'Harhna - 2015' kan hlawkpui em? (Reference to the Aizawl City)
Kum 2015-a harhna lo thleng hi a inmûnna chu rei deuh tawh mah se, kohhran hrang hranga a parchhuah rual kum a nih deuh avangin Mizoram puma harhna tlak rual kum tiin sawi ta ila. Kan pawm tlang ang em tih erawh hriatthiam a har. History-ah chhinchhiah tur a nih tawh dawn avangin ‘Kum 2015 Harhna’ ti pawhin kan la sawi duh awm e.
Aizawl kohhran hrang hrang Pastor
ṭhuthmun biak theih chin chin Pastor Bial 21 chuanga kohhran secretary-te hrut kualin, an number neih kim loh avanga Pastor te, Pro Pastor te, Upa dang remchang biak leh hmaichhana titipui bakah mahni ngei pawhin an chevel hmuhpui an awm bawk a. Tun lai khawvelah technology a ṭhat tawh avangin telephone-a zawhna hrang hrang (questionnaire) siam mai hi a lo awmsam ta hle mai. A hmuna kala research beih erawh a tluk hauh lo vang.
Heng bakah hian thingtlang lama khaw hrang hranga ṭhiante leh rawngbawlpuite pawh an chanchin kan hria. Aizawla kohhran hrang hrangte hlimthla hian ram pum a awh zo lo a nih pawhin, ‘tam tak a inang ang’ tih rilru puin kan Jerusalem - Aizawl centre-ah kan hmang maiah ngai ila.
Zawhna hetiang hian siam a ni: Ṭhangthar zelte document atan a ṭhat ringin zawhna inang tlang siamin harhna lo thleng mekah hian eng nge kohhran tan rah ṭha a chhuah tih hriatnan hetiang hian zawhna siam a ni:
1. Kelkang Harhna in chhim ve em?
2. Pathian ram thilpek a pun phah em?
3. Thilpek dang a pun phah em?
4. Kohhran inkhawm kan ṭhat phah em?
5. Kohhran kan inpumkhat phah em?
6. Mi hlâten Biak In an hnaih phah em?
7. Kohhranin harsatna in tawk em?
8. Eng nge thil ṭha lam kohhranah a thlen sawi belh tur a awm em?
Zawhna hi chhanna inang tam tak a awm. Thil dang anga khaikhawma luhchilhna lam (depth analysis) erawh he zirchianna hian a tum ber lo. Amaherawhchu, tihbik (bias) awm thei lakah erawh thui taka inven a ni thung.
Khawpui lam kohhrante hian kan chhim deuh vek niin a lang. Vawi khat mai ni lo, vawi hnih thum lai leh chu aia tam pawh chhim an awm niin a hriat. A tlangpui thuin kohhran inkhawm a ṭhat phah a; Pathian ram thilpek leh thilpek dangte pawh pung thur thur lo mah se hmasawnna hmuh tur a awm bawk. Sunday School bakah nilai zan, Inrinni zan leh Pathianni chawhnu pawh lang theiin harhna hian rah a chhuah a ni. Mi hla zawkte tia kan ṭawngṭaipui ṭhin tam takten hlawkna an chhar phah a. Biak in thleng tawh ngai loten Biak In an luahlum leh a, Pathian faka an ban phar hmel kan hmu leh ta bawk.
Harhna avanga harsatna lutuk sawi tur a awm lo va; Pathian thu hriatthiam dan pawh a tla rual hle. A thu lam erawh ‘chutiang tak chu a ni e’ tia ‘thu ken’ leh uar bik han sawi fak tur leh malman tur a awm lutuk lo. ‘Sual nih inhriatna’ te, ‘Inpekna’ te, ‘Thianghlimna’ te hi a langsar deuh. Zaikhawm leh hlim taka lam kha a ki pui ber ni pawhin a lang. Kohhran
ṭhenkhatah naupang lamin ‘nu leh pa hruai vek tur’ tih an intihhmuh a. Chhungkuaa inkhawm ngai tawh lote pawh chhungkuain he harhna hian a nawr chhuak a, a ṭha viau mai.
Kohhranah danglamna mak tak a thleng
He harhnaah hian zaikhawm a nuam a, harhna changten ṭawngṭai an uar em em a. An tawp hleithei lo. Inkhawm banah ṭawngṭai riin Biakin a luah zui a. Kohhran ṭhenkhatah chuan kohhran programme pangngai bakah zan âwl awm lovin an inkhawm a, pawnlam mi rûai awm bawk mah se tualchhung lam kohhran committee-ten thu an insawi chhawk a; hei hian kohhran committee a tiṭang a, inthlahdah hman lovin a siam.
