Kristian atheist kan lo ni reng tawh em?

Friedrich Nietzsche khan kum 1882 ah lehkhabu ziah 'The gay science' tihah khân thu lâr tak mai 'God is dead' tih kha madman a sawitîr kha a ni a. A tlangpui han sawi ila, zing khawvâr tirh hian madman (mi á pa) hian, "Pathian ka zawng," tiin a au vak vak a, chu chu ringlo mi hian an rawn din hual a, ngeiawm deuh hian, "A bo em ni? A biru em ni?" tiin an lo tih el vel a, chu tih lai tak chuan mi á pa chuan, "Pathian chu khaw' nge a awm in hria em? Kan that tawh nang leh kei hian, Pathian chu kan that a ni. Pathian chu a thi tawh (God is dead)" tiin vin deuh hian a au khum ta chiam hlawm mai a ni. Hemi aṭang hian 'death of god theology' tih te rawn piang chhuakin Pathian hriatna leh hlauhna tak tak neih tawh lohna, khawvel leh Pathian nena inzawmna kan neih tawh lohna kawng hrang hranga an sawina a ni mai awm e.

Nietzche chuan kum zabi 19-na tawp lam daih khân, "Pathian chu a thi tawh a, kohhran hi a thlân a ni," a lo ti daih tawh a, zawlnei lamah kan intodelhna ramah hian kan zawlnei ho ai hian a hrilhlâwkna hi a rinawm zawk dâwn emaw ni aw? a tih rum rum theih a ni. Zawlnei derte lakah fimkhur tur leh, an rahah kan hriat mai tur thu min hrilh a (Matthaia 7:15-20), keini kristian tamna state inti hian kan rahah hian hmuh tur a awm em? Ringlo miten kan nundânah hian danglamna an hmu em? tih hih kan inzawh a, kan inenfiah a ngai ta hlein ka hria. Kan tunlai khawvel hmanlai mek (metamodernism) ah hian kan kristiannaah hian eng nge a rah kan hmuh? Khawvel huapa inkhawm tam lamah record nei ṭha tak hian record ṭha lo tak tak kan nei chho mek zel chu a ni si a. Kan record chhuanawm loh tak tak tlem tê hi han tarlang nawn leh hrim hrim ila

1) Hiv/aids percentage sanna ber state kan ni a.

2) Nupa inthen tamna ber state kan ni bawk ah. Pathian hmaah damchhung atan tiin kan intiam chung hian Pathian hlauhna kan nei tawh lo hle.

3) Mihring tam lamah chhutin meizial zu tamna ber state kan ni leh bawk a, a ropui lo ṭhin khawp mai.

Heti zawng chiah hi han tarlang ta rih mai ila. Crime statistic (Mizoram police report) kan en chuan a kum têlin suahsualna a pung thur thur mai bawk a, a dang tam tak zû leh drugs ngawlvei tam zia te, kan work culture chhe lutuk te (mihring rinawm leh mi taimâ hna thawk ṭha peih kan vâng tawh hle) kan contract hna lah a chhe em em bawk a, kan infrastructure ṭha tur pawh an ei zo zel bawk si. A eng ber hi nge kan puhmawh tâk ang? Kohhran hnaih reng chung siin kan thinlung erawh hian Pathian kan hlat telh telh em? A ni têl hian kan thinlungah hian Pathian chu a thi telh telh em? Kan lo that reng tawh zawk em ni? Kristian inti si hian pathian awm ringlo (atheist) ang mai hian kan khawsa ta em ni? Pathian thlauhthlain khawvel thil leh damchhung khawsak nawmna lam thil hian kan nun a luah tawh zawk em ni? Tih hi kan inzawh thar leh a pawimawh viauin ka hria.

Kohhran kâwra hmang lah kan tam ta hle, zing ṭawngtai inkhawm aṭangin an ṭan a, zan lam thlengin chhungkua rel fel si loin kohhran rorel tur leh inkhawm awm apiang ṭhulh hlauin in an chhuahsan reng a, an fate nun chu chhiatnaah an hnuk lut zawk a, an boral mek a ni. Kan Lal Isua'n, "Nang erawh chu i ṭawngṭaiin, i pindan chhungrilah lût la, i kawngka khâr la, i Pa a rûka awm hnênah chuan ṭawngṭai rawh; tichuan, I Pa a rûka hmu rengtu che chuan langsâr takin lâwmman a pê ang che,"(Matthaia 6:6) tih thu erawh chuan an beng a tingawng tlat si. Kohhranah nihna engkim neih tum; inkhawm ṭhulh ngai lo; a kul a taia inhmang tak; an nunah rah ṭha engmah hmuh tur awm si lo kan ni ang tih a hlauhawm khawp mai.

