PIZAWN/ PUZAWN

Pu Rokhuma, kum 95 mi chuan, “Ka puzawn hi kan inneih hmaa ka koh danin ‘ka pu’ ka ti ṭhin a. Kan U Chuanga’n a puzawn thi a ṭahnaah ‘ka pa’ a ti lai ka hre fuh a, chu chu ka sawi ri thlarawk a. Ka vela upate chuan, ‘pi leh pute tih dan alawm,’ min tih khum a,” a ti a; mi dangin sawi ve ta se, khimi letling chiah khian an sawi veleh thungin a rinawm.

Vanglaini May 7, 2016-ah khan, “Pu atana kan zawn avangin puzawn vuah a nih hi mi a nileng tan lo chuan a hming aṭang hian a lang vek a,” tih a awm a (‘mi a nileng tan lo chuan’?); hming aṭanga teh dik tum tan chuan tih âwm tak a ni rêng a ni. Chutiang chiah chuan, ‘nupui’ tih a ni a, mipa chuan kan nupuite hi ‘ka nu’ ti ve ta ila; anni pawhin an pasal te ‘ka pa’ ti ve se, pasal tih a ni a, a hming aṭangin a lang vek a, te ti ve ta ila. Kan thu hi thu tlingah tu ma’n ang ngai lo ang. Ṭhenkhat chuan, “Kan fate pi leh pu tura kan zawn an nih avanga ‘pizawn/ puzawn’ tih hming pu an ni e,” an ti ve bawk a (mi a nileng thu leh hla ni tak ang maw). A khawi zawk nge rin tur hriatthiam a har hle.

Mahni khaw tih dan te, kan mi rin zawngte tih dan bakah eng dan dan emaw hian kan thusawi duh zawng leh kan hriatna a tidanglam nasa thei em em a, kan ngaihdan ‘a dik awmchhun’ emaw ti khawp hiala kan awm ṭum pawh a awm fo. Tun hma aṭanga mi hrang hrang thuziaka a lan danin, puzawn ‘ka pu’ tia kotute hi an kam tam deuhin, an tih dan chauh a dikzia sawiin ṭhahnem an ngai ṭhin hle niin a lang. ‘Ka pa tih hi Mizo tih dan a ni lo’ an han ti piap piap mai ṭhin te hi chu aw... an Mizo tih leh kan Mizo tih te hi khaw khat chhuak an ni lo tih a va chiang ṭhin em! Eng lo a ni, kan pi leh pute kehmê tih hi a thuhmun lo
ṭhin a lo ni!

Pazawn chungchang lo en ila: “Fa-mo chuan a pasala pa chu pa-ah a zawn avangin a pazawn a ni,” ti an awm a (Vanglaini May 7, 2016). Keini chuan, khual khuaa pasal nei turin a pasal neihna tur khuaa pa atana a va zawn chhuaha kha ‘a pazawn’ kan ti ve thung si (Aizawlah chuan veng danga pasal nei tur pawhin pazawn an nei ve tho bawk). Kha! Kan kehmê tih a inang leh ta lo. Pasala pa te ‘pazawn’ ti ṭhin hi an lo awm ve rêng em ni aw, hriat chian lehzual kan châk si ṭhin.

Mahni hriat dan chauh

a dik em ni,

Lalber ianga a dik leh

dik lo kan thliar,

Mi dang khêng reng renga

kan nilên?

Kan ṭhianpa pakhat chuan, “Veng danga kan lenin, ‘Zâwng i va ang ve!’ min lo tih chuan zâwng anga kal mai tur; ‘Min cho em ni?’ an tih chuan, ‘Cho lo chiah chiah,’ tih leh mai tur,” a ti a. Chutiang deuh bawk chuan miin, ‘puzawn te nena inhnimhnaih duh vangin an duh leh ka pa lo ti se la,’ an tih chuan, puzawn te nen inhnimhnaih duh hmel deuha awm mai tur a lo ni.

A thu hrimah puzawn tih hian a huam chin chu, nupuite pa leh nupui te nuṭa bakah an fapa te zawng zawng a ni a (Ṭawng Un Hrilhfiahna - James Dokhuma); ‘puzawn’ tih hming an put avanga ‘ka pu’ tih kher kher tur emaw titute hian nupui te nuṭa ‘ka pu’ an ti em aw; nupui te nuṭa te fapa (mahni fate cousin) ‘ka pu’ an ti lo ang, ti rawh u maw! Lehlam tan erawh, nupui te pa, nupui te unaupa leh an fapate hi kan fate tan ‘pu’ tur vek an ni a, ‘kan fate pu atana kan zawn’ tih nen hian a va inrem si em! Keini chuan kan nupui te pa hi ‘ka pa’ kan ti a; nupui te nuṭa chu ‘bro’ kan tih loh leh ‘Lalchhuanthang’ te kan ti mai mai a; an fapate phei chu ‘bawiha’ kan ti daih mai a ni. Amaherawhchu, kan tih dan ang ni loa titute kan nêk lo a, an tih dan kan sawisel ve si lo.

Puzawn te koh dan chi hnih hi tunlai thil a ni lo ve ve tih chu a chiang a; mahni tih dan ni lo zawk sawi hnawm phêt hi a patling hna lem lo. A hminga pu tih a tel avanga ‘ka pu’ tih kher duh an awm a; a hming leh a koh dan turin inzawmna a nei lo ti tawk an awm bawk a. A ṭhianga len a rem si loh chuan, a chungnung zawk leh a lâng zawk an la awm ngei ang. Hunin a hril ang a, kan la sawi leh ang chu - khuareiah.

- Rempuia R. Lûtmâng