a ni.

*MIZORAM INNGHAHNAN SILK PANGANG VULH*

Mizoram hian State puilting kan nih hnu kum 37 ah pawh kan State innghahna tur hi kan la thlang fel ve thei lo va, a changin Tung kan ti a, a changin Oil Palm, a changin Grape, Sapthei, tunah Sawhthing. A enga mah hlawhtlinpui tak tak tuma hma la lo hian hma kan la lawr dum a, keini aia hnam hnuaihnung zawka kan ngaih leh State chu sawi loh, UT tak ngial pawh la nei lo Bodo ho chuan *“Silk is the Future of Bodoland”* an lo ti daih tawh a, chutih laiin *“...hei hi kan State inghahna tur a ni”* tih tur vawiin thlengin kan la nei ve thei lo hi a rualawhthlak hle!

Mizoram mipui hi 2024 ah chuan 12,40,000 kan tling hman tura ngaih a ni a, a chawhrualin chhungkaw khatah mi 5 zel awm anga chhut pawhin chhungkaw 2,48,000 vel awrh chiah kan awm tihna a ni a, kan State sorkar hian Silk pangang khawi hi Mizoram Future atan thlang ngat se, tih tak takin beihpui thlak zui bawk se chhungkaw tam tak tak eizawnna a lo ni ang a, kan silk puan dehchhuah te State pawna thawnchhuahna aṭang pawhin kan State sorkar hian sum tam tak a hmuh phah kum tin ngei ang.

MJA member Press Tour-a kalte hi Dr.Lalthlamuana Pachuau, Sericulture Scientist-D leh Nl. Lalduhsaki Ralte, Sericulture Promotion Officer, Sericulture Department Mizoramten hneh takin min kaihruai a, kan Tour chhung zawng Dr. Bidyut Natch Choudhury Scientist D, Central Silk Board in min zin kualpui char char bakah zanriah tui tak min hlui bawk a, an chungah kan lawm tak meuh meuh a ni. Kan Press Tour zawh hnuah April ni 26, 2024 khan tluang takin Mizoram kan rawn let a, Aizawl kan thlenin Sericulture Director Pu V.Zothansanga’n min lo dawngsawng a, a hovin Chief Minister zahawm tak Pu Lalduhoma hnenah kan zin report leh Mizoram tana ṭangkai tur nia kan hriatte phur takin kan thlen a, ani’n lawm takin min lo dawngsawng a, a chungah kan lawm hle.

- Kapliana Pachuau, Journalist