Written by
- Reuben Lalnunthara Hnamte

CHANGKANNA KHAWVEL LEH MIZORAM

Tunlai kan khawvel changkan tawh zia leh a rapthlak zawng phei chuan rapthlak khawpa thil mak thleng hi a tam tawh a ni. Tunah chuan kan ramah ngei pawh khawvel letliama thil thleng pawh kan hre ve thei ta zel a. Hriat vek loh leh hriat kim loh tam tak pawh kan nei mahna. Tunlaia computer thluak nei an tih maite pawh mihring finna aia nasa taka a fin zawk dawn a; a hlauhawm thei dawna an hriat avangin khawvel mi thiam rualten mipui vantlangah tihdarh an la phal lo a ni a. Computer leh internet kan hman maite pawh hi a luhchilh peih chuan a ṭangkaizia leh a finzia an hre em em a ni. Chutih laiin a aia fing zawk an la siam chhuak ta cheu a ni a, finna nasat tawhzia chu mak tak a ni ta. BBC leh VOA khan August ni 28. 1983 khan mihring taksa peng thlak theih a nih tak thu an puan khan khawvel a barakhaih a, khawvelin mak a ti a nih kha. Tunah chuan kha'ngte chu thil mak pawh a ni ta lo, a aia mak leh changkang zawk a lo chhuak zel a, thiamna hi a sang zel dawn bawk.

Tunah chuan organ Transparenting bakah, kal te, lung te leh mihring taksa peng dang an thlakte pawh ngaiah kan neih tawh. Amaherawhchu, mihring nihna thlak theih hial a lo ni ta a, transgender kan tih mai, mipa hmeichhiaa inthlak leh hmeichhia mipaa inthlakte hial pawh khawvel ram changkang zawkah phei khu chuan an phu ta sup sup mai a nih khu. Kohhran ṭhenkhat phei chuan hmeichhia mipaa inthlak ṭhenkhatte Pastor-ah hial an lo nemnghet ta mai a ni. Kan mipate an lo nula zo ta a, kan nulate an lo tlangval zo ta a ni ber mai. Mizoramah pawh hian chiang taka hriat ni lo mah se, transgender hi an awm tawh nia sawi a awm. Hmeichhia leh hmeichhia inkawpte kha mak kan ti a, rapthlak kan ti ṭhin kha a ni a. Tunah chuan mipa leh mipa inkawp pawh kan ramah an tam ta hle mai. Social media-a inpholan pawh an hreh tawh lo.

Homosexual kan tih te phei chu ram changkang zawkah phei chuan an huangtau ta em em mai a, kohhran hial an awm tawh a. America ramah te phei chuan, “Pathian chu hmangaihna a ni,” tih placard tarin kawngte an zawh ngam tawh a ni. 1970 vel aṭang khan Test-Tube Baby kan tih te phei chuan an lo piantir thiam daih tawh a. Prof. Jerome Legeune, Paris University chuan, March 12, 2000 khan, “Kum zabi 21-na aṭang hi chuan Mipain rem an tih phawt chuan Naute an pai thei tawh dawn,” a tih kha, a takin Prof. Edwin Symonds, Obstetrics & Gyaecology, Birmingham University chuan Mipa pum chhungah chhulbawm dah dân an thiam tawh a nih chu! Kum 2008, June 29 khan a takin Mr. Thomas Beatie (34), (Pi Nancy Roberts-a pasal) chuan naute a pai a, fanu duhawm tak Susan Beatie a hring ta, tunah hian a fa 2-na a pai leh mek! TV Show Host lar tak, Oprah Winfrey chuan he 'Khawvela Mipa Nau Hring Hmasa ber Tur hi Interview Hmasa ber' April 3, 2008 khan a neihpui nghe nghe a nih kha. Ram changkanga Nuho-ten an nghahhlelhzia leh an lawmzia chu sawiin a siak lo an ti!

Finna nasat poh leh buaina a tam a. Hriatna a pun poh leh manganna a pung (Thuhriltu 1:18) tiin Bible chuan a lo sawi a. Khawvel thiamna lo sang zel hi a ṭangkai em em rualin, buaina a thlen tamin manganna a ti sang hle a. Ralthuam changkang tak tak khawvel ram ropuiten an siam chhuak zel a, ralthuam changkang lama intlansiakna a sang zel bawk. Mahse chu chuan kan chenna khawvel hi a tiderthawng lehzual ta a. Kan changkanna hian Khawvel lo lum chho zel (Global warming) a tisang a, manganthlak khawpin khawvel a lum ta.