Kan Lal Isua pawhin pharisai hote a beihna chhan ber pawh vervek (hypocrites) taka lan mawi an tumna kha a ni. Lal Isua'n engtin nge a sawi “'Lalpa, Lalpa’ mi ti nazawng chu vân lal ramah an lût tawp lo vang a; ka Pa vâna mi duhzâwng titute erawh chu an lût ang. Chumi nî-ah chuan mi tam takin, ‘Lalpa, Lalpa, i hmingin thûte kan hrilin, i hmingin ramhuaite kan hnawt chhuakin, i hmingin thilmak tam tak kan ti ṭhîn lo vem ni?’ an la ti ang. Chumi hunah chuan, ‘Nangni thil sual titute u, ka hre ngai lo a che u, ka hnên ata kal bo rawh u!’ tiin anni chu ka la hrilh ang (Matthaia 7:21-23) a ti a nih kha maw.

Kumsang rorel niah Kohhrana kan inhmanna, kan nihna chelh leh inkhawm kim zawng zawng a ṭha thei ber berin report kan han pe ang a, mahse kan Lal Isua'n "Kal bo rawh u nangni ka hre ngai lo a che u" min lo tih hlauh chuan a va beidawnthlak dawn em. Ckṭp report-in a tarlan danin biak in hawngah innei aiin hawng loa innei kum tin an tam zawk zuk ti leh tlat pek a. Kan Kristian ṭhalai dan hi huau huau leh nupui pasal zawnna leh kâwrah tân ringawt kan hmang tawh zawk em ni? Kristian inti si hian Pathian min hmu rengtu a awm a ni tih ring lo/hre lo ang hian kan lo khawsa reng tawh zawk em ni?

Pathian chu kan ring, mahse Amah kan hriat chian leh si loh chuan kristian atheist mai kan ni

Pathian kan ring a, mahse amah hriatna tak tak kan neih si loh chuan Pathian awm ringlo mi nen eng nge kan danglam bikna ni ang? Ramhuai te pawn an rin thu leh an khurh ṭhin thu kan hmuh kha (Jakoba 2:19). A thupekte kan zawm leh si lo a, a kawrah chiah kan hman a, kan duh duh angah kan nun kan hman leh si chuan kan chan tur chu a la rapthlak tulh tulh dawn a ni. "A thupêkte zâwm si lo vin, “Amah ka hria,” titu chu mi dawthei a ni a, amahah pawh thutak a awm lo. Amah kan hria tih tichiangtu chu, a thupêkte kan zawm hian a ni," (1 Johana 2:3-4).

Pathian vangin nun danglama i nei em? I nun dan ṭha lo a thlak danglam em? kawng ṭha lo zawh hlauhna i nei em? I neih loh chuan kristian atheist i ni tihna a ni mai. Pathian hre reng chung sia sual lam kawng kan zawh tlat chuan, kan thinglung leh Pathian nena inzawmna kan neih chu a lo chau telh telh ang a, kan hriat lohin Pathian nena kan inzawmna chu a lo chat reng thei a ni. Thlarau bo tam tak Krista hnen hruai thleng tur chuan nun tak, Krista nun ṭawmpuitu kan nih a ngai a ni. Joba'n, "Benga hriatna mai zawngin ka hre tawh che a, mahse, tunah zawng ka hmu ta che; chuvang tak chuan ka inten a, vut leh vaivuta ṭhuin ka sim ta," (Joba 42:5-6) a tih ang nun hi chang thar ve leh ṭheuh thei ila, a va nuam dawn em.

Tun hnaiah kan khel lar zual, Isua krawsah an khêngbet lo rawn titu te, kal sual kan tiha kan dem rawn em em, thlarau hur tia kan sawi; jail hial kan tântir takte kha, Pathian thutak hriatna tak tak an neih loh vang aṭanga rawn inṭan vek a ni. Lo den hlum zung zung tum lo hian thutak, Pathian hriatna tak tak an neih theih nana kawng dik zawk lo kawhhmuh a, lo kaihhruai tum zawk kha kristian ringtu ṭha chuan kan tihtur ni awm zawk tak kha niin a lang. Pathian ringtu tak tak chu 'Arihabi' tih leh 'huih huiiih' tihvel vang ringawt hian kan rinna hi a sawi nghing pha tur a ni lo hrim hrim.

Hmun hla tak tak leh kilkhawr tak tak, ramthim lamah thlarau bo zawng turah intirh chhuah leh rikngawt ṭhin ai chuan, a hnaivai zawk kan ram thim thuah hnihin a tlakbuak mekah hian thlarau bo hruai chhuah hi kan tih hmasak tur chu a ni zawk lo em ni? A hma lamah kan sawi tawh ang khan, kan inchhungkhur hi kan rel fel hmasa zawk phawt tur a ni. Lal Isua'n sualna nei lo chuan deng hlum rawh se ti ta se, deng hlum thei kan awm ang em?

