MIZORAMA CIRCLE INTERPRETER KAN NEIH ṬAN DAN
Bawrhsap J. Shakespeare I.A chuan Kum 1902 aṭanga hman ṭan turin Mizoram pum chu Circle Administration sawm pahniha ṭhenin Circle tinah Circle Interpreter pakhat leh an thachhang dawltu tur Circle Chaprasi (CS) pakhat zelin a dah bawk a. Bawrhsap chuan thuneihna sang tak pein kan Lalte thuneihna tawp hnuah pawh khawtlanga ram leh hnam humhalh turin an ni chu a ruatin, Lalte chuan khawtlangah rorelna fawng chelh bawk mah se la heng C.I te chuan Bawrhsap hnenah an ngaihdan an thlen ṭhin a ni. Chu'ng C.I hmasa berte chu April 1, 1902-ah Bawrhsap chuan hetiangte hi a ruat a; Pasina, Romana, Darsata, Thangchhingpuia, Khuanga, Suaka II, Thangnghinga, Chawngkunga, Siamliana, Taikhuma, Buala Tlau leh Taikhuma Paihte te an ni. Anni hi Rs. 25/- te Rs. 20/- leh 15/-, 10/- hlawhte an ni hlawm. Anni chuan Bawrhsap aiawhin Mizoram chhung hmun hrang hrangah an zin chhuak ṭhin a, khawtlangah Lalin rorelna nei bawk mah se la C.I te chu Bawrhsap thu kal lam leh haw lam kengtu ber an ni ṭhin. Chutiangah chuan mipuite ngei pawhin C.I chu tlawnin an Lalte chu an hlauh loh phah telh telh bawk a, C.I ṭhenkhatte chuan Lal te aiin an lo inti thu mah zawk bawk ṭhin a. Mizo Lalte chuan an awp chin khawtlangah thuin an awp chin khua chu ṭha takin awm mah se la, C.I te chuan khaw khat chauh awp loa khaw dangte pawh an awp avangin puakphur nen an zin ṭhin a, an puakphurh tur chu Bawrhsap thuin Lalte chuan an lo ruahmansak ṭhin a ni.
Bawrhsap an danglam angin an rorel dan pawh a danglam ve zel bawk a, Shakepeare hunlaia C.I te chu rorelna khawlah Lal te kal khûmin a leklam viau ṭhin a, Mc Call hunah erawh chuan C.I bial tin aṭangin Mizote’n an aiawh an thlang ang a, rorelnaah an rawn kal ṭhin ang tiin C.I te chu Lal dawr turin a ti ve thung a. Kum 1941 Oct. 13 – 14-a Thenzawla Conference rorelna an neih pawhin chu'ng C.I-te chu rorelna a neihpui a ni. Hetih hunlai hian Mizoram pumah Lal 390 vel an awm a. Kum 1946 Jan. 14-ah (C. Vanlal Ruaia chuan January 16, 1946 tiin a ziak thung 141) A.R. Lammualah chuan Aizawl bial 13 aiawh C.I thlanna neih a niin Lunglei bial 7 aiawh pawh July 7, 1946-ah thlan a ni bawk a, Aizawl bial aiawh thlanna hi Lammualah neih a niin Lal aiawh leh Hnamchawm aiawhte mi 13 ve vete chu hetiang hian thlan chhuah an ni; (2)
Hetiang bawk hian Lunglei bial lam C.I pawh Civil Sub-Division Officer hoin July 7, 1946-ah chuan neih a ni. Hengte hi bial aiawh thlanchhuahte chu an ni; (3)
Hetianga Aizawl bial 13 aiawh C.I thlanna neih a nih a, Lunglei bial 7 aiawh pawh thlan a ni bawk takah chuan Bawrhsap Mac Donald chuan Lal ṭhenkhatte banin an aiawh pawh hetiang hian a dah nghal bawk a; Saitulera, Kawnpui Lal chu banin a aiah Subader Khawma Burma Regiment a dah a. Hluanzakhama, Mimbung Lal pawh chu banin a aiah Jamadar Burma Regiment. Dolura, Kawlkulh Lal aiah a fapa Saidaia a dah leh a. Saiṭhuama, Hnahlan Lal aiah a fapa Johana a dah bawkin Phuaibuang Lal ban lehin a aiah Darṭhuama Jamader, Burma Regiment a dah leh bawk a ni. (4)
Hei hi Mizorama kan khawtlang aiawhtu kan neih hmasak berte an ni a, thil chhinchhiahtlak tak a ni awm e.
References:
(1) C. Vanlal Ruaia, Pipute Rammutna {A Socia- Cultural & Political Innovation of the Mizo} pages 131, 132.
(2) Chaltuahkhuma, Political History of Mizoram, page 49 & H. Vanthuama MIZORAM Politics Chanchin {1952 hmalam} page 15
(3) Chaltuahkhuma, Political History of Mizoram, page 49 &R. Zamawia, Zofate Zinkawngah Zalenna mei a mit tur a ni lo pages 67, 68
(4) Chaltuahkhuma,Political History of Mizoram, page 49
- Mahmuaka Chhakchhuak