ṬHALAITE LEH SOCIAL MEDIA
Tunah chuan 'Digital world'-ah kan cheng a ni ta ber a, Social media hian Khawvel a tuam hneh ta em em a. Khawvel pumah mi Tluklehdingawn 5.04 chuangin social media kan hmang mek a, chu chu khawvela mihring awm zâta chhutin 61.4% lai a ni. Kan ṭawnga mi thumal ang maia kan hman làr, kan society-a mikhual lo tak mai social media hian ṭhalaite a thunun (influence) nasa em em mai a, a ṭhatna chen a awm a, ṭhat lohna pawh a nei ang. Engpawhnise, ṭhalaite hian social media hi eng ang takin nge kan lo hman? Kan hmang thiam rêng em? tih i han chai dawn teh ang.
SOCIAL MEDIA KAN HMAN DAN
Kum 2021 khan Dr. Esther Lalnunpuii leh Dr. R.K Ngurtinkhuma te chuan Mizoram College of Nursing-a zirlai 96 te hnenah zirchianna an nei a. Chu an zirchianna aṭanga a lan dânin zirlai 56.25% te chuan ni khatah darkar 2 aṭanga darkar 4 social media khawih ṭhin an nih thu an tarlang a. Tin, 21%-te chu ni lenga online ṭhin angin an chhinchhiah bawk.
Application an hman tam ber te-
WhatsApp 92 (95.83%)
Facebook 71 (73.95%)
YouTube 68 (70.83%)
Instagram 52 (54.16%)
Google+ 14 (14.58%)
Academia.edu 8 (8.33%)
Kum 2019-a Dr. Esther Lalnunpuii, Dr. Manoj Kumar Verma leh Dr. R K Ngurtinkhuma-te chuan Regional Institute of Paramedical and Nursing Science (RIPANS), Aizawla zirlai 146 zirchianna an neihah chuan, ni khata social media an hman zat chu hetiang hi a ni :
Darkar 4 aia tam –73%
Darkar 2-4 –13%
Engtik lai pawha online reng –11%
Darkar 1-2 –3%
An hmanna berte lo en leh ila :
For sharing video and photos –94%
For entertainment –91%
For finding information –87%
To find new friends –63%
To contact with friends –60%
For keeping up-to-date –47%
Academic purpose –21%
Datareportal-in social media hmang nasa zual ramte a tar lan danin:
1. Kenya –3 hours and 43 minutes
2. South Africa –3 hours and 41 minutes
3. Brazil –3 hours and 37 minutes
Social media hmang tlêm ram te lo en ve leh ila÷
1. Japan –51 minutes
2. South Korea –1 hour and 6 minutes
Social media khawih nasa zual ramte khi Brazil tih loh chu ram rethei leh hnufual tak tak, mi rethei tamnate an ni hlawm a. A khawih tlêm ram te erawh ram taima, hna thawk nasa leh hma sawn ber ram an ni thung. A lehlamah Mizorama college zirlaiten social media ni tin kan hman dan, darkar 2-4 a nih chuan Mizo ṭhalaite hian social media kan lo va khawih nasa dawn em. Social media hian kan hun ringawt a ei hek lo, ka hna/tihturte min ṭhulhtir a, hriselna a khawih chhe nasa em em a, mental health thlenga nghawng nei theiin; Mi tam takin depression leh anxiety an neih phah a, mi dâwngdaha min siamtu a ni a, bul hnaia mite pawh ngaihsak lêk lova min ti-'social'-lotu a nih theih avangin a chin tawk kan neih a, kan khawih tlêm ngai a ni.
KAN HMANG THIAM RÊNG EM?
Annual Status of Education Report (ASER) 2023 in ṭhalai kum 14-18 inkar, Aizawl district chhûnga khaw 60 thlan chhuaha survey an neihah chuan, Social media hi Mizo ṭhalaite'n an hmang tam a, hman dan erawh an thiam lo tih a ni. An hun hman hnem ang aiin online service hrang hrang (ticket booking, online-a bill pek, online-a form fillup etc) thiam erawh an awm mang lo tih a ni.
Heta lang chiang leh ta chu, ṭhalaite hian social media chu video ho tak tak, Status ho te te en leh pholan a, mi thlalak post te lo comment mai mai hi nuam kan ti a, ṭhiante leh ngaihzawngte nena inbiak mai mai nan kan hmang ber a ni tih a tichiang hle awm e. Mawhpuh tur an awm a nih chuan keini a hmangtute ngei hi kan ni. Chem a ni tih hre reng chunga kan inzai luih chuan chem ni lovin keimahni min dem ang. Chutiang chiah chuan social media pawh hman nasat a ṭhat lohzia hre reng chunga kan hman tam luih a, kan career a tihchhiat chuan a hmangtu keimahni mawh a ni. Chuvangin social media hman tlem a, hman thiam hi kan ngai tak zet a ni.
