Kumhlui Thlahna leh Kumthar Lawmna

Kum khata kan hunpui Krismas leh Kumthar chu damtein Lalpa'n mi fel leh sual pawh thliar lem lovin min han chuan kaitir ve leh ta hlawl hlawm a. Krismas te, kum han thar hlimte pawh kha mi tam ber chuan hlim taka kan hman a rinawm. Resolution te kan siam ṭhin a, a hlawhtling vek hlawm hlei lo va. Nimahsela, la tawn ngai loh, la hriat ngai loh thil thar kan hmu a kan han tawng hrim hrim hi zawng, sawi loh theih lovin a nuamin a hlimawm a ni.

Hla phuahtu Vankhama khan hla ṭha tak tak leh duhawm tak, a thlûk pawh mawi, sak nuam tak maiin kumhlui thlahna leh kumthar lawmna hla a lo dah hian bul i ṭan phawt mai teh ang.

▶ A chul tawh hnu kum leh kan nunhlui te,

Rial ang an ral zamual an liam ta e;

Mau rua ang tuai leh tharin a mawi lo,

A ngîr lawng e, ngaiin au mah ila.

▶ Tlaitla êng leh lênkâwl a hnîm châng kha,

Kan hlim ni leh kan ngui lai zân te kha;

Pialralah chauh dâr ang tawng leh turin,

An liam zo ta, hnutiang hawi tawh lovin.

▶ Mah'le, kum thar siamtu ropui ruat che,

A lo thleng ta, hmatiang a rawn sâwn e;

Zan mû tho rû lenkawl a lo êng e,

Zalêng lawm par mawi eng rawn hâwn maw e.

▶ Kan lawm a che, kum sûl puan ang thar hi,

Hlim leh lâwmin zaiin kan awi ang che;

Kan zawhtluang i chhungah tui ang dam se,

Kum hlui hnehin lawmna min thlen ang che.

Hlâ hian thu tam tak a lo sawi ṭhin a. He hla pawh hian a sawi tum zawng zawng hi ziah chhuah tum ta ila, ziah sên a ni miah lo vang. Kum rei tawh tak 1950 hma lam maha lo phuah tawh ni mah se la, tûn, vawiin kan hun hman mêk atana sawi pawh a lo ni tho mai.

Chang 1-na leh chang 2-na hian a sawi tum ber chu hun kal tawh leh liam tawh ngaia auh auh mai emaw, lo lêt leh tura suangtuahna emaw hian engmah sâwtna a neih loh thu min hrilh a. "Mau rua ang tuai leh tharin a mawi lo, an ngîr lawng e, ngaiin au mah ila," a lo ti a. Kan hriat ang, mau leh ruate chu la fai vek mah ila, a kum leh a hun têah a lo chawr leh mai a, ‘Hun’ erawh hi chu chatuan atan a liam vung vung tawh mai a ni.

Kan ram hruaituten thil fel lo tak an lo tih tawh te, kan hmêlma ten kan thinlung na ngawih ngawih tura mualpho taka min lo siam tawhnate hi; sawi chhuah leh a chin chhuah thar reng hian ṭulna a nei em? Tih hi inzâwt fo ṭhin ang u. Kan sawi chhuah tam poh leh kan thinlung hi a na thar mai mai a ni lo maw? Thil liam tawh chhuichhuah a, phuba lakna hlawhtling tak neihte hi kan lawm leh hlimna ber a ni kher ang em? Kan Lalpa chuan, “Phuba reng reng la suh u,” tiin Ama kuta awm mai zawk a nih thu min hrilh kha! Nimahsela, hei hian ‘Tual, râwng taka thattu chhui lova ngaihdam mai tur’ tih lam a kâwk tel lo tih hre bawk ila. ‘Engpawh ni se, kan thlen chin aṭang khan hma I sâwn zel ang u’ tih a nih kha maw!

