Written by
Lalthangfala Sailo

Pathian Thu hriltu ṭhenkhat thu dik lo sawi hi

Pathian thu hriltu ṭhenkhatin Mizo Pi leh Pute kha “Thingbul lungbul” be mi an ni,” an tih hian, dawt an sawi vangin hrehawm ka lo ti deuh ṭhin a, “Pulpit aṭang khan lo chhuk rawh, kha hmun kha dawt sawina hmun a ni lo. Kohhran mipuite hi dawt sawi khum suh,” tih mai ka lo chak ṭhin.

Pastor ṭhenkhat, kohhran upa ṭhenkhat leh Evangelist ṭhenkhat chuan, hetia tih hi, ‘thingbul lungbul be mi” tih hi an ching - Hetiang an sawi hria te chuan zawt ta se, “Tu-in-nge thingbul lungbul bia? I hmu tawh em? I hre chiang maw? Mi han hrilh chiah teh,” ti ta se, an chhan dan tur hriat a chakawm hle. A chhanna chu, a Chemtatrawta thawnthu hlein a rinawm. Dawt ngal ngan sawi hi chu Pastor te, Kohhran upate leh Evangelist te hian an chin chuan, hetianga dawt sawi ho hi chu an sim a, sim hming pu tlaka an rah zet loh chuan, rawih zui tlak an ni dawn em ni le?

Mizo pi leh pute khan, “sa” leh “khua”-ah Ramhuai an be reng reng lo tih pawh hi hriat a ṭha. Miin “Mizo pi leh pute kha ramhuai be mi an ni,” an tih chuan, “ I daw heu huau mai e a!” tih mai tur. “Engtinnge ramhuai an biak dan?” tiin, heng thu dik lo sawitute hi zawt ila, “Ramhuai hnenah an inthawi,” an ti ang. An tih nachhan chu, hriat dik tawk loh lian pui an nei. Mizo pi leh pute khan sakhua-ah ramhuai an be ngai lo va, an damlohvin a tinatu nia an rin huai hnenah, sakhaw puithiam ni lo, Bawlpu-in inthawina a hlan ṭhin a ni. “Sa” leh “khua” biak nana an puithiam chu sadawt a ni. Pastor Liangkhaia chuan, “Sa” leh “khua” hi an kaikawp a, “Sakhua” an ti ta niin a sawi. Pastor Liangkhaia sawi hian belh chian a dawl a, a dik ngeiin a lang a, pawm loh theih pawh a ni lo.

Kan hriat chian leh tur chu, "Huai” hnena inthawina hlantu chu “Bawlpu” a ni a, “Sa leh khaw,” biaknaa an puithiam chu “Sadawt” a ni. “Lal sadawt” phei chu, tunlai ṭawng takin, “official priest,” a nih vangin, Lal leh upa rorelna leh khawtlang rorelna-ah te pawh a tel ve zel ṭhin. Khawtlang huapa sa leh khua hmanna, khawngpui siam-ah te, fano dawi-ah te, se chhun khuangchawi nikhuaah te chuan, a tel lovin a tih theih loh, puithiam hna thawktu a ni. Huai, ramhuai hnena inthawina hlantu erawh a ni lo. “Chunga Pathian, van chunga pathian, van rang kara pathian” an biak erawh chuan a tel lovin, engmah a tih theih loh. Mizo pa chuan vawk hi a lo thlawnin a talh mai mai ngai lo. Sakung an phun aṭanga khuangchawi thlengin, vawk an talh a, chu chu Puithiam “Sadawt” hovin an serh leh sang lai chu an hmang zel ṭhin. Chu chu an sa biak dan a ni.