Inkhawm bana a hrana ‘lenkhawm’ programme siam an awm laiin siam lem lo an awm bawk. Biak in lama Inkhawmah (worship service) hla sak a tam zawk theihna turin rei lutuk lo (15 mins vel) thusawina huna hmanga zaikhawm nana hmang pawh an awm bawk. Thla eng emaw zah zantin inkhawm pawh sawi tur an awm. Kohhran ṭhenkhatah chuan Pastor leh Pro Pastor te, Upa ten Bible study an neihpui a, hei hi a hlawk hle nghe nghe.
He harhna hian ‘lamtual’ a tizau va,
ṭhutthleng hung chhuakin lamtual zau takah Pathian an fakho a. Kohhran ṭhenkhatah chuan hun eng emaw ti chhung ṭhutthleng zawng zawng deuh thaw hung chhuak an awm bawk. He harhnaah hian eng hla pawh kan tuipui vek emaw tih tur a nih rualin heng hla - ‘Aw khawngaihtu Pathianin’ (KHB No 36) te, “Thlarau Thianghlim rawn tir ang che” (KHB No 307) te, “A hmangaihnaa ka chawlhin” (KHB No 45) te, “Nitin Isua ka thinlungin ka hmangaih deuh deuh va” (KHB No 61) te, “Thil ṭha kan hmuh ang hi tuman an hmu ve lo” (KHB No 34) te, “Misual ka ni Lalpa min ngaidam rawh” (KHB No 377) nate hi sak tam pawl tak an ni hlawm. Solfa hlate pawhin khuang hniha rem an hlawh a, Mizo irawm thlûka chumchilhin an sa kham thei lo. Kelkang harhna hla an tih mai, ‘Harhna ropui’ tih Pu Lalnunpuia Hrahsel hla a lar hle bawk.
Ze hrang hrang - Naupang leh
tleirawlte dinhmun
He harhna hian naupang leh tleirawlteah hna a thawk nasa hle. Biak In dar rik hma hmain Biak In an thleng a; hla sak nuam an ti a, hlim takin lamtual an mawi a ni ber. An lam danah pawh an uar thei hle a; a rualin an zuang zawk zawk a, an inzui a; khuang châwm te, lamtual lai taka han ‘chheih’ te, Sapho (western) tihdana mawngbawr han siksawi a, han ‘shake’ vel te a tam hle; han lum ‘roll’ te, han invawrhvir deuh te pawh an awm. Sipai anga salute pe a khawng taka ding te pawh an awm a. Taksa chetna changa hnung zawnga (back) tawlh tlat te pawh an awm bawk.
Chhun leh zan tairek thleng thlenga a ruala khawlaia au te, kawng zawh te, inbingbilet te, hnehna kawng zawh te an ti nasa a. School kai hleithei lova kohhran hall lama tâp ta deuh châwt, chaw an pek hial te pawh an awm bawk a. Beauty/ Miss Contest ang te, Tuai ang te, Zu rui ang maia awm te pawh an awm. Thlarau lam nau hrin a awm a. Pulpit leh maicham lama Thlarau lam nau hrin tum tlat te, sihal anga û te, sakei, savawm, zawhte zia anga chang te, innausen rawngkai lek lek te, Biak ina riah tum te, Biak ina ṭawng-
ṭai tlaivar ṭhin te pawh an awm bawk.
Biak in thian thianghlim pawl an awm a. Mobile phone leh eitur lam thil bakah
ṭhi, zungbun, bengbeh, sana thlenga Biak in chhunga ken luh phal lova duty an awm bawk. Hmun ṭhenkhatah chuan Biak ina lut turten luh dil hial ngaiin an siam a ni awm a, Biak in compound-a hmun thianghlim bik lo siam pawlte pawh an awm a. Hei erawh Kohhran Committee ten an khapsak nghal vat bawk.
Hetiang hian inpawlh nawk bawk mah se Kohhran hruaituten hrethiam taka an enkawl avangin harsatna lian tham a thleng lem lo. Naupang zualteah mi tihdan entawna taksa chetna changte entawna han ti ve mai tam tak an awm ve bawk niin a lang. Kohhran ṭhenkhat insawitawm (sharing) naah pawh tleirawlte pawhin dingin huaisen takin an Pathian thu hriatte an dinpui bawk a. A pumpui thuah Puitling lam aiin naupang leh tleirawl lamah a thawk nasa emaw tih tur a ni ang.