Pathian chu kan ring a, mahse sum kan pathian zawk si chuan kristian atheist mai kan ni

"In ro awmna apiangah in rilru pawh a awm ang,"( Joba 42:5-6). Pathian hi nge kan roh zawk a, sum tih hi mahni ṭheuh lo inzawt ta ila. Timothea hnena tirhkoh Paula lehkhathawn kan chhiar chuan, "Tangka sum ngainat hi sual tinrêng bul a ni a; mi duhâmten awtin, rinna chu an pên bosan a, anmahni chu lungngaihna tam takin an inchhun na ngawih ngawih ṭhîn a ni."(1 Timothea 6:10) He thu hi mi tam tak chuan sum hi sual tinreng bul angin an hrilhfiah ṭhin a, a ni lo a ni. Khawvel pum puia sualna zawng zawng hi tangka sum ngainatna aṭanga lo chhuak an ni lo. Mahse, sual chi hrang tam tak lo chhuahna hnar lian berte zinga pakhat a ni chiang hle. Entirnan, awhna te, rukna, rinawm lohna, mahni hmasialna, eirukna, Pathian theihnghilhna leh a dangteah a hruai ṭhin a ni. Tangka sum ngawr ngawr hi sual a ni lo va, tangka sum ngainatna sawina a ni. Pathian aia tangka sum kan ûm zawkna hian sualah min hruai lut zawk ṭhin a ni. Engtin nge kan bible chuan a tih, "Chhiahhlawh tû mahin hotu pahnih rawng an bâwl kawp thei lo; pakhat huain pakhat a duh ang, a nih loh chuan pakhat ṭanin pakhat a hmusit ang. Pathian leh sum rawng in bâwl kawp thei lo ve,” a ti a (Luka 16:13). Sum leh Pathian rawng hi bawl kawp theih a ni lo tih a chiang

khawp mai.

Mihring chu duham chintawk nei lo, kan duh ang neihpawn neih belh zel duh, mi rethei zawk chan ai pawh ei zo zel duh kan ni a, kan kristian dan hi a atheist ngawih ngawih mai a ni. Kan khawsak theihna tawk leh hlimna tawk kan neih chuan, Pathianin a bak kan mamawh tawk chu min pe mai dawn a ni tih hi ring bur mai ila, chu chu kan bible min zirtir dan a lo ni reng zawk a ni. Kohhrante pawh hian sum pe tam thei thei hi kan tlawn ta emaw ni tihtur hian kohhranah chanvo ṭha ṭha kan hlui nghal zel a, eng nge an sum hmuhna (source) tih chhui chiang hmasa lo hian sakeibaknei rilṭam ang mai hian kan lo hap nghal huam huam zel mai te hi a va kristian atheist zia tak em.

Kan Lalpa chuan, “Kei hi LALPA in Pathian ka ni si a; chuvângin, intithianghlim ula, thianghlimin awm rawh u; kei ka thianghlim si a. Lei chunga chêng, a vaha vâk, a eng ang chi mahin intibawlhhlawh suh u.” (Leviticus 11:44) He thu Petera khan a rawn nemghet leh chiah bawk a (1 Petera 1:16). Sum thianghlim lo hi eng zat tak kohhranah hian lut tawh ang maw? Thianghlim duh Pathian hi a lawm ang em? Kohhran hian hetiangte hi chhui ngam se, sum dik lo leh thianghlim lo chu hnawl ngam se, thil dik lo chu duh lo bur ngam se, an beramte hian an hnung chu kan lo zui zawk mai dawn a ni. Lal Isuan, “Nangni dan zirtirtu leh Pharisai vervêkte u, in chung a pik e! Pudina te, lengmasêr te, pardî te chu sawmah pakhat in pe ṭhin a, dan thu pawimawh zawk – diknate, zahngaihnate leh rinnate chu in ngaihthah hlauh si a. Chu'ngte chu asin in tih tur chu, a dangte hlamchhiah chuang si lovin," (Matthaia 23:23) a tih hian a fiah hle a ni. Tunlaia kan khel lar tak Sawma pakhat pek pawh hi thuthlung hluiah chiah alawm a sawi tia ngaihdan pawh hi, hemi chang hian kan la pe zel tur a nihzia pawh a rawn sawifiah nghal vek a ni.

Aw le, kan lo Kristian atheist tawh zia hi sawi tur tam hle mah se duhtawk rih tawh phawt ila. Kan kristianna tluchhe mêk tidam leh tur hian huaisen takin ke kan pen thar a ngai tak zet a ni, Isua nun huaisen danglam tak kan sualnate tlenfai tura thih thlengah diknaah ṭang ngam, hlemletna, dik lohna, sum thianghlim lo hnawl ngam, kan ram leh mi rethei zawkte chan tur ai ei zotute; mi lian pawh ni se do ngam kohhran, sawrkar, pawl emaw mimalah pen chhuak ngam tur mi huaisen, a hnung kan zui tur rintlak sawrkar, belhtlak kohhran, rawntlak theologian, pantlak pastor hi kan Zoram hian a mamawh tak zet tawh a ni.

Pathian khawngaihna leh zahngaihna i hnenah awm zel rawh se. Amen.

- T. Muanzoa