Bible châng hrilhfiahna chi hnih
Khawvela lehkhabu zir hlawh, sawi hlawh leh kan chhiar nasat ber chu Bible hi a ni ngei ang. Bible vang hian lehkhabu, thuziak leh thusawi tam tak a pian chhuah phah tawh a, a lo la pian chhuah belh zel bawk ang. Kristian sakhaw chhungah chauh ni lo pawh Bible hian zir nasat a hlawh em em a; khawvela lehkhabu ropui leh ngaihven hlawh, film-ah pawh an siam ‘The Da Vinci Code’, Dan Brown-a ziak pawh kha Bible sira thawnthu phuahchawp ngaihnawm leh hmuhnawm tak a ni tih kan hre vek awm e.
Bible hi thu hausa leh ril, zir chian tlak, ngaihnawm leh chatuan nunna pai a nih avangin zir ngun a pawimawh em em a. Bible zirtirna leh a sawi tum dik tak hrula kan sawi emaw, kan hrilh fiah emaw chuan kan thlarau thlenga boralna kawng zawh thei kan ni a, khawvel leh a piah lam chatuan thlenga pawimawh a nih avangin ngun taka kan zir hi kan bat a ni.
Bible bung leh châng
A tirah chuan Bible hian bung leh châng a nei lo a, Stephen Langton, Archbishop of Canterbury chuan kum 1227 AD khan tuna kan hman lai ang hian Bible bung leh châng hi a duang chhuak a; chu chu The Wycliffe English Bible, kum 1382-a an tihchhuah chuan hmangin, vawiin thlengin kan la hmang ta zel a ni. Pathian thu kan sawi dawn te, kan ziah dawnah te, Bible bung leh châng tlawhchhan leh behchhanin kan sawi ta zel a, a remchangin chhinchhiah leh zawn chhuahte pawh a lo awlsam phah ta em em a nih hi.
Hrilhfiah dan chi hnih
Kan sawi tak angin Pathian thu kan sawi leh kan ziah dawnah Bible bung leh châng kan la chhuak a, chumi behchhan chuan kan sawi fiahin kan hrilhfiah ṭhin a; Bible-in a sawi dan dik tak leh min zirtir a tum dan ang takin kan zir em tih hi ngun taka ngaihtuah a ngai hle. Pathian thu zirna huangah chuan Bible châng – a ṭobula chhuia hrilfiahna hi ‘Exegesis’ an ti a, Greek ṭawng aṭanga lak a ni. ‘Exegesis/ ἐξήγησις’ chu la chhuak emaw, hruai chhuak emaw tihna a ni a, a ṭobul aṭanga chhui chhuak tiin kan sawi thei ang.
Hemi letling chiaha Bible hrilhfiahna pakhat chu ‘Eisegesis’ an ti a; Greek ṭawng tho niin a awmzia chu ‘chhui lut’ tiin kan sawi thei mai ang a. Mahni ngaihdan leh hriat dan kan neihsa mila Bible châng hrilhfiahna hi a ni a, a bu chhungin a sawi tum dik tak sawi si loa tum leh kawh lam neisa rana hrilhfiahna a ni.
Kan hrilhfiah sual ṭhin em?
Kan duh dan leh kan ngaihdan, kan ṭanchhan tinghet tura Bible hrilfiah mai ching hi rawngbawltute zingah pawh kan awm fo mai; a pawi hle! Kan sual vang emaw kan tum reng vang emaw ni lo hian, Bible-a Pathianin thu min chah ṭhelh duai hian thu kan sawiin kan ziak thei a ni. Entirna pakhat lek lo tarlang ila-
Philippi 4:13- Mi tichaktuah chuan engkim ka ti thei a ni - tih hi RelevantMagazine.com in a tarlan dan chuan, ‘Vawiinah emaw naktukah emaw, ka thil tih turah chuan hnehna ka chan ngei theihna turin Pathianin chakna leh theihna min pe ngei ang’ tiin an hrilhfiah ṭhin a. American boxer rothap Evander Holyfield pawh khan he Bible châng hi a duh hle tih kan hre vek awm e. Infiamna leh inelnaah hnenhna kan chan ngei theihna tur atana infuihna, ngaihṭhatna leh innghahna atan kan hmang ṭhin.
Mahse he lai thuchah hi ngun taka kan zir chuan Tirhkoh Paula’n Lung In aṭangin Europe-a kohhran a din hmasak ber, Philippi Kohhran tana a ziak a ni a. Paula hi thih mai hmabak, roreltute’n thiam loh an chantir mai tur a ni a. Chuti ang nun beidawnthlak leh mahni thih hun nghaka tâng reng a ni chung pawhin, Lal Isua a rin avangin a zam lo a, chakna leh huaisenna, lungawina famkim a neihzia a sawi lanna a ni.
A chunga entirna pakhat lek kan pek aṭang pawh khian Bible kan hrilhfiah dik leh dik loh hian a sawi tum a inang loin, innghahna atan pawh kan hmang sual thei hle tih a lang chiang hle awm e. Bible thute hi a sawi tum leh a thuchah laimu dik tak hre tur chuan ngun taka kan zir leh kan chhiar a pawimawh em em a; mahni rin dan leh duhdan mila hrilhfiah ve mai hian pawi a khawih theih tih kan hriat a ngai hle.
Rawngbawltute mawhphurhna
Kohhrana rawngbawltute hian kan theih tawp chhuaha kan enkawl mipuite tan Pathian thu dik leh rintlak hrilh leh zirtir hi kan bat a nihzia hi hre chiang nawn fo ang u. Kan thiamna leh finnate a inchen loin dinhmun inang lo tak taka awm kan ni a; kan enkawl kohhrante pawh finna thuah te, sum leh pai leh mihring mihrinna zawnah te pawh kan inthlau hlawm hle a. Mahse kan awmna hmun ṭheuhah erawh chuan theihtawp kan chhuah thei a ni.
Kan Kohhran thurin te, Nilai zan leh Sunday Sikula kan zirlai te hi ngun takin zir nawn ila, thiam loh leh hriat fiah tawk loh kan neih chuan kan Pastor leh Upa te pawh hi zawt fiah fo ang u. Kan kohhran tana kan phak tawk leh theih tawp kan chhuahna hian, tun aia rah duhawm zawk leh hlawk zawk a chhuah theihna turin Pathian thu i zir ngun ang u.
Pathian thu zir chhuak, Theologian leh Pastor te ngaisang duh lo leh hmu ro tlat, mihring thiamna leh finna hmanga Pathian thu sawi fiah tum anga kan ngaih tlatna rilrute hi a awm fo ṭhin a, a pawi hle. Kan Pastor te, Theologian ṭha tak takte hi Pathianin kohhran enkawl turte, kawng dik lo laka kan peng bo tur min chhanchhuaktu tur atan a ruat a ni tih hi hrechiang nawn ila. Vawiin thlenga khawvela Kohhran ban pawimawhte chu Pastor leh Upate hi an ni tih hre rengin, anni hnen aṭang hian Pathian thuchah laimu te, kan hriat fiah loh leh kan hriat dik loh te zawtin hma sawn zel turin kan insawm a ni.
-Rinfela Zadeng