Kohhran hruaitute an fakawm
Ṭhenkhatin, “Engah nge Synod hian Kelkang khi Synod hmingin ṭanpuina tam zawk pawh a pek loh?” tih zawhna an nei a. Hei hi Kelkang Pastor Lalrammawia chuan, “Kelkang Kohhran hian chutianga beiseina kan nei lo hrim hrim” a ti. Synod hruaituten khilai - Kelkanga harhna thlengah khian kohhran hming pakhat a lansarh hlauin chulam chu an âwn duh lo ni pawhin a lang a, hei hi Synod hruaituten, “Kelkang harhna hi Synod Programme a ni lo. Pathian programme a ni e” an tih hian a tifiah viau. Mi zawng zawng an lenna turin kohhran hruaitute lam pawhin ngaihtuahna an lo seng viau mai.
Synod-in harhna inkaihhruaina atan tiin Aizawl khawpui chhunga kohhran hruaitute - Pastor, Pro. Pastor, Pensioner te leh Kohhran committee-te Synod Conference Centre, Aizawlah ni 21. July, 2015 (Thawhlehni) 10:00 am - 4:00 pm khan a kokhawm a. Hetah hian kal pawh an thahnem viau. Harhna inkaihhruaina tur booklet pawh Synod hian a tichhuak a. Presbytery ṭhenkhat pawhin harhna inkaihhruai dan tur seminar an nei bawk. Hei hian rah duhawm tak a chhuah ni pawhin a lang. Bial huapa Fakna inkhawmpui han neite pawh an awm bawk niin a lang a. Kohhrante an inhawng hle.
Kelkang harhna chhimten hlawkna mak tak an hmu: Kelkang kal hi kum 2015 chhung khan Zoram khaw 458 aṭangin mi 2,31,027 niin a hmaa mi record te nen mi 2,39,900 in an tlawh tawh thu January 21, 2016 chanchinbu pakhatah tarlan a ni a. India ram pawn aṭanga tlawhtu mi 43 bakah Mizoram pawn aṭangin mi 2,827 an awm bawka tarlan a ni.
He figure hi a lakna bulpui (source) chu Kelkang Reception Office-a chhinchhiahna aṭangin a nih a rinawm a. Hei hi Reception Office-a chhinchhiah mah ni se hei aia tam a ni thei a, hei aia tlem pawh a ni thei; kal nawn tam tak an awm a. Kal si, in report lo pawh an awm thei bawk. Kelkang Kohhran Reception Office lamten ṭha taka an lo chhinchhiah erawh an fakawm hle. Kelkang khawtlangten mikhual an dawnsawnna leh harhna thlengtu âwm reng an ni tih hi Zoram mipuite sawi nin theih loh a ni reng tawh ang.
Sawrkar lam pawhin zirchiangtu intirin Electric êng te, Tui te, Faina lam thu thlengin a vil a. NLUP leh thil dang hmangin a tihtur tiin ṭanpuina awm thei a dappui bawk.
Gospel Camping leh kawng danga tha hlei thei tawh lo te pawhin Kelkang an kal
aṭanga tha ta sawi turte an awm a. Kohhran pawl bik awm lovin Kohhran hrang hrangten Kelkang an pan ruih ruih a. A tlawhtu kohhran leh a theiten Kelkang Kohhranah ṭanpuina an pek ṭhin bakah thlenin tihautak lo tura ei leh in inpai an intihhmuh bawk. Kelkang aṭanga harhna paw haw, a hlima te chu an hlim hle a. Mahni kohhranah harhna chhi alhin Biak In
aṭanga haw thei lo te pawh kohhran hruaituten zanrei tak tak thlengin an thutpui a, Bible te chhiarsakin counseling te an neihpui bawk a. Kelkang hmuna taksa damna chang te pawh sawi tur an awm a. A mak hmuh tum hrim hrima kalte pawh an awm ve bawk. Heng zawng zawng hi harhna Pathianin min pek vang a ni ngei e.
Khawtlangin kan ṭhatpui
Sawrkarin MLPC Act hmanga Zu a phalrai leh a programme laiin van lamin Thlarauvin min programme ve tlat thung te hi a mak em em a ni. Zu permit nei ṭhenkhat pawhin Pastor leh Upa te kutah an pe a, heng hi Kohhran Committee te remtihnain hal ral a ni bawk. Zu, drug leh ruihhlo dang dang avanga zanrei tak tak thlenga khawlai bengchhenga au ṭhinte kha lamtual lamah an hmel kan hmu a. A bawhzuina turin YMA leh NGOs te pawh an ṭang hle a, kohhran nena inṭawmin hmun ṭhenkhatah chuan gospel camping te pawh neih a ni.