Sawi sei deuh hret ila- “Sa” an biaka an vawk talh hi, an laichin unau te chauhvin an ei thiang. Chung chu “dawi sa kilpui theih,” an ti. Lusei chuan Lusei chi hrang hrangte chu a dawi sa kilpui theih an nih chu. “Hmeichhia leh chakaiin sakhua an nei lo, an pasalte sakhua an ṭawm mai,” tih pawh hi, Lusei nulain Ralte tlangval pasalah nei se, Lusei s^ biak dan chhawm lovin, Ralte sa biak dan a va ṭawm ve ta mai a ni. “Saphun” tih pawh hi, Ralte pa-in Lusei s^ biak dan a ṭawm chuan, Ralte ni tawh lovin Lusei s^ a phun a, Lusei a lo ni ta. Heng s^ biaka serh leh sang hi sadawt puithiam hova hman vek a ni. Vawk an talh zel a, chu chu sadawt in a chhampual hnua talh a ni ṭhin. Sadawt chuan vawk ngum chu a hlawh zel si a, “sadawt fa te chu sa-um sa - hriak an hnianghnara, an thau ve,” a lo ti ṭhin. Tin, se chhun khuangchawi nikhuaa an se talh chu “khaw” biakna a ni a, puithiamin a chham hnuah chauh an talh ṭhin.

An dam loh erawh chuan, damlo tina tu Huai hnena, damlo damna tura inthawina hlantu chu, kan sawi tawh ang khan “Bawlpu,” a ni. Damlo chhungte chuan Bawlpu chu an ko va, damlo mar chu a’n dek a, chutah inthawi nan, damlo dam nan, ar khal emaw, kel khal emaw, ṭul a tih apiang a chawh a, a chawh ang chuan a tinatu huai hnenah chuan an inthawi a, an dam ve maiin an insawi. Bawlpuin damlo dam nana inthawina a hlan hi sakhaw biakna a ni lova, sakhua nen inkungkaihna a nei reng reng lo.

Lalburha Sadawt, Dartuahrema min hrilh dan chuan, “Heng bawlpuho hi chu, compounder (Pharmacist) ang hi an ni, thiam zuar an ni, Puithiam an ni lo. Puithiam dik tak chu keini hi kan ni. Bawlpu-ho thiam zuar-ho hi chu khaw khatah pawh engemaw zat an awm thei. Inthawi hlawhtling pawh engemaw zat an awm thei. Inthawi hlawhtling thei deuh te chu an l<n deuhva, a hlawhtling thei ve lo te chu, an ro reng mai a ni,” a ti.

Thil awmdan han bih chian hian, Pathian thu hriltu ṭhenkhatin, Mizo nun hlui, a dik a dawk hre uk lo va, an iak pui mai mai ṭhin hi sim daih se a ṭha ang. Hman ni lawk, chanchin ṭha thlenni pawh khan, Pastor pakhat chuan, “Sih an hlau va,” te a ti vak vak mai a. Sih satliah ringawt hi an hlau lem lo. Miin Pastor thu sawi te chu, thu tak hla takah an ngai ṭhin si. Sih tui ṭhenkhat phei chu a al a, ṭhal laiin an riahchilh a, chi atan an teng ṭhin. An hlau lo nasa mai. Chutianga sih tui al, chi atana an ten chu, keini rual te pawh hian kan hmu phak a, kan tem (liak) ve phak. “Sialring” chi leh “Dap” chi te chu a lar pawl an ni. Sih tui ṭhenkhat erawh chu an al lo va, chung sih ṭhenkhat chuan huai neiin an ring a, a sih hrim hrim ni lovin, a huai zawk chu a ni e an hlauh ṭhin chu.

Pathian thu hriltu ṭhenkhat hian, an ngaihruatna thu mai mai hi, au chhuah pui lo se, thu dik, Thuthlung hlui leh Thuthlung thara innghat hi sawi se a va ṭha dawn em. Dawt tel lo hi sawi hram hram teh se. Chuti lo chu Thanpuii Pa (J.Malsawma) thu sawi “Kristian inti si, Krista mizia reng reng zir duh lo.... rilru sufai si lova puan chang tivar te kan ni” a tih kha, kohhran hnena thu hriltuho kovah hian kan nghat palh ang e.

- Lalthangfala Sailo