Chang 2-na hian mihringte hi hlim reng ṭhin kan ni lo tih chiang takin a sawi. Kan ngui lai zân – thihna te pawh kan chungah a thleng ṭhin. Nimahsela, hengte hi zawng pialralah chauh, vanram kan thlen hun chauha kan tawn leh tur te a nih avangin, nunhlui ngaihna ringawtah hi chuan i inkhawhral lo vang u, tiin min sâwm a ni.

Kumthar:

He hla chang 3-na leh chang 4-na thung hi chuan, “Mah’le kum thar siamtu ropui ruat che,” tiin fuihna thar a rawn dah a. Nimahsela (Mah’le) i tân liau liaua ruat, chung Pathianin a pêk che chu i tân a rawn thleng ta, a ti a ni. Chu kumthar chuan mi tinte tâna thil ṭha leh hlu eng tak min rawn thlensak ang maw? Khai le! Khaw thar, hun thar a lo êngin a vâr ta a, i tho chhuak ṭheuh teh ang u, tiin sâwmna a rawn siam ta thung a ni. Lalpa'n kumthar min pêk lawmawmziate bakah, muhilte thawh harh a hun tak zet tawhzia he hla hian min kawh hmuh a ni.

Sawrkar Thar:

Pathianin kan Zoram tan kum 5 chhûng atan Sawrkar thar min pe leh ta a. He hlain a lo sawi angin, “Hlim leh lawmin zaiin kan awi ang che,” a ti a. He sawrkar tharah hian mipuite hi hlim ila, kan ram chhunga inremna leh hmasawnnate rahbi ngun taka rapa min chuan kaipui zelin, muangchang leh ngaihtuahna fing tak nen Pathian râwn chung zelin min kalpui se la. Hmanhmawh lovin, Sawrkar chak tak nih pawh tum hek lovin, a chhe lai leh pawp laite thawm ṭha zelin; sum renchem thiam a, zawi muanga kan ram din ṭha turin Lalpa'n malsawm se la. Kan thlan tlin hotute pawh malsawm tlaka nung turin, an thinlungah hna thawhsak bawk se la. In lian pui pui leh kawngpuite siam nghal maite tum lova kan mamawh tâwk ang zela kan ram hlutna hmang ṭha a, dehchhuah nei ve a, kan lo intodelh ngei theihna turin mipuite pawh hian iṭanpui ang u.

Party workers te pawh hi I harhchhuak tawh teh ang u, mahni pumpui puarna leh mahni hamṭhatna mai zawng tawh lovin; hotute suala thlêmthlu lo turin leh, Zoram tana khalh ngîltu ni turin in thinlung siam zawk tawh teh u. Tunhma zawng zawnga kan kal dan ṭha lote bansan ngama thil ṭha ti tura infuihtawnin, ‘Val Upa Council’ tih te khàn sual khalh ngil tura ramhruaitute fuih zelin, Zoram thar I din tak tak ang u. Kan mamawh hi ‘Development, a zuana zuang lam ni lovin, ei leh bara intodelh phawt’ tih hi mipuiin kan support tlat. In lian pui pui sak leh kawngpui sial ai chuan, kan ram ruak zau tak hman ṭangkai hi kan ngelnghehpui ber tura chu a ni ang.

A tawp ber atan chuan, hla phuahtu Vankhama chuan Pathian malsawmna dilin, “Kan zawhtluang I chhûngah tui ang dam se, kum hlui hnehin lawmna min thlen ang che,” a tih hian lo khâr dawn tawh ila. Kumthar, hun thar, sawrkar thar kan lo chùan chhuah hi min hruaitu kan Pathian duh dân ngeia tluang taka a kal a, “Kumhlui hnehin” a tih ang hian kan kum liam ta leh kal ta khùm zakin, he kum thar leh hun thar hi kan Pathian hruainaa kan ram damna leh lawmna tak tak a lo nih theih nan, Zoram mipuite pawhin kan theihtawp ṭheuh i chhuah ang u khai!

- Vanhmingliana (Taua), Dawrpui