Hei hian Kohhran leh NGos te inkar a hnuk hnai sauh va, harhna chuan kan zain min hrutrual a. Kohhran chauhin a hlawkna a tel lo va. Hlawkna tam tak khawtlangin kan hmu. Mimal nunah nasa taka danglam a siam a. Chu chuan office lam thlengin a kangkai ni pawhin a lang. “Scholarship dik lo taka lak kan duh lo” tia fate fate dik lo taka dil tir lo ngam te pawh an awm ta. Mak tak chu Krismas leh Kumthar vuakvetah pawh kum dang zawng aiin a muanawm emaw tih tur a ni a. Venhim hna thawktu hrang hrangte lam pawh an lawm hle nghe nge a ni.
A lai takah thlir ila
Harhna kan chanah hian a tir lam khan a mak zawng leh thil dangdai deuh han tarlan châkna a awm tam hle niin a hmuh theih. Ze hrang hrang naupang leh tleirawlten an chan pawmpui lem lo; Biak In zahawmna kohhranin a siam humhalh duh an lian hle tho. Chung mite leh ze chang/ a mihlim lamte inkar a awm ve bawk. A mihlim leh ze changte ṭawngkamah chuan, “Thlarauin hmun a chang lo. A zalen lo” tih te a ri ve bawk. Kohhranah titi a tiam a. Kohhran Committee-in Lenkhawm tihtawp hial ngai te pawh an awm ve bawk.
Biak Ina riah tum tlatte haw tir theih ni bik hek lo le. Sunday School Hall lamah te an insawntir a, a ṭhen kohhran hruaituten an puak haw nawl nawl te pawh an awm bawk. Harhna avanga Sunday School neih loh phah sawi tur an awm a, a boruak en chuan a âwm khawp mai. Kawng lehlama thlir chuan Sunday School neih loh phah khawpa hlimna awipui hi a ṭha ber lo mai thei bawk a.
Heng thil hrang hrang hi awm bawk mah sela, chung chu ‘a tehna tur’ a ni hauh lo vang. Biak In thleng ngai tawh loten harhna boruak avangin Biak in an thlen leh phah a, Kohhran hnatlang a that phah em em bawk. Thilpekah hmasawnna hmuh theih a ni a. Bial chhung kohhran mai bakah kohhran inpumkhatna a that phah a. Kohhran lianber Inkhawmpui Synod 2015-a neih chuan kohhran hrang hrangte zaikhata kan luan theihna turin ‘Church Council’ hial siam a pass ta rup bawk!
Zirtirna danglam deuh bik inlar thar a awm ve leh bawk. ‘Thim thuah hnih’ tih te. ‘Zoram thar’ tih te, ‘Sakawlh’ leh ‘Unique Identification (UID) hlauhna’ râu sûak te a leng ve bawk a. Ze khel zingah danglam deuh te, ‘zawl thupuan’ tih thlengin he harhna karah hian bu a hreuh ve a. Nimahsela kohhran hruaituten theih tawp an chhuah a, heng hian rei a awh thei ta bik chuang lo.
Kohhran a inhawn êm avang hian he harhna lo thlengah hian kohhran mite pawhin an hrethiam tlang ta viau niin a lang a. Lungawi loh vanga kohhran chhuahsan tia han sawi tur an awm lo niin a lang. Harhna changte kaihruai thuah pawh ngaihdan inrual lo deuh hlek awm mah se thiam taka kaihhruai an ni tih tilangtu chu tumahin lungawi loh vanga kohhran chhuahsan an awm lo hi a ni awm e.
Harhna hlawkzia hriain Kohhrante pawh an inhawng a. Hun hmasa lama harhna te nen khaikhinin harhna kan dawngsawng thiam hle a ni tih a hmuh theih ta. Harhna hi pawisaa lei tur nise a man a tam khawp ang; lei theih pawh a ni hauh lo ve. Bukna khai dawn ila kan hlawkpuina lam hi a rit charh ang tih a chiang reng e. Hetah hian kan tawp mai tur a ni lova, hmabak kan neih ang ang te hlenchhuak turin kan tan sauh sauh a ṭul awm e.
- Zonunsanga