Mihringte lah Pathian hawisanna lamah kan sang tulh tulh a, khawvlah kan inghat thuk tulh tulh a ni. Khawvel changkannna leh nawmna hian ringtute pawh min hip ral zo tawh. Ringtu intite zingah van lam ngaihna nei lo, khawvela innghat an pung zel a. Politics khawvel kan atchilh tulh tulh a, sum leh paia duhamna thianghlim lovin min ei chhe mek a, a hminga kohhrana kan awm leh kan inkhawm chuan thil ṭha ti feah kan inngai.

Tunlaiah kan ṭhalai leh naupangten social media an atchilh tawh a. 2004 kum aṭangin Mizoramah mobile phone kan nei ve ṭan a. Tunah chuan nu leh pa tam takin nau awm nan an hmang a ni ber tawh a. Chu chuan naupangah social media atchilhna a thlenin, naupang awm chut chut; harhvang lo an pung zel. Naupang te te hnute um ṭan tir kan tih maite pawh Instagram-ah etc.ah te sexy tak takin an in-pose/post ngam tawh a. Ṭhalaiteah sex video viral a nasa sawt hle, intihtheih nan kan hmang ta emaw tih mai tur a ni. Kan ram zimte, Kristianna tamna leh inkhawm tamna ramah hian tikhawpa sualnain min luchilh tawh a nih si chuan; engtin nge kan inchhanchhuah tak ang le? Inkhawm tam ngawt a, inlak muk ngawt ni lova house to house-a campaign tak tak hi kan mamawh ta em ni ang?

Khawvel hi a la awm chhung chuan a changkang tulh tulh ang a, a ṭhang tulh tulh dawn. Nimahsela, Bible sawi ang hian buaina leh manganna a nasa tulh tulh bawk ang. Khawvel mi hausa Elon Musk-a te phei chuan van thengreng leh arsiah te khawpui siam tumin an hmanhlel tawh a. Khawvel hi minute rei lo tea inkalpawh theiha siam tumin mi thiamte an buai hle bawk. Nakin lawkah chuan USA pawh khu darkar khat chhung lekin kan la thleng thei lo vang tih a sawi theih loh. Chutiang khawp chuan khawvel finna chu sangin hriatnate pung mah se la, Pathian hi chu a ngai reng leh ropui ber a ni reng dawn a. Lalpa hnaih lotute chu an mangang tulh tulh dawn a. Khawvel thiamna leh sanna, hausaknaa innghat apiangin mangannna leh buaina an hmachhawn tam tulh tulh dawn a ni.

Kan ram ngei pawh hi kohhran a tam em em a, kan inkhawm tam a, thawhlawm a ṭha a, kohhran a hausa a, mahse, sualna erawh a pung tual tual tho si a. Ruihhlo kan do va, zu kan do va, mahse, a rem chuang si lo va, a pung tual tual em ni tih mai tur a ni. Kohhrante, inkhawmte hi inhliahkhuh nan mai em ni kan hman tak? Ringlo mi te tih awm tawka ngaih hi kan ti duh zel bawk si. Sex hmansualna hri leh sum leh pai duhamna hriin min man mek a, kan nawmsak nan chuan engmah tih hreh kan nei lo emaw tih mai tur a ni ta. Ṭhalaite leh naupangteah damdawi ruihhlo ngawlveina hri leh sex hman sualna hri a leng mek a, rilru lam buaina hri te, mahni intihhlum duhna hri nen; kan ram hmabak hi chu chhe tak a ni. MLA inthlan kan hnaih tawh a, vote kan han thlak leh chur chur dawn a. Ram hruaitu ṭha leh dik taka rorel tur, ram hmasawnna tur tak tak ngaihtuah mi kan thlanchhuah a pawimawh hle mai. Kan ram hi siam ṭhat a ngai a, tihdam vat a ngai bawk a, chuti a nih loh chuan chhiatna nasa zawk kan hmachhawn dawn a ni. Ṭawngkam thiam ngawt ni lo, thu sawi tlawr thiam satliah ni lo, mi dik leh tak, ram hmasawnna tur ngaihtuah leh Pathian ṭih mi thlangchhuak ngei turin I inbuatsaih ang u.

- Reuben Lalnunthara Hnamte