A SIR LEHLAM AṬANGIN
Thil reng reng hian ṭhatna leh ṭhat lohna a nei. Social media pawh hian ṭhatna tam tak a nei ve bawk. A bikin entrepreneurship leh marketing-ah a ṭangkai zual em em a ni. Kum 2019 khan R. Lalrampuii chuan Aizawla social media platform kaltlanga marketing a zirchiannaah chuan, social media chu products leh service chungchanga information an hmanna ber a ni a. Poducts zawrh leh service kawngah Social media leh a hmangtu chu thuk takin a inzawm a, social media chu new word of mouth (ṭawngkaa inbiakpawhna ang) a ni a ti hial. Entrepreneurs tam takin social media chu an business advertise nan an hmang a. Social media hmang tam takin an kutkawih, thuamhnaw, pheikhawk, makeup leh food catering zawrh nan an hmang ṭangkai hle a ni.
Zirlai tam takin kan zirlai puitu atan kan hmang ṭangkai hle a, hriat zau nan te, chanchin thar ber ber kan hriat nan te, hmun hla taka kan ṭhian te leh chhung khat laina te nena min inpawhtirtu a ni bawk a, sorkar laka kan lungawi lohna te, kan duhkhawp lohna leh nawr kal nante kan hmang thei a, kan dikna chanvo (rights) au chhuahpuina hmanraw ṭha tak a nihna te, information kan inpekna ber a nih tawh avângtein hman loh ngawt erawh a ṭha ber chuang lo.
KC Zalena, 2022 MCS topper, UPSC mock interview hmachhawn zo deuh chiah chu, social media a hman dan ka zawhnaah chuan heti hian min chhang a -
1. Exam tura a inbuatsaih laiin whatsapp, Facebook te a delete tawp a, YouTube erawh zirlai puitu, inbuatsaih nan a hman thu min hrilh a.
2. Ni khatah darkar 1 vel social media khawih nan hian hun a hman thu a sawi bawk.
3. Thalaite tan social media hman tam nge hman tlem ṭha zawk ang tih ka zawh chuan, "Social media hman tlem ka duhpui zawk, hman loh tawp erawh ka support chuang lo, an zirlai puihna atante a ṭangkai ve avangin," tiin min chhâng a ni.
TLIPNA
Social media hi Mihring siam a ni a, chuvangin thunun theih thil a ni. Mihringte hi inmamawh tawn kan nih ang chiahin Khawvel ṭhang zelah, Social media leh mihringte pawh hi kan inmamawh tawn a ni. Mihring tel loin social media hian awmzia a nei lo vang a, social media tel lovin mihringte kan awm thei tawh hek lo vang. Khawvel awm chhung chu social media hi a awm tawh dawn tlat a, technology sáng chho zelah a changkangin a changtlung telh telh dawn. Changkannain a ken tel a nih vangin khawih ve tur pawh kan ni, amaherawhchu changkanna chen luat vangin kan hma hun tihchhiattir nan kan hmang tur a ni lo, phal pawh kan phal bawk tur a ni lo. Khawvel inher dan mila kan insiam rem ve zel hi a ngai a, a hleihluakin khawih lo ila, kan zirlai, kan hna, eizawnna leh tihtur ṭul dangte bahlah chuang si lova hma lama ke kan pên a, state dangte kan um phak ve theih nan, social media hi ṭhalaite'n I hmang tlem ang u.
Ephesi 5:16 "I hun chu a ṭha thei ang berin hmang rawh."
Reference:
1. 31st January, 2024. Datareportal. 'The time we spend on social media.'
2. Lalremruati Khiangte & William Lalramhmachhuana . A case study on the use of social media by a health professional in Aizawl. 1 June, 2020
3. Dr. Esther Lalnunpuii & Dr. RK Ngurtinkhuma. Usage of Social Networking Sites by the Students of Mizoram College of Nursing, Aizawl, India: A Study. October 2021
4. Patrina VL Hruaitluangi. ASER report zirchianna. 4th March, 2024 Vanglaini
5. Dr. Esther Lalnunpuii, Dr. Manoj Kumar Verma, Dr. R K Ngurtinkhuma. Usage of social networking sites of college students, a case study of Regional Institute of Paramedical and Nursing Science (RIPANS) Aizawl. October 2019